Rozdzielność majątkowa małżonków nie wzrusza domniemania istnienia porozumienia

Przyjęcie przez małżonków określonego ustroju majątkowego nie ma znaczenia dla kwestii istnienia porozumienia, które znajduje swoje oparcie ustawowe w przepisach OfertaPublU. Ustrój umownej rozdzielności majątkowej nie wzrusza domniemania istnienia porozumienia między małżonkami, co potwierdził WSA w Warszawie. Skarżący próbowali obalić domniemanie, ale Sąd uznał, że więź między małżonkami jest kluczowa, niezależnie od ustróju majątkowego.

Tematyka: rozdzielność majątkowa, porozumienie małżonków, domniemanie prawne, ustrój majątkowy, WSA Warszawa

Przyjęcie przez małżonków określonego ustroju majątkowego nie ma znaczenia dla kwestii istnienia
porozumienia, które znajduje swoje oparcie ustawowe w przepisach art. 87 ust 1 pkt 5 w zw. z art. 87 ust. 4
pkt 1 OfertaPublU, gdyż to więź między małżonkami świadczy o porozumieniu, a nie istniejący między nimi
ustrój majątkowy - stwierdził WSA w Warszawie w wyroku z 27.2.2020 r. (VI SA/Wa 884/19,
).
Stan faktyczny
W rozpatrywanej sprawie ustalono, iż A.P. i A.P. (dalej: Skarżący) są małżonkami i obowiązuje ich ustrój umownej
rozdzielności majątkowej. Ponadto stwierdzono, iż 21.10.2012 r. A.P. posiadał 1 940 542 akcje spółki H. S.A.,
uprawniające do wykonywania 15,77 % ogólnej liczby głosów w tej spółce, a A.P. - 1 154 499 akcji ww. spółki,
uprawniających do wykonywania 9,38 % ogólnej liczby głosów w tej spółce. 19.10.2012 r. zawarta została umowa
pożyczki, na podstawie której na rachunku A.P. zapisane zostały 2 000 000 akcji ww. spółki. Rozrachunek tej
transakcji nastąpił 22.10.2012 r. Udział A.P. w ogólnej liczbie głosów w Spółce wzrósł do 32,02 % ogólnej liczby
głosów, zaś łączny udział Skarżących w ogólnej liczbie głosów wzrósł z 25,15 % do 41,40 %.
Skarga do WSA w Warszawie
Po ponownym rozpoznaniu sprawy, Komisja Nadzoru Finansowego (dalej: organ nadzoru) stwierdziła, że Skarżący
działając w porozumieniu nie zawiadomili Komisji i Spółki o przekroczeniu progu 33 1/3 % ogólnej liczby głosów
w spółce publicznej H. S.A. oraz przekraczając ten próg nie ogłosili wezwania do zapisywania się na sprzedaż lub
zamianę akcji tej spółki w liczbie powodującej osiągnięcie progu 66 % ogólnej liczby głosów. W związku z tym organ
nadzoru nałożył, na podstawie art. 97 ust. 1 pkt 2 i pkt 3 ustawy z 29.7.2005 o ofercie publicznej i warunkach
wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych (t.j.
Dz.U. z 2019 r. poz. 623 ze zm., dalej: OfertaPublU), na Skarżących administracyjne kary pieniężne.
Skarżący wnieśli skargę na powyższą decyzję do WSA w Warszawie, zaskarżając ją co do punktu II i wnieśli o jej
uchylenie w tym zakresie i umorzenie postępowania. Zaskarżonej decyzji zarzucili m.in.: naruszenie przepisów
postępowania, które miało wpływ na wydanie wadliwej decyzji, tj. art. 7 KPA, art. 75 § 1 KPA, art. 77 § 1 KPA oraz
art. 107 § 3 KPA poprzez niedostateczne wyjaśnienie okoliczności sprawy, tj.: niezbadanie, na jakiej podstawie
mogło dojść i czy w ogóle doszło do porozumienia pomiędzy małżonkami, w sytuacji, gdy powołują się oni na brak
takiego porozumienia, przedstawiając dowody w postaci zawartej umowy intercyzy i ustroju rozdzielności majątkowej,
a także naruszenie art. 87 ust. 1 pkt 5 w zw. z art. 87 ust. 4 pkt 1 OfertaPublU poprzez uznanie istnienia
porozumienia pomiędzy małżonkami pomimo wzruszenie przez nich tego domniemania.
Domniemanie istnienia porozumienia pomiędzy małżonkami
Głównym zagadnieniem spornym w niniejszej sprawie była kwestia uznania istnienia porozumienia pomiędzy
Skarżącymi małżonkami.
WSA w Warszawie wskazał, iż domniemanie istnienia porozumienia znajduje swoje oparcie ustawowe w przepisach
art. 87 ust 1 pkt 5 w zw. z art. 87 ust. 4 pkt 1 OfertaPublU. Zdaniem Sądu, odnosząc się do kwestii ustalenia istnienia
porozumienia należy wskazać, iż w doktrynie przedmiotu wskazuje się, że: „Idea konstrukcji rozpoznanej jako
działanie w porozumieniu polega na tym, że zachowania, czy stany zachodzące po stronie jednego podmiotu
przypisywane są innym podmiotom - całkowicie niezależnym od tego pierwszego - o ile występuje między nimi
określona relacja kontraktowa (...). W konsekwencji stan posiadania akcji w spółce publicznej poszczególnych
uczestników porozumienia ulega skumulowaniu, a łączna suma tychże akcji przypisana zostaje uczestnikom
porozumienia jakby byli jednością. Nie ma przy tym znaczenia, czy wszyscy uczestnicy porozumienia mają już status
akcjonariuszy spółki publicznej, czy też status taki uzyskają dopiero w związku z nabywaniem jej akcji” (M. Michalski
[w:], M. Michalski (red.), Ustawa o ofercie publicznej. Komentarz, Warszawa 2014, s. 530).
Jednocześnie w celu usunięcia wątpliwości co do kwalifikacji prawnej w niektórych sytuacjach, ustawodawca przyjął
domniemanie prawne mające na celu pominięcie konieczności wykazywania przez organ nadzoru działania
w porozumieniu przez osoby związane ścisłymi więziami emocjonalnymi (członkowie rodziny) lub profesjonalnymi
(mocodawca i pełnomocnik). Tak więc ustawodawca na gruncie art. 87 ust. 4 pkt 1 i 3 OfertaPublU objął
domniemaniem małżonków, ich wstępnych, zstępnych i rodzeństwo oraz powinowatych w tej samej linii lub stopniu,
jak również osoby pozostające w stosunku przysposobienia, opieki i kurateli oraz mocodawcę lub jego pełnomocnika,
niebędącego firmą inwestycyjną, upoważnionego do dokonywania na rachunku papierów wartościowych czynności
zbycia lub nabycia papierów wartościowych, pod warunkiem że jedna z tych osób dokonywała czynności z art. 87

ust. 1 pkt 5 OfertaPublU. Powyższe domniemanie prawne ma charakter wzruszalny. W szczególności wskazani
w art. 87 ust. 4 pkt 1 OfertaPublU członkowie rodziny mogą wykazywać, że ze względu na faktyczny stan
wzajemnych relacji - pomimo formalnego istnienia określonej relacji prawno-rodzinnej, w rzeczywistości stanowią oni
odrębne i niepowiązane w sensie faktycznym osoby. Ciężar przeciwdowodu w tym zakresie spoczywa na
domniemanych uczestnikach porozumienia.
Ustrój majątkowy a domniemanie istnienia porozumienia
Tak więc, przesłanką materialnoprawną wystarczającą dla przyjęcia ww. domniemania prawnego było w niniejszej
sprawie ustalenie pozostawania Skarżących w związku z małżeńskim. Skarżący w celu obalenia domniemania
podnieśli fakt istnienia między nimi rozdzielności majątkowej. Konsekwencją tej rozdzielności jest samodzielne
zarządzanie majątkiem, w tym prowadzenie odrębnych rachunków inwestycyjnych. Jak zasadnie wskazywał organ
nadzoru, fakt istnienia rozdzielności majątkowej nie stanowi jednak podstawy obalenia domniemania
istnienia porozumienia. Nieistotne jest - z punktu widzenia celu przepisu wprowadzającego domniemanie -
jaki małżeński ustrój majątkowy wybrali małżonkowie (wyrok WSA w Warszawie z 3.12.2008 r. VI SA/Wa 961/08,
). Zgodnie z regułą lege non distinguente, nec nostrum est distinguere, nie ma podstaw do rozróżniania
sytuacji prawnej małżonków w zależności od panującego między nimi ustroju majątkowego odnośnie przyjmowania
istnienia bądź nie porozumienia, z uwagi na niedokonanie takiego rozróżnienia przez samego ustawodawcę.
Przyjęcie przez małżonków określonego ustroju majątkowego nie ma znaczenia dla kwestii istnienia
porozumienia, gdyż to więź między małżonkami świadczy o porozumieniu, a nie istniejący między nimi ustrój
majątkowy. Skarżący, jako dowód mający obalić domniemanie przedstawili jedynie brak uzgodnienia działań między
nimi oraz fakt zawarcia intercyzy majątkowej, Ani fakt zawarcia umowy małżeńskiej, czyli tzw. intercyzy, ani nawet
oświadczenie o nie prowadzeniu wspólnego majątku, i o prowadzeniu odrębnej polityki inwestycyjnej, w ocenie Sądu,
nie stanowią przesłanek niweczących to domniemanie. Zgodnie ze stanowiskiem doktryny „przeciwdowód powinien
zatem polegać na wykazaniu faktycznego braku kontaktów w długim okresie, istotnego konfliktu przerywającego
wspólne funkcjonowanie w sferze gospodarczej i społecznej, wszczęcia postępowania rozwodowego, faktycznej lub
prawnej separacji (w przypadku małżonków), itd.” (A. Chłopecki, M. Dyl „Ustawa o ofercie publicznej i warunkach
wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz spółkach publicznych.
Komentarz”, LEX 2014). Zdaniem Sądu, przesłankami takimi mogą być ewentualnie okoliczności wskazujące na
trwałe przerwanie więzi małżeńskiej. Takie przesłanki nie zaistniały w przedstawionym stanie faktycznym.
Zdaniem Sądu, w świetle tego, co zostało wyżej wskazane, na aprobatę zasługuje stanowisko organu, zgodnie
z którym w przypadku ustalenia faktu pozostawania inwestorów w związku małżeńskim zastosowanie znajduje
domniemanie istnienia porozumienia i ciężar obalenia tego domniemania spoczywał w postępowaniu na Skarżących,
którzy niezasadnie oczekiwali, że zanegowanie przez nich faktycznego istnienia porozumienia, automatycznie
przeniesie na organ ciężar ustalenia, czy porozumienie rzeczywiście miało miejsce. Rzeczą organu było dokonanie
analizy, czy przywoływane przez Skarżących okoliczności oraz dowody na ich poparcie były adekwatne do obalenia
domniemania. Z tego obowiązku organ wywiązał się prawidłowo. Skutkiem analizy organu była konkluzja, iż
domniemanie nie zostało przez Skarżących obalone, co zostało dokładnie w postępowaniu zbadane i omówione
w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji. Zatem, zarówno wiążący się z tą kwestią zarzut naruszenia procedury
administracyjnej, jak i prawa materialnego, musiały zostać uznane za pozbawione zasadnych podstaw.
Rozstrzygnięcie WSA w Warszawie
W świetle powyższego WSA w Warszawie stwierdził, iż żaden z podnoszonych w skardze zarzutów nie zasługuje na
uwzględnienie. Brak jest też w ocenie Sądu okoliczności, które winny zostać uwzględnione z urzędu, a które winny
ewentualnie skutkować eliminacją zaskarżonej decyzji z obrotu prawnego. Z powyższych względów Sąd, na
podstawie art. 151 ustawy z 30.8.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j.: Dz.U. z 2019 r.
poz. 2325 ze zm.), orzekł jak w sentencji - oddalił skargę.

Komentarz
Stanowisko zaprezentowane przez WSA w Warszawie w analizowanym wyroku jest spójne z tym zajmowanym
dotychczas w orzecznictwie sądów administracyjnych. Już w wyroku WSA w Warszawie z 10.6.2008 r. (VI SA/Wa
541/08,
) stwierdzono, iż jeżeli przynajmniej jeden z małżonków jest akcjonariuszem określonej spółki
publicznej, to z chwilą, gdy drugi małżonek decyduje się na realizację zamiaru nabycia akcji tej samej spółki
publicznej, domniemywa się istnienie pomiędzy nimi porozumienia dotyczącego nabywania akcji spółki publicznej.
Jeżeli następnie, w wyniku nabycia akcji przez drugiego małżonka, dojdzie do przekroczenia progów określonych
w przepisach o nabywaniu znacznych pakietów akcji, to tym samym powstają obowiązki informacyjne określone
w tych przepisach. Z taką sytuacją mamy do czynienia na gruncie analizowanej sprawy.

Wyrok WSA w Warszawie z 27.2.2020 r. VI SA/Wa 884/19

WSA w Warszawie odrzucił skargę Skarżących, podtrzymując stanowisko, że istnienie porozumienia między małżonkami nie jest uzależnione od ich ustrоju majątkowego. Domniemanie prawne istnienia porozumienia ma charakter wzruszalny, a ciężar obalenia spoczywa na stronie przeciwnej. Decyzja organu nadzoru została podtrzymana, a zarzuty Skarżących nie znalazły uznania.