Projekt ustawy likwidującej instytucję Rzecznika Finansowego oraz Biura Rzecznika Finansowego
Projekt ustawy o rozpatrywaniu reklamacji i sporów klientów podmiotów rynku finansowego oraz o Funduszu Edukacji Finansowej przewiduje likwidację instytucji Rzecznika Finansowego i Biura obsługującego ten podmiot. Zadania mają być przejęte przez Prezesa UOKiK, co ma zwiększyć efektywność ochrony interesów konsumentów na rynku finansowym.
Tematyka: projekt ustawy, likwidacja Rzecznika Finansowego, Prezes UOKiK, ochrona konsumentów, Fundusz Edukacji Finansowej, spory konsumenckie
Projekt ustawy o rozpatrywaniu reklamacji i sporów klientów podmiotów rynku finansowego oraz o Funduszu Edukacji Finansowej przewiduje likwidację instytucji Rzecznika Finansowego i Biura obsługującego ten podmiot. Zadania mają być przejęte przez Prezesa UOKiK, co ma zwiększyć efektywność ochrony interesów konsumentów na rynku finansowym.
Projekt ustawy o rozpatrywaniu reklamacji i sporów klientów podmiotów rynku finansowego oraz o Funduszu Edukacji Finansowej (numer projektu UD 125) przewiduje konsolidację narzędzi wykorzystywanych w celu zapewnienia skutecznego i efektywnego funkcjonowania systemu ochrony konsumenta i jego praw na rynku finansowym w jednym organie, tj. Prezesie Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. W praktyce oznacza to połączenie w ramach tego organu kompetencji i zadań w zakresie ochrony interesów konsumentów na rynku finansowym, a tym samym likwidację instytucji Rzecznika Finansowego oraz obsługującego ten podmiot Biura Rzecznika Finansowego. Rzecznik Finansowy Rzecznik Finansowy to instytucja powołana ustawą z 5.8.2015 r. o rozpatrywaniu reklamacji przez podmioty rynku finansowego i o Rzeczniku Finansowym (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 2279 ze zm., dalej: RozpReklRzecznFinU). W art. 17 RozpReklRzecznFinU w sposób precyzyjny określono zadania Rzecznika, wskazując iż należy do nich podejmowanie działań w zakresie ochrony klientów podmiotów rynku finansowego, których interesy reprezentuje, a w szczególności: rozpatrywanie wniosków w indywidualnych sprawach, wniesionych na skutek nieuwzględnienia roszczeń klienta przez podmiot rynku finansowego w trybie rozpatrywania reklamacji; rozpatrywanie wniosków dotyczących niewykonania czynności wynikających z reklamacji rozpatrzonej zgodnie z wolą klienta, opiniowanie projektów aktów prawnych dotyczących organizacji i funkcjonowania podmiotów rynku finansowego; występowanie do właściwych organów z wnioskami o podjęcie inicjatywy ustawodawczej albo wydanie lub zmianę innych aktów prawnych w sprawach dotyczących organizacji i funkcjonowania rynku finansowego; informowanie właściwych organów nadzoru i kontroli o dostrzeżonych nieprawidłowościach w funkcjonowaniu podmiotów rynku finansowego; inicjowanie i organizowanie działalności edukacyjnej i informacyjnej w dziedzinie ochrony interesów klientów podmiotów rynku finansowego oraz przekazywanie do Komisji Nadzoru Finansowego (dalej: KNF) informacji o liczbie i charakterze skarg wskazujących na naruszenia ustawy z 19.8.2011 r. o usługach płatniczych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 794 ze zm.). Ponadto, jak wskazano w art. 17 ust. 2 RozpReklRzecznFinU, przy Rzeczniku prowadzone są pozasądowe postępowania w sprawie rozwiązywania sporów między klientami podmiotów rynku finansowego a tymi podmiotami. Rzecznik Finansowy zastąpił wcześniej funkcjonującą (od 1995 r.) na podstawie ustawy z 22.5.2003 r. o nadzorze nad rynkiem ubezpieczeniowym i emerytalnym oraz Rzeczniku Ubezpieczonych (Dz.U. Nr 124, poz. 1153) instytucję Rzecznika Ubezpieczonych. Likwidacja Rzecznika Finansowego Projekt ustawy o rozpatrywaniu reklamacji i sporów klientów podmiotów rynku finansowego oraz o Funduszu Edukacji Finansowej (numer projektu UD 125) zakłada likwidację instytucji Rzecznika Finansowego i obsługującego go Biura, a w konsekwencji przejęcie jego zadań przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (dalej: UOKiK). Jak czytamy na stronie Rządowego Centrum Legislacji, przedmiotowy projekt ma na celu zwiększenie efektywności w zakresie ochrony, zarówno w zakresie zbiorowych, jak i indywidualnych, interesów klientów podmiotów rynku finansowego, poprzez zintegrowanie organów właściwych w tym obszarze i przejęcie większości dotychczasowych kompetencji Rzecznika Finansowego przez Prezesa UOKiK. W konsekwencji projekt zakłada przyznanie Prezesowi UOKiK szeregu nowych kompetencji, dotyczących ochrony klientów podmiotów rynku finansowego, obejmujących przede wszystkim możliwość podejmowania interwencji w sprawach indywidualnych, wynikających ze składania reklamacji, tj. wystąpienia klienta podmiotu rynku finansowego, w którym zgłasza on zastrzeżenia, dotyczące usług świadczonych przez ten podmiot. Zdaniem projektodawców podstawową zaletą tego rozwiązania będzie rozszerzenie dostępnych źródeł informacji na temat naruszeń występujących na rynku finansowym, co pozwoli na jego lepszy monitoring i przełoży się na zwiększenie efektywności postępowań w sprawach ochrony zbiorowych interesów konsumentów, a także bardziej efektywne i adekwatne wykorzystywanie instrumentów prawnych, którymi obecnie dysponuje Prezes UOKiK. Jeśli zaś chodzi o postępowania z zakresu pozasądowego rozpatrywania sporów (prowadzone obecnie przez Rzecznika Finansowego), to - zgodnie z projektowanymi rozwiązaniami - prowadzić je będzie nowy podmiot uprawniony do pozasądowego rozwiązywania sporów konsumenckich w rozumieniu ustawy z 23.9.2016 r. o pozasądowym rozwiązywaniu sporów konsumenckich (t.j. Dz. U. z 2016 r. poz. 1823), tj. k oordynator do spraw pozasądowego rozwiązywania sporów między klientem a podmiotem rynku finansowego działający przy Prezesie UOKiK. Projekt przewiduje także dalsze funkcjonowanie Funduszu Edukacji Finansowej. Sposób przeznaczenia środków tego funduszu nie ulegnie zasadniczo zmianie w stosunku do stanu obecnego - mają być one przeznaczone na działania w zakresie edukacji finansowej. Autorzy przedmiotowego projektu zwrócili uwagę na fakt, że w obecnym stanie prawnym system ochrony praw konsumentów w Polsce jest dychotomiczny i funkcjonują w nim równolegle: • podmioty działające w interesie ogółu konsumentów (zbiorowe interesy konsumentów) takie jak: KNF i UOKiK, oraz • podmioty, których celem jest występowanie w ochronie indywidualnych praw konsumentów - Rzecznik Finansowy oraz powiatowi i miejscy rzecznicy konsumentów. Co więcej, obecnie znaczna część kompetencji, pozostających we właściwości Prezesa UOKiK jest powielana przez Rzecznika Finansowego. Zdaniem Rzecznika Finansowego W opinii Rzecznika Finansowego, dostępnej na stronie internetowej tej instytucji, przywołane przez projektodawcę argumenty są całkowicie pozbawione podstaw, zaś postulat likwidacji niezależnego urzędu Rzecznika Finansowego nie ma jakiegokolwiek racjonalnego uzasadnienia. Zdaniem Rzecznika złożoność problematyki związanej z funkcjonowaniem rynku finansowego powinna przemawiać za istnieniem wyspecjalizowanej instytucji zajmującej się ochroną praw klientów podmiotów rynku finansowego a przejęcie kompetencji Rzecznika przez Prezesa UOKiK może pozostawać w kolizji z jego dotychczasową funkcją - organu stojącego na straży zbiorowych interesów konsumentów oraz interesu publicznego. Dla poparcia przedstawionego stanowiska Rzecznik przywołał takie argumenty jak: niezależność instytucji Rzecznika Finansowego, efektywność i skuteczność w realizacji zadań (ze wskazaniem konkretnych liczb i wartości procentowych), kompetencja do ochrony interesów indywidualnych - praw poszczególnych konsumentów, wyspecjalizowanie organu, sądowa ochrona praw klientów podmiotów rynku finansowego, a także wątpliwości co do roli Prezesa UOKiK w polskim systemie pozasądowego rozwiązywania sporów konsumenckich, tj. jednoczesnego sprawowania funkcji organu nadzorującego podmioty uprawnionego do rozstrzygania ww. sporów, takiego podmiotu, a także punktu kontaktowego w tym zakresie. W ocenie Rzecznika proponowany projekt prowadzi do nieuzasadnionego uprzywilejowania podmiotów rynku finansowego, a w szczególności banków i ubezpieczycieli kosztem pogorszenia sytuacji prawnej ich klientów. Etap legislacyjny Zgodnie z informacjami zamieszczonymi na stronie internetowej Rządowego Centrum Legislacji planowany termin przyjęcia przedmiotowego projektu przez Radę Ministrów to IV kwartał 2020 r. Ministerstwo Finansów skierowało projekt ww. ustawy do uzgodnień międzyresortowych, konsultacji publicznych i opiniowania.
Projekt budzi kontrowersje, zwłaszcza ze strony Rzecznika Finansowego, który uważa, że likwidacja niezależnego urzędu może być szkodliwa dla klientów podmiotów rynku finansowego. Etap legislacyjny zakłada przyjęcie projektu w IV kwartale 2020 roku.