Ponaglenie na bezczynność organu w czasie epidemii COVID-19

W publikacji omawiającej ponaglenie na bezczynność organu w czasie epidemii COVID-19 przedstawiono kwestie związane z zawieszeniem stosowania przepisów KPA oraz wprowadzeniem instytucji ponaglenia. Autor analizuje różnice między bezczynnością a przewlekłością organu administracji publicznej oraz konsekwencje wniesienia ponaglenia. Dodatkowo omówiono regulacje dotyczące biegu terminów procesowych i sądowych w okresie stanu zagrożenia epidemicznego. Publikacja stanowi wartościowe źródło informacji na temat zmian w przepisach prawnych w kontekście pandemii COVID-19.

Tematyka: ponaglenie, bezczynność organu, epidemia COVID-19, postępowanie administracyjne, ZmKoronawirusU20

Wobec zawieszenia stosowania przepisów KPA o bezczynności organu administracji publicznej przez
ZmKoronawirusU20 strona postępowania nie ma prawa do wniesienia ponaglenia w związku z zaprzestaniem
czynności przez organ w czasie epidemii COVID-19.
Prawo do wniesienia ponaglenia
Instytucja ponaglenia została wprowadzona do postępowania administracyjnego w drodze ustawy z 7.4.2017 r.
o zmianie ustawy - Kodeks postępowania administracyjnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2017 r. poz. 935),
która weszła w życie z dniem 1.6.2017 r.
Stosownie do treści art. 37 KPA stronie służy prawo do wniesienia ponaglenia, jeżeli:
1) nie załatwiono sprawy w terminie określonym w art. 35 lub przepisach szczególnych ani w terminie wskazanym
zgodnie z art. 36 § 1 (bezczynność);
2) postępowanie jest prowadzone dłużej niż jest to niezbędne do załatwienia sprawy (przewlekłość).
Z treści art. 37 KPA wynika, że ustawodawca zdecydował się na rozgraniczenie i unormowanie jako dwóch
odrębnych instytucji: bezczynności organu administracji publicznej i przewlekłości postępowania. Takie rozróżnienie
było postulowane także w orzecznictwie NSA, zgodnie z którym bezczynność i przewlekłość są to dwie odrębne
instytucje prawa procesowego, które występują rozłącznie. Oznacza to, że organ, który nie rozpoznaje sprawy
w terminach określonych w KPA dopuszcza się albo bezczynności, albo przewlekłości, w zależności od tego, czy
podejmuje, czy też nie jakieś czynności (wyrok NSA z 14.2.2017 r. I OSK 1315/16,
).
Wniesienie i rozpatrzenie ponaglenia skutkuje wydaniem postanowienia, którego treść musi obejmować kwestie takie
jak: wskazanie, czy organ rozpatrujący sprawę dopuścił się bezczynności lub przewlekłego prowadzenia
postępowania i jednoczesne stwierdzenie, czy miało ono miejsce z rażącym naruszeniem prawa; a w przypadku
stwierdzenia bezczynności lub przewlekłości - zobowiązanie organu rozpatrującego sprawę do załatwienia sprawy
w wyznaczonym terminie (jeżeli postępowanie jest niezakończone) oraz zarządzenie wyjaśnienia przyczyn i ustalenia
osób winnych bezczynności lub przewlekłości, a w razie potrzeby także podjęcia środków zapobiegających
bezczynności lub przewlekłości w przyszłości (przeprowadzenia postępowania wewnętrznego).
Ponaglenie w okresie stanu zagrożenia epidemicznego i stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19
Kwestia biegu terminów w postępowaniu administracyjnym a także instytucja ponaglenia znalazły odzwierciedlenie
w przepisach ustawy z 31.3.2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem,
przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych
oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2020 r. poz. 568, dalej: ZmKoronawirusU20).
Powyższą ustawą zawieszono bieg terminów procesowych i sądowych w postępowaniach:
1) sądowych, w tym sądowoadministracyjnych,
2) egzekucyjnych,
3) karnych,
4) karnych skarbowych,
5) w sprawach o wykroczenia,
6) administracyjnych,
7) i kontrolach prowadzonych na podstawie ustawy z 29.8.1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz.
900 ze zm.),
8) kontrolach celno-skarbowych,
9) w sprawach, o których mowa w art. 15f ust. 9 ustawy z 19.11.2009 r. o grach hazardowych (t.j. Dz.U. z 2019 r.
poz. 847 ze zm.),
10) innych prowadzonych na podstawie ustaw w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii
ogłoszonego z powodu COVID-19.

W praktyce oznacza to, że bieg wyżej wymienionych terminów nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu
na ten okres. Organ prowadzący postępowanie nie jest więc obowiązany do przestrzegania terminów załatwiania
spraw wskazanych w art. 35 KPA, zgodnie z którym organy administracji publicznej obowiązane są załatwiać sprawy
bez zbędnej zwłoki (art. 35 § 1 KPA) i dalej, załatwienie sprawy wymagającej postępowania wyjaśniającego
powinno nastąpić nie później niż w ciągu miesiąca, a sprawy szczególnie skomplikowanej - nie później niż
w ciągu dwóch miesięcy od dnia wszczęcia postępowania, zaś w postępowaniu odwoławczym - w ciągu
miesiąca od dnia otrzymania odwołania (art. 35 § 3 KPA). Organ nie ma także obowiązku powiadomienia strony
lub uczestnika postępowania o niezałatwieniu sprawy w terminie, o którym mowa w art. 36 KPA, zgodnie z którym,
o każdym przypadku niezałatwienia sprawy w terminie organ administracji publicznej jest obowiązany zawiadomić
strony, podając przyczyny zwłoki, wskazując nowy termin załatwienia sprawy oraz pouczając o prawie do wniesienia
ponaglenia.
ZmKoronawirusU20 reguluje również stosowanie przepisów o bezczynności organu administracji publicznej
w okresie stanu zagrożenia epidemicznego i stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID.
Stosownie do treści art. 15zzs ust. 10 ustawy z 2.3.2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych
z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi
sytuacji kryzysowych (Dz.U. z 2020 r. poz. 374 ze zm., dalej: KoronawirusU) dodanego ZmKoronawirusU20
w okresie, o którym mowa w ust. 1:
1) przepisów o bezczynności organów oraz o obowiązku organu i podmiotu, prowadzących odpowiednio
postępowanie lub kontrolę, do powiadamiania strony lub uczestnika postępowania o niezałatwieniu sprawy w terminie
nie stosuje się;
2) organom lub podmiotom prowadzącym odpowiednio postępowanie lub kontrolę nie wymierza się kar, grzywien ani
nie zasądza się od nich sum pieniężnych na rzecz skarżących za niewydanie rozstrzygnięć w terminach określonych
przepisami prawa.
Co więcej w art. 15zzs ust. 11 KoronawirusU (dodanym ZmKoronawirusU20) ustawodawca zdecydował się wprost
wskazać, iż zaprzestanie czynności przez sąd, organ lub podmiot, prowadzący odpowiednio postępowanie lub
kontrolę, w okresie, o którym mowa w ust. 1, nie może być podstawą wywodzenia środków prawnych dotyczących
bezczynności, przewlekłości lub naruszenia prawa strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki.
Stąd, w świetle przepisów wprowadzonych ZmKoronawirusU20, do braku wydania przez organ administracji
publicznej rozstrzygnięcia w terminie przewidzianym prawem nie stosuje się przepisów dotyczących bezczynności
a tym samym nie można wnieść ponaglenia tego organu.
Zgodnie z treścią powyższych przepisów, strona postępowania administracyjnego nie może wnieść ponaglenia
w sprawie bezczynności organu w związku z zaprzestaniem czynności przez ten organ w okresie stanu
zagrożenia epidemicznego i stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19.
Rozwiązania wprowadzone na gruncie przepisów KoronawirusU i ZmKoronawirusU20 mają charakter szczególny
i czasowy - obowiązują jedynie w okresie stanu zagrożenia epidemicznego i stanu epidemii ogłoszonego z powodu
COVID-19.
Podstawa prawna: art. 15zzs KoronawirusU.
Ustawa weszła w życie z dniem ogłoszenia, tj. 31.3.2020 r. (art. 101 ZmKoronawirusU20)

Publikacja podkreśla, że w okresie stanu zagrożenia epidemicznego i stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 strona postępowania administracyjnego nie może wnieść ponaglenia w związku z bezczynnością organu. Zmiany wprowadzone w przepisach mają charakter czasowy i obowiązują jedynie w określonym okresie. Autorzy wskazują, że nowe regulacje stanowią istotną zmianę w systemie prawnym dotyczącym postępowań administracyjnych.