Podstawy zastosowania zabezpieczenia w postępowaniu podatkowym

Instytucja zabezpieczenia w postępowaniu podatkowym wymaga precyzyjnych ustaleń co do przesłanek zabezpieczenia. Artykuł omawia decyzje organów wobec spółek, jak również rolę sądów administracyjnych w kontekście zabezpieczeń podatkowych i ochrony interesów wierzyciela. Przedstawia także różnice pomiędzy oceną organów I i II instancji oraz kwestie dowodowe istotne dla uzasadnienia zabezpieczenia.

Tematyka: zabezpieczenie, postępowanie podatkowe, interes wierzyciela, organ podatkowy, sąd administracyjny, przesłanki zabezpieczenia, obawa niewykonania zobowiązania, decyzja zabezpieczeniowa, Naczelny Sąd Administracyjny

Instytucja zabezpieczenia oznacza dotkliwą, władczą ingerencję w majątek podatnika, musi być zatem
poprzedzona dokonaniem jednoznacznych ustaleń co do zaistnienia przesłanek przemawiających za
zabezpieczeniem, Jeśli nie zostanie wykazane, że spółka z o.o. trwale nie wywiązuje się z wymagalnych
zobowiązań publicznoprawnych lub podejmuje działania zmierzające do wyzbywania się majątku, to samo
wskazanie, że podmiot ten bierze udział w procederze wystawiania pustych faktur, jest właścicielem lokalu
użytkowego obciążonego hipoteką i nie posiada innych nieruchomości nie jest wystarczające do uznania ze
zachodzą uzasadnione obawy, że zobowiązanie nie zostanie wykonane – stwierdził Naczelny Sąd
Administracyjny
Stan faktyczny
W związku z prowadzoną kontrolą podatkową Naczelnik Urzędu Skarbowego w O. wydał decyzję z o zabezpieczeniu
na majątku „T.” sp. z o.o. zobowiązania podatkowego w podatku od towarów i usług w łącznej przybliżonej kwocie
395 tys. zł oraz kwoty odsetek w wysokości ponad 125 tys. zł. Dyrektor Izby Administracji Skarbowej w W. utrzymał
w mocy zaskarżoną decyzję wskazując, że podatniczka w ramach prowadzonej działalności gospodarczej
dokonywała obniżenia podatku należnego o podatek naliczony wynikający z fikcyjnych faktur, które wystawiała
i wprowadzał do obiegu. Pomimo wezwania „T.” sp. z o.o., do dnia wydania decyzji o zabezpieczeniu, nie złożyła
oświadczenia o nieruchomościach oraz prawach majątkowych, które mogą być przedmiotem hipoteki przymusowej
i rzeczach ruchomych oraz zbywalnych prawach majątkowych, które mogą być przedmiotem zastawu skarbowego.
Organ ustalił, że głównym składnikiem majątku podatniczki są aktywa obrotowe, które ze swej istoty są płynne
i niestabilne. Choć „T.” sp. z o.o. posiadała należności krótkoterminowe w wysokości ponad 2,4 mln zł, to jej
zobowiązania krótkoterminowe przewyższały je o ponad 130 tys. zł. W rezultacie organ odwoławczy uznał, że istnieje
uzasadniona obawa, iż przyszłe zobowiązanie podatkowe może nie zostać przez „T.” sp. z o.o. wykonane.
Podatniczka wniosła skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie w której dowodziła, że jest
w dobrej kondycji finansowej i posiada aktywa gwarantujące ściągniecie zobowiązań względem Skarbu Państwa -
prowadzi działalność gospodarczą, generuje zyski, posiada wierzytelności. Sąd uchylił zaskarżoną decyzję
wskazując, że Dyrektor Izby Administracji Skarbowej w W., zgodnie z zasadą dwuinstancyjności, powinien dokonać
własnych ocen i odnieść się do zarzutów odwołania, czyli ponownie ocenić zarówno prawdopodobieństwo istnienia
zobowiązania podatkowego w określonej przez organ I instancji przybliżonej wysokości, jak i istnienie uzasadnionej
obawy, że zobowiązanie nie zostanie wykonane. W ocenie Sądu, organ odwoławczy jedynie cytował stwierdzenia
organu I instancji, nie można bowiem przyjąć, że miał możliwość ich zweryfikowania, skoro w aktach sprawy nie ma
w tym zakresie żadnego zgromadzonego dotychczas w sprawie materiału dowodowego, w tym chociażby protokołu
kontroli.
Z uzasadnienia NSA
Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną organu. W uzasadnieniu wyroku wyjaśniono, że
zabezpieczenie wykonania zobowiązania podatkowego służy ochronie interesów wierzyciela podatkowego. Organy
mogą wykazywać ziszczenie się ustawowych przesłanek zabezpieczenia przy użyciu wszelkich dostępnych
i możliwych środków, a także w oparciu o wszelkie okoliczności faktyczne uprawdopodobniające możliwość
niewykonania zobowiązania podatkowego. Ocena, czy istnieje obawa niewykonania zobowiązania, została
pozostawiona do uznania właściwego w sprawie organu, jednak powinna być oparte na całokształcie okoliczności
faktycznych i prawnych, uprawdopodobniona w sposób jasny i czytelny dla podatnika (zob. wyrok NSA z 10.11.2015
r., II FSK 2725/13,
).
Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że organ podatkowy nie zdołał dowieść w sposób dostateczny
przesłanek uzasadniających dokonanie zabezpieczenia. Organ nie wykazał bowiem aby podatniczka trwale
nie wywiązywała się z wymagalnych zobowiązań publicznoprawnych, lub by podejmowała działania
zmierzające do wyzbywania się majątku, co mogłoby w przyszłości utrudnić czy też udaremnić egzekucję
potencjalnych zobowiązań. „T.” sp. z o.o. działa na rynku od wielu lat, zatrudnia pracowników i uzyskuje
dochody z działalności. Za lata 2015-2017 wykazywała przychody w średniej wysokości ponad 4,9 mln zł, zaś
przybliżona kwota zobowiązania podatkowego wraz z odsetkami wynosi ok. 500 tyś. zł. W takich
okolicznościach twierdzenie, że podatniczka wystawiała i wprowadzała do obiegu prawnego fikcyjne faktury,
które nie odzwierciedlały rzeczywistych transakcji zawartych pomiędzy podmiotami w nich
wyszczególnionymi oraz, że posiada lokal użytkowy obciążony hipoteką nie są wystarczające do uznania ze
zachodzą uzasadnione obawy, że zobowiązanie nie zostanie wykonane. W uzasadnieniu wyroku

podkreślono, że organ II instancji nie odniósł się do załączonych do odwołania deklaracji VAT-7 podatniczki
za bieżące okresy rozliczeniowe a także do posiadania przez nią kaucji gwarancyjnych.
Wyrok NSA z 19.6.2020 r., I FSK 660/20

Naczelny Sąd Administracyjny podkreślił brak dostatecznych przesłanek uzasadniających zabezpieczenie w postępowaniu podatkowym. Decyzja NSA stanowi istotne wyjaśnienie roli zabezpieczenia w ochronie interesów wierzyciela podatkowego oraz konieczność klarownego uzasadnienia obawy niewykonania zobowiązania podatkowego. Przypomniał także o konieczności uwzględnienia całokształtu okoliczności faktycznych i prawnych przy podejmowaniu decyzji.