Nie tylko rodzic może skorzystać z programu „Dobry start"

Rząd zbyt wąsko określił krąg osób uprawnionych do świadczenia 300+ z programu „Dobry Start”, co zostało uznane przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach. Decyzja Prezydenta Miasta R. odmawia babci E.K. prawa do świadczenia na rzecz wnuczki N.S., mimo sprawowania przez nią pieczy nad dzieckiem. SKO również odrzuciło wniosek, co doprowadziło do interwencji sądu administracyjnego. W wyroku Sąd zauważył, że przepisy programu powinny chronić nie tylko prawa osób uprawnionych, ale przede wszystkim dzieci, dla których świadczenie jest przeznaczone.

Tematyka: 300+, Dobry Start, Wojewódzki Sąd Administracyjny, program socjalny, prawa dziecka, opieka nad dzieckiem, Konstytucja RP, Konwencja o Prawach Dziecka

Rząd zbyt wąsko określił krąg osób uprawnionych do 300+ – uznał Wojewódzki Sąd Administracyjny
w Gliwicach w wyroku z 29.7.2020 r. (II SA/Gl 427/20,
).
Opis stanu faktycznego
Prezydent Miasta R. decyzją z dnia (...) r. Nr (...), wydaną na podstawie § 4 rozporządzenia Rady Ministrów
z 30.5.2018 r. w sprawie szczegółowych warunków realizacji programu „Dobry Start” (Dz.U. z 2018 r. poz. 1061; dalej
jako: DobStartR) oraz art. 104 i art. 107 KPA, odmówił E.K. (dalej „Skarżąca”) przyznania prawa do świadczenia
„Dobry Start” na N.S.
W uzasadnieniu podano, Skarżąca jest babcią N.S., i złożyła wniosek o ustalenie prawa do świadczenia na jej rzecz.
Zgodnie z przedłożonym postanowieniem Sądu Rejonowego w R., wnioskodawczyni powierzono pod pieczę
małoletnią, jednocześnie ograniczając władzę rodzicielską rodzicom. Zgodnie z § 4 ust. 1 DobStartR
wnioskodawczyni nie należy do kręgu osób upoważnionych do otrzymania świadczenia. Postanowieniem Sądu co
prawda upoważniono stronę do załatwiania w imieniu małoletniej wszelkich spraw związanych z edukacją
i ewentualnym leczeniem, nie upoważnia ono jednak do otrzymania świadczenia.
Odwołanie od całości decyzji złożyła w Skarżąca, wnosząc o jej uchylenie. Skarżąca podała, że należą się środki,
bowiem opiekuje się wnuczką. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Katowicach (dalej SKO) decyzją z dnia (...) r.,
znak (...), również orzekło o odmowie przyznania prawa do świadczenia Dobry Start na N.S.
Skargę na powyższą decyzję SKO złożyła E.K., zaś Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach uchylił zaskarżoną
decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję Prezydenta Miasta R. z dnia (...) r. Nr (...)
Z uzasadnienia Sądu
Materialnoprawną podstawę zaskarżonej decyzji Kolegium stanowiły przepisy DobStartR. Rozporządzenie to zostało
wydane na podstawie art. 187a ust. 2 ustawy z 9.6.2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (t.j.
Dz.U. z 2020 r. poz. 821 ze zm.). Zgodnie z § 4 ust. 1 pkt 1 DobStartR świadczenie to przysługuje: rodzicom,
opiekunom faktycznym, opiekunom prawnym, rodzinom zastępczym, osobom prowadzącym rodzinne domy dziecka,
dyrektorom placówek opiekuńczo-wychowawczych, dyrektorom regionalnych placówek opiekuńczo-terapeutycznych
- raz w roku na dziecko.
Z uchwały Rady Ministrów nr 80 z 30.5.2018 r. w sprawie ustanowienia rządowego programu „Dobry start” (M.P.
z 2018 r. poz. 514) wynika, że program ten został ustanowiony w celu wsparcia rodzin z dziećmi w ponoszeniu
wydatków związanych z rozpoczęciem roku szkolnego. Świadczenie to ma zatem na celu częściowe pokrycie tych
wydatków na utrzymanie dziecka, które związane są z realizacją obowiązku szkolnego. Jak zauważył Wojewódzki
Sąd Administracyjny w Łodzi w wyroku z 22.3.2019 r. (II SA/Łd 96/19, niepubl.) charakter i cel tego świadczenia
winny mieć nadrzędne znaczenie przy ustalaniu praw do niego. Służy ono zaspokojeniu potrzeb dziecka, dbałości
o jego dobro i ochronę. Skierowane jest zaś do podmiotów, które sprawują opiekę nad dzieckiem.
Na mocy przywołanego powyżej postanowienia Sądu Rejonowego władza rodzicielska rodziców dziecka została
ograniczona, a pieczę nad dzieckiem powierzono skarżącej, jako babci, upoważniając ją jednocześnie do załatwiania
w imieniu małoletniej wszelkich spraw związanych z jej edukacją i ewentualnym leczeniem. Skarżąca, sprawując
pieczę bieżącą, wypełnia wszelkie obowiązki związane z wychowaniem i utrzymaniem dziecka w zastępstwie jego
rodziców.
Niewątpliwie wynikające z postanowienia Sądu umieszczenie dziecka pod pieczą bieżącą skarżącej nie pozwala na
to, by uznać ją za opiekuna prawnego. Skarżąca nie została również ustanowiona rodziną zastępczą
i w konsekwencji nie może być uznana za osobę sprawującą pieczę zastępczą. W kręgu podmiotów uprawnionych
do ubiegania się o świadczenie, w przepisach DobStartR, wskazane zostały także osoby sprawujące faktyczną
opiekę nad dzieckiem. Skarżąca nie może być uznana również za taką osobę, gdyż prawodawca ograniczył krąg
uprawnionych do świadczenia jedynie do tych osób sprawujących faktyczną opiekę nad dzieckiem, które wystąpiły
z wnioskiem do sądu rodzinnego o przysposobienie dziecka (§ 3 pkt 3 DobStartR).
Tym samym w niniejszej sprawie pozbawiono opiekuna sprawującego pieczę bieżącą, możliwości uzyskania
przynajmniej częściowego pokrycia wydatków na utrzymanie dziecka, mimo że obowiązek zaspokajania tych potrzeb
wynika z orzeczenia sądowego. Mając na względzie realia rozpatrywanej sprawy tutejszy Sąd uznał, że przepisy

DobStartR w sposób niedostateczny chronią nie tylko prawa jednostki, ale przede wszystkim nie chronią praw dzieci,
na rzecz których świadczenie jest przewidziane, prowadząc do nierównego ich traktowania.
Tymczasem, w art. 72 ust. 1 zd. 1 i ust. 2 Konstytucji RP wskazano, że Rzeczpospolita Polska zapewnia ochronę
praw dziecka. Dziecko pozbawione opieki rodzicielskiej ma prawo do opieki i pomocy władz publicznych. Nie bez
znaczenia pozostaje także zasada równego traktowania, wynikająca z art. 32 ust. 1 Konstytucji RP.
Zgodnie z art. 20 Konwencji o Prawach Dziecka, przyjętej przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych
20.11.1989 r., a ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską 30.4.1991 r. (Dz.U. z 1991 r. Nr 120, poz. 526), dziecko
pozbawione czasowo lub na stałe swego środowiska rodzinnego lub gdy ze względu na swoje dobro nie może
pozostawać w tym środowisku, będzie miało prawo do specjalnej ochrony i pomocy ze strony państwa. Regulacja ta
oznacza, że uchwalone przez Sejm i Senat ustawy muszą być z nią zgodne. Także rozstrzygnięcia organów nie
mogą pomijać powyższych regulacji i zasad.
Organ odwoławczy podjął próbę wyjaśnienia podstawy faktycznej i prawnej rozstrzygnięcia, jednak i on nie dostrzegł
wadliwości aktu, który utrzymał w mocy, przez co należy uznać i jego rozstrzygnięcie za nieodpowiadające prawu.
Wszystkie te uchybienia przepisom postępowania stwarzają podstawę do uchylenia zaskarżonego rozstrzygnięcia
oraz poprzedzającego go rozstrzygnięcia organu pierwszej instancji.
Ponownie rozpatrując sprawę organy administracji uwzględnią powyższą ocenę prawną, uznając, w okolicznościach
faktycznych sprawy, że skarżąca sprawując pieczę nad małoletnią wnuczką znajdowała się w kręgu podmiotów
uprawnionych do wystąpienia z żądaniem przyznania świadczenia „Dobry Start”.

Komentarz
W analizowanym wyroku, WSA w Gliwicach nakazał organom ponowne rozpoznanie sprawy, z uwzględnieniem
wytycznych zawartych w przedmiotowym orzeczeniu. Zgodzić się należy z Sądem, że rząd zbyt wąsko określił krąg
osób uprawnionych do 300+. Świadczenie to przysługuje jedynie rodzicom, opiekunom faktycznym, opiekunom
prawnym, rodzinom zastępczym, osobom prowadzącym rodzinne domy dziecka, dyrektorom placówek opiekuńczo-
wychowawczych, dyrektorom regionalnych placówek opiekuńczo-terapeutycznych. Rozpoznając sprawę, organy
skoncentrowały się wyłącznie na literalnym brzmieniu przepisu, nie uwzględniając niezgodności aktu prawnego
z prawem, jak również z celem, dla którego został on ustanowiony.

Należy mieć na względzie, że w toku postępowania organy administracji publicznej stoją na straży praworządności,
z urzędu lub na wniosek stron podejmują wszelkie czynności niezbędne do dokładnego wyjaśnienia stanu
faktycznego oraz do załatwienia sprawy, mając na względzie interes społeczny i słuszny interes obywateli. Prowadzą
też postępowanie w sposób budzący zaufanie jego uczestników do władzy publicznej i powinny działać w sprawie
wnikliwie. Ponadto, organ administracji publicznej jest obowiązany w sposób wyczerpujący zebrać i rozpatrzyć cały
materiał dowodowy; gdyż dopiero na tej podstawie organ ocenia, czy dana okoliczność została udowodniona.
Ograniczenie uprawnień w dostępności do świadczeń przysługujących w ramach programu „Dobry Start” stanowi
istotne naruszenie praw, wynikających wprost z Konstytucji RP i Konwencji o Prawach Dziecka. Ograniczenia
w dostępności do świadczenia wynikające z DobStartR dla osoby sprawującej pieczę bieżącą nad dzieckiem na
mocy prawomocnego orzeczenia sądu rodzinnego nie tylko godzą w interes dziecka, chroniony Konstytucją i umową
międzynarodową, ale i pozwalają na uznanie zastosowanego przepisu DobStartR za naruszający zasadę równości
i dyskryminujący.

Wyrok WSA w Gliwicach z 29.7.2020 r., II SA/Gl 427/20,

Wyrok WSA w Gliwicach nakazał ponowne rozpatrzenie sprawy z uwzględnieniem wytycznych orzeczenia. Ograniczenie dostępu do świadczeń programu „Dobry Start” dla opiekunów bieżących jest naruszeniem Konstytucji i Konwencji o Prawach Dziecka. Organizacje administracyjne powinny działać w interesie społecznym i obywateli, uwzględniając zasady praworządności oraz równego traktowania.