Komornik może zajmować stanowisko po ukończeniu 65 lat
Odwołanie komornika sądowego z powodu ukończenia 65 lat, bez względu na jego kondycję fizyczną czy psychiczną, jest przedmiotem dyskusji w kontekście przepisów prawa unijnego i krajowego. Sprawa dotyczy interpretacji art. 19 ust. 1 pkt 2 ustawy o komornikach sądowych oraz dyrektywy 2000/78/WE. Naczelny Sąd Administracyjny podjął decyzję w sprawie T.K., który został odwołany ze stanowiska komornika sądowego po przekroczeniu 65 lat, pomimo pozytywnej opinii lekarskiej i prawniczych kwalifikacji.
Tematyka: komornik, odwołanie, wiek 65 lat, dyskryminacja, Naczelny Sąd Administracyjny, dyrektywa 2000/78/WE, zawód prawniczy, status funkcjonariusza publicznego, art. 19 ust. 1 pkt 2 KomSądU
Odwołanie komornika sądowego z powodu ukończenia 65 lat, bez względu na jego kondycję fizyczną czy psychiczną, jest przedmiotem dyskusji w kontekście przepisów prawa unijnego i krajowego. Sprawa dotyczy interpretacji art. 19 ust. 1 pkt 2 ustawy o komornikach sądowych oraz dyrektywy 2000/78/WE. Naczelny Sąd Administracyjny podjął decyzję w sprawie T.K., który został odwołany ze stanowiska komornika sądowego po przekroczeniu 65 lat, pomimo pozytywnej opinii lekarskiej i prawniczych kwalifikacji.
Odwołanie komornika sądowego w momencie osiągnięcia wieku 65 lat bez względu na kondycję psychiczną czy fizyczną stanowi dyskryminację bezpośrednią ze względu na wiek. Art. 19 ust. 1 pkt 2 ustawy z 22.3.2018 r. o komornikach sądowych (t.j.: Dz.U. z 2020 r. poz. 121; dalej jako: KomSądU) jako przepis niezgodny z wymogami prawa unijnego, tj. dyrektywy 2000/78/WE z 27.11.2000 r. w sprawie ustanowienia ogólnych norm równego traktowania przy zatrudnianiu i wykonywaniu zawodu (Dz.Urz. L Nr 303, s. 16; dalej jako: dyrektywa 2000/78/WE), nie może być zastosowany – stwierdził Naczelny Sąd Administracyjny. T.K. od 1993 r. pełni funkcję Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w L. W 2019 r. Minister Sprawiedliwości odwołał go ze stanowiska z powodu ukończenia 65 lat na podstawie art. 19 ust. 1 pkt 2 KomSądU. T.K., w skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie twierdził, że odwołanie go ze stanowiska niezależnie od jego kondycji zdrowotnej i pozytywnej opinii kwalifikującej go do dalszego wykonywania zawodu, nie ma racjonalnego i obiektywnego uzasadnienia. Dowodził, że art. 19 ust. 1 pkt 2 KomSądU różnicując sytuację osób wykonujących zawody prawnicze zaufania publicznego, stanowi przejaw dyskryminacji bezpośredniej ze względu na wiek i jest sprzeczny z przepisami Konstytucji RP oraz prawem unijnym. Minister Sprawiedliwości w odpowiedzi na skargę wyjaśnił, że odwołanie komornika sądowego z przyczyny wskazanej w art. 19 ust. 1 pkt 2 KomSądU jest obligatoryjne, zaś ta regulacja nie jest dyskryminująca, o czym decyduje specyfika wykonywania tego zawodu. Zawód komornika sądowego wymaga, poza wysokimi kwalifikacjami prawniczymi, również szczególnie dobrej kondycji fizycznej i odporności psychofizycznej, która z wiekiem systematycznie się obniża. Osiągnięcie wieku 65 lat utrudni sprostanie przewidzianym ustawowo obowiązkom, obejmującym nie tylko pracę biurową, ale również w terenie, co wpłynie negatywnie na prawidłowy przebieg postępowania egzekucyjnego. W ocenie organu ustawowa zmiana granicy wiekowej, poprzednio wynoszącej 70 lat, ma na celu przede wszystkim zapewnienie ochrony praw i interesów stron postępowania egzekucyjnego. Minister Sprawiedliwości wskazał, że dyrektywa 2000/78/WE dopuszcza odmienne traktowanie ze względu na wiek, jeżeli w ramach prawa krajowego zostanie to obiektywnie i racjonalnie uzasadnione zgodnym z przepisami celem, w szczególności celami polityki zatrudnienia, rynku pracy i kształcenia zawodowego i jeżeli środki mające służyć realizacji tego celu są właściwe i konieczne. Ustanowienie górnej granicy dla wykonywania zawodu komornika sądowego, którego działalność nie poddaje się wolnej konkurencji, a ilość możliwych do obsady stanowisk jest ograniczona, umożliwia niezbędną i naturalną wymianę pokoleniową. Wprowadzona granica wieku dla komorników sądowych wiąże się z osiągnięciem przez nich uprawnień emerytalnych, co zabezpiecza te osoby pod kątem socjalno-bytowym. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uchylił zaskarżoną decyzję i umarzył postępowanie administracyjne uznając, że art. 19 ust.1 pkt 2 KomSądU stanowi przejaw dyskryminacji bezpośredniej w rozumieniu art. 2 ust. 2 (a) dyrektywy 2000/78/WE. W uzasadnieniu wyroku stwierdzono, że arbitralną jest ocena, iż wiek 65 lat jest wystarczająco zaawansowany, by stanowić górną granicę wieku dla wykonywania działalności zawodowej komornika, biorąc pod uwagę, że komornicy dysponują zespołem środków osobowych i rzeczowych służących wykonywaniu przypisanych im zadań, wykonują czynności egzekucyjne na własny rachunek, działają na zasadach samofinansowania, na własne ryzyko i ponoszą odpowiedzialność osobistą za prowadzoną działalność. Sąd wskazał, że art. 19 ust. 1 pkt 1 KomSądU dopuszcza możliwość odwołania komornika z powodu choroby lub utraty sił, kiedy został uznany przez lekarza orzecznika ZUS za całkowicie niezdolnego do pełnienia obowiązków komornika lub bez uzasadnionej przyczyny odmówił poddaniu się badaniom. Za nieuprawnione uznano twierdzenia organu, że rozwiązanie przyjęte w art. 19 ust. 1 pkt 2 KomSądU pozwoli zabezpieczyć emerytalnie odchodzących komorników a jednocześnie umożliwi niezbędną wymianę pokoleniową w tym zawodzie. Regulacja ta nie gwarantuje włączania młodych osób do zawodu, zaś komornicy prowadzą działalność zawodową na zasadach swobody działalności gospodarczej i nie mają zagwarantowanego uposażenia jak np. sędziowie czy prokuratorzy przechodzący w stan spoczynku. Komornicy sami wypracowują wysokość świadczenia emerytalnego, która zależy między innymi zarówno od dochodów, jak i długości odprowadzania składek na ubezpieczenie społeczne. Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną organu. Odwołując się do orzecznictwa TSUE dotyczącego zasady niedyskryminacji ze względu na wiek wskazano, że obiektywne i racjonalne uzasadnienie stanowienia odstępstw od tej zasady nie może przebiegać w sposób dowolny, niemający racjonalnych podstaw. W ocenie Sądu, ani w treści KomSądU, ani w uzasadnieniu projektu tej ustawy nie zostało obiektywnie i racjonalnie uzasadnione, zgodnym z przepisami celem, zastosowanie zasady odmiennego traktowania komorników sądowych ze względu na wiek. Nie przedstawiono żadnych dowodów wykazujących na konieczność i niezbędność wprowadzenia zmian w zakresie obniżenia wieku, z którego upływem następuje odwołanie komornika z urzędu z zajmowanego stanowiska. Jak stwierdzono, samo osiągnięcie wieku emerytalnego nie może uzasadniać odwołania, gdyż ani szybkość ani sprawność postępowania nie jest warunkowana wiekiem, lecz charakterem i celem czynności egzekucyjnych, z których żadna nie wymaga od nich szczególnej sprawności fizycznej, która wyróżniałaby ich na tle innych zawodów prawniczych. W uzasadnieniu wyroku wskazano, że odwołanie komornika sądowego z chwilą ukończenia 65 roku życia skutkuje traktowaniem komorników mniej korzystnie w porównaniu z innymi osobami wykonującymi prawniczą działalność zawodową i posiadającymi również status funkcjonariuszy publicznych lub zawodu zaufania publicznego takimi, jak notariusze – odwoływani po ukończeniu 70 lat, czy sędziowie i prokuratorzy, którzy po ukończeniu 65 lat mogą nadal zajmować stanowisko w razie uzyskania zgody odpowiednich organów. W konsekwencji Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że art. 19 ust. 1 pkt 2 KomSądUstanowi przejaw dyskryminacji bezpośredniej w rozumieniu art. 2 ust. 2 (a) dyrektywy 2000/78/WE i nie może zostać zastosowany. Wyrok NSA z 25.8.2020 r., II GSK 560/20
Wyrokiem NSA z 25.8.2020 r. uznano, że art. 19 ust. 1 pkt 2 KomSądU stanowi dyskryminację ze względu na wiek zgodnie z dyrektywą 2000/78/WE. Decyzja ta podkreślała brak racjonalnego uzasadnienia dla odwoływania komorników po ukończeniu 65 lat, w przeciwieństwie do innych zawodów prawniczych. Wskazano również na nierówność traktowania komorników w porównaniu z innymi funkcjonariuszami publicznymi.