Ocena dotychczasowego zachowania kandydata jako przesłanki wpisu na listę adwokatów
Badając przesłankę wpisu na listę adwokatów organ jest zobowiązany brać pod uwagę wszystkie okoliczności składające się na wizerunek kandydata, także jednostkowe wydarzenia z jego życia. Spór prawny dotyczył wykładni przesłanki warunkującej wpis na listę adwokatów, mianowicie nieskazitelnego charakteru i rękojmi prawidłowego wykonywania zawodu adwokata.
Tematyka: wpis na listę adwokatów, nieskazitelny charakter, rękojmia, zachowanie kandydata, postępowanie karnego, NSA, Sąd Administracyjny
Badając przesłankę wpisu na listę adwokatów organ jest zobowiązany brać pod uwagę wszystkie okoliczności składające się na wizerunek kandydata, także jednostkowe wydarzenia z jego życia. Spór prawny dotyczył wykładni przesłanki warunkującej wpis na listę adwokatów, mianowicie nieskazitelnego charakteru i rękojmi prawidłowego wykonywania zawodu adwokata.
Badając przesłankę wpisu na listę adwokatów jaką jest nieskazitelny charakter i rękojmia prawidłowego wykonywania zawodu adwokata organ jest zobowiązany brać pod uwagę wszystkie okoliczności składające się na wizerunek kandydata, także jednostkowe wydarzenia z jego życia, w tym fakt prowadzenia pojazdu w stanie nietrzeźwości - orzekł Naczelny Sąd Administracyjny. Spór prawny w rozpatrywanej sprawie dotyczył wykładni przesłanki warunkującej wpis na listę adwokatów, o której mowa w art. 65 pkt 1 ustawy z 26.5.1982 r. Prawo o adwokaturze (Dz.U. z 2019 r. poz. 1513 ze zm., dalej: PrAdw), mianowicie nieskazitelnego charakteru i dawania swym dotychczasowym zachowaniem rękojmi prawidłowego wykonywania zawodu adwokata w kontekście zachowania Skarżącego polegającego na prowadzeniu pojazdu w stanie nietrzeźwości. Sprzeciw Ministra Sprawiedliwości Minister Sprawiedliwości uzasadniając sprzeciw od wpisu na listę adwokatów wyjaśnił, że okolicznością przemawiającą za brakiem nieskazitelności charakteru i brakiem wiarygodności Skarżącego było jego zachowanie, kiedy w 2013 r. będąc w stanie nietrzeźwości kierował po drodze publicznej samochodem osobowym, co skutkowało zawieszeniem go w pełnionych wówczas czynnościach prokuratora i wyczerpywało znamiona czynu z art. 178a § 1 KK. Powyższe zdaniem organu dyskwalifikuje kandydata w sferze etyczno-moralnej i podważa jego wiarygodność. Minister Sprawiedliwości podkreślił, że osoby wykonujące zawód zaufania publicznego muszą legitymować się cechami gwarantującymi prawidłowe wykonywanie tego zawodu, a sam fakt usunięcia z Krajowego Rejestru Karnego informacji o warunkowym umorzeniu postępowania karnego, nie powoduje automatycznie przywrócenia wszelkich cech charakteru i przymiotów osobistych jakie strona posiadała, a jakie składają się na pojęcie nieskazitelnego charakteru. Podsumowując Minister negatywnie ocenił dotychczasową postawę Skarżącego i w jego ocenie nie jest on osobą wiarygodną i odpowiedzialną za własne czyny, a więc swoim dotychczasowym zachowaniem nie daje rękojmi prawidłowego wykonywania zawodu adwokata. Skarga do WSA W skardze na powyższą decyzję Skarżący podniósł zarzut naruszenia art. 65 pkt 1 PrAdw i dokonania niewłaściwej oceny jego osoby poprzez uwzględnienie tylko jednej negatywnej okoliczności, a pominięcie szeregu innych wskazujących, że daje on rękojmię prawidłowego wykonywania zawodu adwokata. Wyrok WSA w Warszawie W ocenie Sądu I instancji to, czy dana osoba daje rękojmię prawidłowego wykonywania zawodu adwokata w myśl art. 65 PrAdw, winno być ocenione na podstawie całokształtu dotychczasowej postawy kandydata (jego cech charakteru i zachowania). Zdaniem WSA oceniając kandydata nie można ograniczyć się tylko do jednostkowych wydarzeń z jego życia, ale należy przeprowadzić ocenę z uwzględnieniem wszystkich zachowań i cech ubiegającego się o wpis na listę korporacji zawodu zaufania publicznego. W tym kontekście WSA zauważył, że Skarżący w celu poddania się dobrowolnie odpowiedzialności karnej z tytułu prowadzenia pojazdu w stanie nietrzeźwości zrzekł się pełnionej wówczas funkcji prokuratora, nie oczekując na uchylenie immunitetu. Powyższe w ocenie Sądu I instancji świadczy o odpowiedzialności Skarżącego za własne czyny i odwadze cywilnej. Ponadto WSA podkreślił, iż efektem prowadzonego postępowania karnego był wyrok warunkowo umarzający postępowanie przeciwko Skarżącemu, tym samym według WSA Sąd powszechny dał wyraz swojemu przekonaniu, że właściwości i warunki osobiste oraz dotychczasowy sposób życia Skarżącego w pełni uzasadniają takie rozstrzygnięcie. Warunkowo umorzyć postępowanie karne można bowiem jedynie w sytuacji, gdy wina i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne, a postawa sprawcy niekaranego za przestępstwo umyślne, jego właściwości i warunki osobiste oraz dotychczasowy sposób życia, uzasadniają przypuszczenie, że pomimo umorzenia postępowania będzie on przestrzegał porządku prawnego, a w szczególności nie popełni przestępstwa. Powyższe - zdaniem Sądu I instancji - oznacza, że Minister Sprawiedliwości nie wziął pod uwagę tej okoliczności, iż wobec Skarżącego nie został wydany wyrok skazujący i powoływanie przez organ argumentacji dotyczącej zatarcia skazania, jest zabiegiem chybionym. Sąd I instancji podzielił stanowisko Skarżącego, iż zdarzenie będące przedmiotem postępowania karnego miało charakter incydentalny i nie może rzutować na całokształt oceny jego osobowości. W żadnej mierze nie świadczy, że nie daje on rękojmi prawidłowego wykonywania zawodu adwokata. Co więcej, Sąd I instancji odniósł się też do okoliczności, iż Okręgowa Izba Adwokacka w Warszawie przed dokonaniem wpisu miała wiedzę o zaistniałym zdarzeniu oraz przyczynach złożenia z urzędu prokuratora i pomimo to uznała, że ujawnione uchybienie nie dyskwalifikuje Skarżącego. Skarga kasacyjna W skardze kasacyjnej Minister Sprawiedliwości zaskarżył powyższy wyrok wnosząc o jego uchylenie w całości i przekazanie sprawy Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Warszawie do ponownego rozpoznania. Zaskarżonemu wyrokowi zarzucono m.in.: naruszenie prawa materialnego, tj. art. 65 pkt 1 PrAdw polegające na błędnej jego wykładni w zakresie znaczenia i oceny rękojmi należytego wykonywania zawodu adwokata. Stanowisko NSA Na wstępie NSA zauważył, że w rozpatrywanej sprawie nie jest sporne, iż wyrok karny w sprawie Skarżącego uprawomocnił się 8.10.2013 r., a z uwagi na upływ okresu próby oraz wykonanie w 15.11.2013 r. świadczenia pieniężnego jego dane usunięto z Krajowego Rejestru Karnego. NSA podkreślił jednak, iż w relacji do charakteru tego czynu (prowadzenia pojazdu osobowego w ruchu lądowym w stanie nietrzeźwości) oraz rażącego stopnia naruszenia porządku prawnego nie sposób jest za uzasadnione uznać stanowisko Sądu I instancji, zgodnie z którym organ nadzoru wadliwie zastosował art. 65 pkt 1 PrAdw, dokonując niedostatecznej oceny spełniania przez Stronę wymogu, o którym mowa w tym przepisie. Skoro, na listę adwokatów może być wpisany ten, kto jest nieskazitelnego charakteru i swym dotychczasowym zachowaniem daje rękojmię prawidłowego wykonywania zawodu adwokata, badając powyższe przesłanki organ zobowiązany jest - w ocenie NSA - brać pod uwagę wszystkie okoliczności składające się na wizerunek kandydata. Pojęcie „nieskazitelnego charakteru” to cechy wartościujące konkretną osobę, ale nie w sferze intelektualnej i profesjonalnej, lecz etyczno - moralnej. „Dotychczasowe zachowanie” oznacza zaś zachowanie osoby ubiegającej się o wpis na listę adwokatów do czasu jego dokonania i to takie, które, odpowiadając ocenom moralnym i etycznym, gwarantuje właściwe wykonywanie zawodu adwokata (wyrok NSA z 11.4.2018 r. II GSK 1791/16, 1803796). Organ więc nie może pomijać faktów o doniosłym znaczeniu dla wyniku oceny spełniania przez kandydata omawianego wymogu, zwłaszcza zaś faktów kojarzonych z - nawet jednostkowym - czynem, którego popełnienie jednoznacznie świadczy o umyślnym lekceważeniu i naruszeniu porządku prawnego (wyrok NSA z 2.8.2016 r., II GSK 259/15, 1533870). Fakty tego właśnie rodzaju - a więc takie jak ten, który w sprawie nie jest sporny - jako doniosłe fakty społeczne, których ciężar gatunkowy należy uznać za przeważający w relacji do okoliczności, na potrzebę uwzględnienia których zwracał uwagę Sąd I instancji - nadal bowiem istnieją i mogą być brane pod uwagę przy ocenie sylwetki kandydata ubiegającego się o wpis na listę adwokatów (wyrok NSA z 2.9.2015 r., II GSK 1840/14, 1362206). W świetle przedstawionych argumentów zarzuty skargi kasacyjnej należało uznać za zasadne, a stanowisko Sądu I instancji w tym zakresie, za nieprawidłowe. Stwierdzając, że kontrolowany wyrok nie odpowiada prawu i powinien podlegać uchyleniu, wobec dostatecznego wyjaśnienia istoty sprawy oraz spornej w niej kwestii, odnoszącej się do wykładni i zastosowania w sprawie art. 65 pkt 1 PrAdw, korzystając na podstawie art. 188 ustawy z 30.8.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2019 r. poz. 2325 ze zm.) z kompetencji do rozpoznania skargi strony na decyzję Ministra Sprawiedliwości w przedmiocie sprzeciwu od wpisu na listę adwokatów Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że w świetle wszystkich przedstawionych argumentów skargę tę należało uznać za niezasadną. W analizowanym rozstrzygnięciu NSA powołał się na szereg dotychczasowych stanowisk zaprezentowanych w orzecznictwie sądów administracyjnych, zgodnie z którymi zarówno organ samorządu zawodowego, jak i Minister Sprawiedliwości powinni wszechstronnie badać, czy kandydat daje rękojmię prawidłowego wykonywania zawodu adwokata odnosząc się do cech jego charakteru oraz do dotychczasowego zachowania. Organy te powinny brać pod uwagę wszystkie okoliczności składające się na wizerunek kandydata, w tym także znane im zdarzenia, które legły u podstaw wydania wyroku skazującego, mimo iż skazanie uległo zatarciu. Zachowania te, jako fakty społeczne nadal istnieją i mogą być brane pod uwagę przy ocenie sylwetki kandydata. Nietrafny jest pogląd, że po zatarciu skazania niebyłe są także zdarzenia, które legły u jego podstaw. Co więcej - w ocenie NSA, podzielonej także na gruncie niniejszej sprawy - nie można powiedzieć, że osoba, która popełniła przestępstwo jest nieskazitelna, nawet jeżeli wcześniej i później jej życiowa postawa i zachowanie nie budziły jakichkolwiek zastrzeżeń. Wyrok NSA z 8.1.2019 r. II GSK 5008/16
NSA podkreślił konieczność uwzględnienia wszystkich okoliczności składających się na wizerunek kandydata, nawet te związane z przeszłością kandydata. Wyrok NSA uznał, że organ nadzoru wadliwie zastosował przepisy dotyczące wpisu na listę adwokatów.