Zwolnienie z obowiązku uzyskania wizy wjazdowej

Posiadanie karty pobytu lub karty stałego pobyty zwalnia członka rodziny obywatela Unii, który nie jest obywatelem jednego z państw członkowskich, z obowiązku uzyskania wizy wjazdowej. Publikacja omawia sytuację, w której funkcjonariusze policji na lotnisku w Budapeszcie odmówili wjazdu pasażerowi ukraińskiemu, posiadającemu unieważnioną kartę pobytową i ważną kartę stałego pobytu, co skutkowało nałożeniem kary na przewoźnika lotniczego oraz skargą do TS dotyczącą interpretacji dyrektywy 2004/38/WE. TS orzekł, że posiadanie karty stałego pobytu zwalnia osobę z obowiązku uzyskania wizy wjazdowej na terytorium państw członkowskich.

Tematyka: karta stałego pobytu, obowiązek uzyskania wizy, członek rodziny obywatela Unii, dyrektywa 2004/38, zwolnienie z wizy, Trybunał Sprawiedliwości, TS, Ryanair, lotnisko w Budapeszcie

Posiadanie karty pobytu lub karty stałego pobyty zwalania członka rodziny obywatela Unii, który nie jest
obywatelem jednego z państw członkowskich, z obowiązku uzyskania wizy wjazdowej.
Stan faktyczny
Podczas kontroli pasażerów lotu Ryanair Designated Activity Company (dalej jako: Ryanair) z Londynu na lotnisku
w Budapeszcie funkcjonariusze policji stwierdzili, że pasażer (obywatel ukraiński) – posiadający unieważnioną kartę
pobytową członka rodziny obywatela Unii, wydaną przez Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej
oraz ważną kartę stałego pobytu, wydaną przez to państwo na podstawie art. 20 tej dyrektywy – nie ma wizy.
Przyjmując, że w związku z tym ten pasażer nie posiada kompletu dokumentów podróży wymaganych do wjazdu na
terytorium Węgier, policja nie zezwoliła mu na wjazd i zażądała od Ryanairu odesłania go z powrotem do Londynu.
Ponadto, uznawszy, że Ryanair nie podjął działań, do jakich jako przewoźnik był zobowiązany celem upewnienia się,
że ten pasażer posiada wymagane dokumenty podróży, policja nałożyła na tę spółkę karę w wysokości 3000 EUR.
W skardze na tę decyzję Ryanair podnosił, że zgodnie z art. 5 dyrektywy 2004/38/WE Parlamentu Europejskiego
i Rady z 29.4.2004 r. w sprawie prawa obywateli Unii i członków ich rodzin do swobodnego przemieszczania się
i pobytu na terytorium państw członkowskich, zmieniającej rozporządzenie (EWG) Nr 1612/68 i uchylającej dyrektywy
64/221/EWG, 68/360/EWG, 72/194/EWG, 73/148/EWG, 75/34/EWG, 75/35/EWG, 90/364/EWG, 90/365/EWG
i 93/96/EWG (Dz.Urz. L z 2004 r., Nr 158, s. 77) ww. pasażer mógł wjechać bez wizy na terytorium Węgier, ponieważ
posiadał on kartę stałego pobytu wydaną przez Zjednoczone Królestwo na podstawie art. 20 tej dyrektywy.
Pytania prejudycjalne
- Czy wykładni art. 5 ust. 2 dyrektywy 2004/38 należy dokonywać w ten sposób, że posiadanie karty stałego pobytu,
o której mowa w art. 20 tej dyrektywy, zwalnia osobę, która nie jest obywatelem państwa członkowskiego, lecz jest
członkiem rodziny obywatela Unii i posiada taką kartę, z obowiązku uzyskania wizy wjazdowej na terytorium państw
członkowskich?
- Czy wykładni art. 5 ust. 2 dyrektywy 2004/38 należy dokonywać w ten sposób, że posiadanie karty stałego pobytu,
o której mowa w art. 20 tej dyrektywy, zwalnia członka rodziny obywatela Unii, który jest jej posiadaczem,
z obowiązku uzyskania wizy, jeżeli karta ta została wydana przez państwo członkowskie nienależące do strefy
Schengen?
Stanowisko TS
Posiadanie karty stałego pobytu
W art. 5 ust. 2 zd. 1 dyrektywy 2004/38 uregulowano, że członkowie rodziny obywatela Unii, którzy nie są
obywatelami jednego z państw członkowskich, są zobowiązani do uzyskania wizy wjazdowej, zgodnie
z rozporządzeniem Nr 539/2001 lub prawem krajowym. W zdaniu drugim tego artykułu unormowano, że do celów tej
dyrektywy posiadanie ważnej karty pobytowej, określonej w jej art. 10, zwalnia zainteresowanych członków
rodziny z takiego obowiązku. Treść tego przepisu nie odnosi się do karty stałego pobytu, o której mowa w art. 20
dyrektywy 2004/38. Zdaniem TS taki brak odniesienia sam w sobie nie pozwala na wykazanie, a contrario, woli
unijnego prawodawcy, aby wykluczyć członków rodziny obywatela Unii posiadających kartę stałego pobytu z kręgu
beneficjentów zwolnienia z obowiązku uzyskania wizy przy wjeździe na terytorium państw członkowskich, zgodnie
z art. 5 ust. 2 tej dyrektywy. W tych okolicznościach ten przepis należy interpretować z uwzględnieniem nie tylko jego
treści, lecz także jego kontekstu oraz celów uregulowania, którego jest częścią (wyrok TS z 7.6.2005 r., VEMW i in.,
C-17/03, EU:C:2005:362, pkt 41).
W odniesieniu do kontekstu, w jaki wpisuje się art. 5 ust. 2 dyrektywy 2004/38, TS stwierdził, po pierwsze, że karta
pobytu, o której mowa w art. 10 tej dyrektywy, oraz karta stałego pobytu, o której mowa w art. 20 tej dyrektywy, są
dokumentami, których posiadanie przez członków rodziny obywatela Unii niebędących obywatelami jednego
z państw członkowskich, poświadcza, że przysługuje im prawo pobytu, a zatem wjazdu na terytorium państw
członkowskich. Nabycie prawa stałego pobytu jest uzależnione, jak wynika z art. 16 ust. 2 dyrektywy 2004/38, od
spełnienia warunku legalnego zamieszkiwania przez członków rodziny wraz z obywatelem Unii przez nieprzerwany
okres pięciu lat w przyjmującym państwie członkowskim, co musi oznaczać, że korzystali oni wcześniej z prawa
pobytu przez okres przekraczający trzy miesiące w tym państwie. W ocenie TS członkowie rodziny obywatela Unii,
którym wydano kartę stałego pobytu, muszą być osobami, które wcześniej skorzystały, jako posiadacze karty pobytu
członka rodziny obywatela Unii, z przewidzianego w art. 5 ust. 2 dyrektywy 2004/38 zwolnienia z obowiązku
uzyskania wizy.

Cel realizowany przez dyrektywę 2004/38 polega na zapewnieniu stopniowej integracji obywateli Unii i członków ich
rodziny, którzy nie są obywatelami jednego z państw członkowskich, ze społeczeństwem państwa członkowskiego,
w którym zamieszkują (wyrok TS z 21.12.2011 r., Ziolkowski i Szeja, C-424/10 i C-425/10, EU:C:2011:866, pkt 38,
41). Zdaniem TS taki cel stoi na przeszkodzie temu, aby nabycie prawa stałego pobytu przez członków rodziny
obywatela Unii powodowało utratę zwolnienia z obowiązku uzyskania wizy, z której korzystali przed nabyciem tego
prawa stałego pobytu jako posiadacze karty pobytu członka rodziny obywatela Unii.
Trybunał orzekł, że wykładni art. 5 ust. 2 dyrektywy 2004/38 należy dokonywać w ten sposób, iż posiadanie
karty stałego pobytu, o której mowa w art. 20 tej dyrektywy, zwalnia osobę, która nie jest obywatelem
państwa członkowskiego, lecz jest członkiem rodziny obywatela Unii i posiada taką kartę, z obowiązku
uzyskania wizy wjazdowej na terytorium państw członkowskich.
Karta stałego pobytu wydana przez państwo członkowskie nienależące do strefy Schengen
Trybunał przypomniał, że przepisy mające zastosowanie do strefy Schengen wyraźnie stanowią, iż nie naruszają one
zagwarantowanej w szczególności przez dyrektywę 2004/38 swobody przemieszczania się obywateli Unii i członków
ich rodziny, którzy im towarzyszą lub do nich dołączają. Zatem dyrektywa 2004/38 ma zastosowanie bez
rozróżnienia do wszystkich państw członkowskich, niezależnie od tego, czy należą one do strefy Schengen,
czy też nie.
W art. 5 ust. 2 dyrektywy 2004/38 nie zawarto żadnego szczególnego odniesienia do strefy Schengen. Zatem TS
stwierdził, że możliwość skorzystania ze zwolnienia z obowiązku uzyskania wizy, o którym mowa w art. 5 ust. 2
dyrektywy 2004/38, nie jest ograniczona jedynie do członków rodziny obywatela Unii posiadających kartę pobytową
lub kartę stałego pobytu wydaną przez państwo należące do strefy Schengen. Zdaniem Trybunału to stanowisko
potwierdza kontekst, w jaki wpisuje się art. 5 ust. 2 dyrektywy 2004/38.
Zgodnie z art. 3 ust. 1 dyrektywy 2004/38, tę dyrektywę stosuje się w odniesieniu do wszystkich obywateli Unii, którzy
przemieszczają się do innego państwa członkowskiego lub przebywają w innym państwie członkowskim niż państwo
członkowskie, którego są obywatelami, oraz do członków ich rodziny, którzy im towarzyszą lub do nich dołączają.
Zdaniem TS wynika z tego w szczególności dla celów wykładni art. 5 ust. 2 dyrektywy 2004/38, że każdy członek
rodziny każdego obywatela Unii może skorzystać z przewidzianego w tym przepisie zwolnienia z obowiązku
uzyskania wizy. Zaś ustanowienie różnicy między takimi członkami rodziny w zależności od państwa
członkowskiego, które wydało im kartę stałego pobytu, wyłączałoby niektórych z nich z możliwości skorzystania
z tego zwolnienia, a tym samym byłoby sprzeczne z tym przepisem w związku z art. 3 ust. 1 tej dyrektywy.
Trybunał orzekł, że wykładni art. 5 ust. 2 dyrektywy 2004/38 należy dokonywać w ten sposób, iż posiadanie
karty stałego pobytu, o której mowa w art. 20 tej dyrektywy, zwalnia członka rodziny obywatela Unii, który
jest jej posiadaczem, z obowiązku uzyskania wizy, jeżeli karta ta została wydana przez państwo członkowskie
nienależące do strefy Schengen.
Status członka rodziny obywatela Unii
Z art. 20 ust. 1 dyrektywy 2004/38 wynika w szczególności, że państwa członkowskie mogą wydać kartę stałego
pobytu wyłącznie osobom, które mają status członków rodziny obywatela Unii. Zatem TS stwierdził, że
wydanie tej karty przez państwo członkowskie oznacza, iż to państwo musiało w pierwszej kolejności sprawdzić, czy
dana osoba posiada ten status. W konsekwencji, zdaniem TS, nie ma potrzeby przeprowadzania dodatkowej
weryfikacji tego statusu. Z orzecznictwa TS wynika, że wydanie karty pobytu, o której mowa w art. 10 dyrektywy
2004/38, stanowi formalne ustalenie sytuacji faktycznej i prawnej zainteresowanej osoby w świetle tej dyrektywy
(wyrok TS z 27.6.2018 r., Diallo, C-246/17, EU:C:2018:499, pkt 48).
Trybunał orzekł, że wykładni art. 20 dyrektywy 2004/38 należy dokonywać w ten sposób, iż posiadanie karty
pobytu, o której mowa w tym przepisie, stanowi wystarczający dowód na to, że posiadacz tej karty jest
członkiem rodziny obywatela Unii, a tym samym zainteresowany ma prawo, bez konieczności
przeprowadzania w stosunku do niego dodatkowej weryfikacji lub przedstawiania przez niego dodatkowych
wyjaśnień, do wjazdu na terytorium państwa członkowskiego w związku ze zwolnieniem z obowiązku
uzyskania wizy na podstawie art. 5 ust. 2 tej dyrektywy.

Komentarz
W niniejszym wyroku Trybunał uznał, że zwolnienie z obowiązku uzyskania wizy wjazdowej na terytorium państw
członkowskich przysługuje członkom rodziny obywatela Unii, którzy uzyskali już „jedną” kartę pobytową, tj. albo kartę
pobytu (art. 10 dyrektywy 2004/38) lub też kartę stałego pobytu (art. 20 tej dyrektywy). Trybunał orzekł również, że
skorzystanie ze zwolnienia z obowiązku uzyskania wizy w przypadku osoby będącej członkiem rodziny obywatela
Unii posiadajacej kartę stałego pobytu nie jest uzależnione od przynależności państw członkowskiego, które wydało
tę kartę do strefy Schengen. Ponadto TS przyjął, że karta stałego pobytu może sama w sobie poświadczać status
członka rodziny obywatela Unii osoby, która jest jej posiadaczem.

Wyrok TS z 18.6.2020 r., Ryanair Designated Activity Company, C-754/18

Trybunał uznał, że posiadanie karty stałego pobytu zwalnia członka rodziny obywatela Unii z obowiązku uzyskania wizy, niezależnie od przynależności państwa wydającego kartę do strefy Schengen. Zgodnie z orzecznictwem TS, karta stałego pobytu poświadcza status członka rodziny obywatela Unii, co wystarcza do zwolnienia z obowiązku uzyskania wizy. Wyrok TS z 18.6.2020 r. dotyczył sytuacji spółki Ryanair, która została ukarana za nieodpowiednie działania w przypadku pasażera posiadającego kartę stałego pobytu.