Kontrole gruntów rolnych musza uwzględniać pory roku i naturalne procesy biologiczne

Publikacja omawia konieczność uwzględnienia pór roku oraz naturalnych procesów biologicznych podczas kontroli gruntów rolnych. Przedstawia przypadki, w których działki rolnicze były kwalifikowane jako nieużytki z powodu zaniechania praktyk rolniczych, oraz analizuje spory dotyczące utrzymania gruntów w dobrej kulturze rolniczej przez cały rok kalendarzowy.

Tematyka: kontrole gruntów rolnych, pory roku, naturalne procesy biologiczne, płatności obszarowe, kultura rolnicza

Podmiot wnioskujący o płatności obszarowe na dany rok, bez względu na dzień złożenia wniosku
o płatności, jest zobowiązany utrzymywać deklarowane do płatności grunty w dobrej kulturze rolnej przez
cały rok kalendarzowy, w którym wystąpiono o przyznanie świadczenia. Kontrola w zakresie kwalifikacji
powierzchni poszczególnych działek musi uwzględniać zarówno naturalne procesy biologiczne, jak
i uzależnioną od danej pory roku możliwość prowadzenia prac rolnych – stwierdził Naczelny Sąd
Administracyjny.
Stan faktyczny
J.W. złożył wniosek o przyznanie płatności na 2016 r. Na przełomie listopada i grudnia 2016 r. gospodarstwo rolnika
zostało poddane kontroli w zakresie kwalifikacji powierzchni gruntów. Kontrolujący uznali, że na jednej z działek
rolnych zaniechano prowadzenia działalności rolniczej, w związku z czym zakwalifikowano ją jako nieużytek i nie
uwzględniono jej powierzchni przy obliczaniu należnych płatności. J.W. wyjaśnił, że działka nie jest nieużytkiem,
w związku z jej położeniem w obszarze Natura 2000 nie wolno zmieniać kształtu ani uprawiać tylko kosić, co jest
corocznie wykonywane w terminie wynikającym z § 2 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 12.3.2015 r.
w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania płatności bezpośrednich i płatności niezwiązanej do tytoniu
(Dz.U. z 2015 r. poz. 351 ze zm.), czyli do końca lipca roku, w którym został złożony wniosek o przyznanie płatności
bezpośrednich. Rolnik wskazał, że kosił działkę dwa miesiące przed kontrolą, nie mógł uczynić tego w listopadzie,
gdyż wówczas teren jest bardzo mokry.
Dyrektor Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w C. nie uwzględnił twierdzeń J.W. i utrzymał w mocy
decyzję organu I instancji. Podkreślił, że grunty kwalifikowane jako trwałe użytki zielone i pastwiska trwałe powinny
pozostawać w stanie nadającym się do wypasu lub uprawy, co ma miejsce jedynie wówczas jeżeli na gruntach został
przeprowadzony przynajmniej jeden zabieg agrotechniczny, mający na celu usuniecie lub zniszczenie niepożądanej
roślinności we wskazanym wyżej terminie. W ocenie organu, ze zgromadzonej dokumentacji fotograficznej wynika,
że na terenie działki znajdują się wysokie zeschnięte rośliny wieloletnie, połamane drzewa i rozrzucone gałęzie
leżące na ziemi przez dłuższy czas. Organ wyjaśnił, że nie ma znaczenia fakt, iż kontrolę przeprowadzono
w listopadzie i grudniu, gdyż producent wnioskujący o płatności obszarowe na dany rok, bez względu na dzień
złożenia wniosku o płatności, jest natomiast zobowiązany utrzymywać deklarowane do płatności grunty w dobrej
kulturze rolnej przez cały rok kalendarzowy, w którym został złożony ten wniosek. Jedynym odstępstwem od tego
wymogu jest występowanie siły wyższej łub okoliczności nadzwyczajnych.
Stanowiska WSA i NSA
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach uchylił zaskarżoną decyzję podkreślając, że wygląd działki i stan trawy
utrwalony na zdjęciach świadczą o wykonaniu zabiegu agrotechnicznego w czasie wykluczającym uznanie jej za
nieużytek. Z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie wynika, że na terenie działki znajdowała się pryzma
trawy, której stan dowodzi, iż wymagane prace były na niej prowadzone w czasie nieodległym od dnia
przeprowadzenia kontroli. W ocenie Sądu, pomimo tego, że rolnik jest zobowiązany utrzymywać działkę
w odpowiedniej kulturze rolnej przez cały rok i w dowolnym okresie roku możliwe jest przeprowadzanie kontroli, to
organ, przeprowadzając kontrolę w listopadzie i grudniu, powinien wziąć pod uwagę naturalny wzrost trawy, mający
miejsce od sierpnia do dnia kontroli.
Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną uznając, że w oparciu o materiał dowodowy
zgromadzony w sprawie należy uznać, iż na działce wykonywano prawnie wymagane zabiegi agrotechniczne
przed 31.7.2016 r., zaś po przeprowadzeniu prac trawa naturalnie urosła. Organ nie może domagać się od
producenta rolnego, aby w ramach obowiązku utrzymywania działki w odpowiedniej kulturze rolnej, kosił
trawę na podmokłym terenie w listopadzie, skoro wymogu takiego nie ma w obowiązujących przepisach.
W uzasadnieniu wyroku wskazano, że fotografie działki nie potwierdzają zarzutów organu o występowaniu
o niej wieloletnich, wysokich roślin, połamanych drzew i rozrzuconych gałęzi, które miałby świadczyć
o braku wymaganego prawnie koszenia wykonanego przed 31.7.2016 r.
Wyrok NSA z 27.5.2020 r., I GSK 1665/19

Naczelny Sąd Administracyjny podkreślił istotę utrzymania deklarowanych do płatności gruntów w dobrej kulturze rolnej przez cały rok kalendarzowy. Decyzja organu wydana na podstawie kontroli gruntów może być uchylona na podstawie materiału dowodowego wskazującego na przeprowadzenie wymaganych prac agrotechnicznych.