Ryzyko upadłości przesłanką wstrzymania wykonania decyzji
Uprawdopodobnienie przez stronę postępowania okoliczności, iż w realiach rozpatrywanej sprawy może dojść do upadłości strony bezspornie wypełnia obie przesłanki, o których mowa w art. 61 § 3 PostAdmU. Ryzyko upadłości uzasadnia zatem wstrzymanie wykonania zaskarżonej decyzji - przyznanie stronie ochrony tymczasowej - wynika z postanowienia Naczelnego Sądu Administracyjnego. NSA przypomniał, że obowiązek uprawdopodobnienia zajścia niebezpieczeństwa wyrządzenia znacznej szkody lub spowodowania trudnych do odwrócenia skutków spoczywa na wnoszącym o zastosowanie ochrony tymczasowej.
Tematyka: ryzyko upadłości, wstrzymanie wykonania decyzji, Naczelny Sąd Administracyjny, art. 61 PostAdmU, ochrona tymczasowa
Uprawdopodobnienie przez stronę postępowania okoliczności, iż w realiach rozpatrywanej sprawy może dojść do upadłości strony bezspornie wypełnia obie przesłanki, o których mowa w art. 61 § 3 PostAdmU. Ryzyko upadłości uzasadnia zatem wstrzymanie wykonania zaskarżonej decyzji - przyznanie stronie ochrony tymczasowej - wynika z postanowienia Naczelnego Sądu Administracyjnego. NSA przypomniał, że obowiązek uprawdopodobnienia zajścia niebezpieczeństwa wyrządzenia znacznej szkody lub spowodowania trudnych do odwrócenia skutków spoczywa na wnoszącym o zastosowanie ochrony tymczasowej.
Uprawdopodobnienie przez stronę postępowania okoliczności, iż w realiach rozpatrywanej sprawy może
dojść do upadłości strony bezspornie wypełnia obie przesłanki, o których mowa w art. 61 § 3 PostAdmU, tj.:
niebezpieczeństwo wyrządzenia znacznej szkody oraz niebezpieczeństwo spowodowania trudnych do
odwrócenia skutków. Ryzyko upadłości uzasadnia zatem wstrzymanie wykonania zaskarżonej decyzji -
przyznanie stronie ochrony tymczasowej - wynika z postanowienia Naczelnego Sądu Administracyjnego.
W pierwszej kolejności NSA przypomniał, że z ugruntowanej już w orzecznictwie NSA wykładni art. 61 § 3 ustawy
z 30.8.2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j.: Dz.U. z 2019 r. poz. 2325 ze zm., dalej:
PostAdmU) wynika, że obowiązek uprawdopodobnienia zajścia niebezpieczeństwa wyrządzenia znacznej szkody lub
spowodowania trudnych do odwrócenia skutków spoczywa na wnoszącym o zastosowanie ochrony tymczasowej.
Ponadto w postępowaniu o wstrzymanie wykonania zaskarżonego aktu stosownie do dyspozycji art. 133 § 1
PostAdmU poprzez odpowiednie odesłanie z art. 166 w zw. z art. 61 § 3-5 PostAdmU sąd wydaje postanowienie na
podstawie akt sprawy, co w praktyce oznacza, że w tym postępowaniu należy mieć na uwadze także dowody
przedstawione przez stronę w postępowaniu o przyznanie prawa pomocy, treść wniosku o przyznanie prawa
pomocy, jak również nie tracić z pola widzenia rozstrzygnięcia w przedmiocie, pod warunkiem, że uzasadnienie
wniosku o udzielenie ochrony tymczasowej odnosi się do ww. kwestii, a zarazem nie zmierza do nałożenia na sąd
samodzielnego obowiązku poszukiwania uzasadnienia dla wstrzymania wykonania zaskarżonego aktu. Jakkolwiek
bowiem przesłanki o udzielenie prawa pomocy i wstrzymanie wykonania zaskarżonego aktu są rozłączne, to zawarte
w pierwszym z wniosków informacje obrazują sytuację strony, która winna być wzięta pod uwagę także
w postępowaniu o udzielenie ochrony tymczasowej (postanowienie NSA z 29.1.2020 r., I FZ 241/19,
).
Rozstrzygnięcie Sądu I instancji
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi postanowieniem z 14.2.2020 r. (I SA/Łd 643/19, niepubl.) odmówił
wstrzymania wykonania decyzji Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w Łodzi z 4.7.2019 r. w przedmiocie
określenia zobowiązania w podatku od towarów i usług z tytułu nabycia wewnątrzwspólnotowego paliw silnikowych
za wrzesień 2016 r.
NSA stwierdził, że powyższe rozstrzygnięcie Sądu I instancji narusza zarówno art. 61 § 3 PostAdmU, jak również art.
141 § 4 PostAdmU w sposób wskazany przez Skarżącą. Jest to jednak o tyle zaskakujące, że zaskarżone
postanowienie - w części, w której obejmowało zwięzłe przedstawienie stanu sprawy - w sposób wnikliwy, a przede
wszystkim mający oparcie w zgromadzonym materiale dowodowym akcentowało, że:
1. obecna sytuacja Spółki jest rezultatem toczących się wobec Strony postępowań wymiarowych - z których
pierwsze zakończyło się wydaniem zaskarżonej decyzji - połączonych ze wstrzymaniem przez organy
podatkowe zwrotu podatku VAT w kwocie przekraczającej 3 mln zł;
2. Spółka nie jest nastawiona na krótkotrwały zysk, nie wyzbywa się aktywów, posiada ten sam majątek, a jej
obecna sytuacja nie jest rezultatem nieprzemyślanych działań, gdyż Skarżąca funkcjonuje na rynku od 30 lat
w formule spółki rodzinnej;
3. Spółka zawarła i spłaca układ ratalny dotyczący decyzji podatkowej w kwocie przekraczającej 2 900 000 zł;
4. zysk Strony za rok 2018 w stosunku do roku 2017 był niemal dziesięciokrotnie niższy;
5. wartość zobowiązań i rezerw na zobowiązania z kwoty 6,2 mln zł wzrosła niemal do kwoty 13,4 mln zł;
6. Spółka w roku 2018 uzyskała przychód w kwocie niemal 45 mln zł realizując zysk w granicach 660 000 zł;
7. Spółka znacznie ograniczając obroty przekazała na poczet zabezpieczenia na rachunek depozytowy organu
podatkowego prawie 900 000 zł.
Wniosek o wstrzymanie wykonania decyzji
W uzasadnieniu wniosku o wstrzymanie wykonania zaskarżonej decyzji Skarżąca wskazała, że jej działalność
gospodarcza polega na obrocie paliwami i prowadzeniu stacji paliw, zaś nieuregulowanie zobowiązań spowoduje
wstrzymanie dostaw i rozliczeń z kontrahentami oraz pozbawi Stronę środków na bieżący obrót paliwem, a to
doprowadzi do wstrzymania działalności gospodarczej i ryzyka upadłości. Wskazane powyżej kwestie oraz tę część
uzasadnienia wniosku Sąd I instancji pominął.
Ochrona tymczasowa i przesłanki jej udzielenia
Zdaniem NSA trudno oczekiwać aby Spółka - w przedstawionych okolicznościach faktycznych sprawy - gromadziła
środki finansowe na pokrycie wszystkich potencjalnych rozliczeń z organami podatkowymi, zwłaszcza, że jej
działalność jest ograniczona do minimum i w zasadzie sprowadza się wyłącznie do bieżącego rozliczania swoich
zobowiązań.
Mając na uwadze powyższe należy zdaniem NSA stwierdzić, że podane przez Stronę we wniosku okoliczności,
tj. ryzyko upadłości, mogły stanowić podstawę do uzyskania ochrony tymczasowej. Dla jej udzielenia
wystarczy bowiem uprawdopodobnienie zaistnienia nieostrego kryterium w postaci „znacznej szkody lub
trudnych do odwrócenia skutków”. W doktrynie przyjmuje się, że uprawdopodobnienie jest niższym stopniem
pewności i mamy z nim do czynienia wówczas, gdy istnieją podstawy do przyjęcia pewnego stanowiska, mimo
nieusuniętych wątpliwości, a więc wówczas gdy sąd nabierze określonego przekonania (postanowienie NSA
z 6.4.2020 r., II FZ 175/20,
). Pod pojęciem „wyrządzenia znacznej szkody” należy natomiast rozumieć taką
szkodę - majątkową lub niemajątkową - której nie będzie można wynagrodzić przez późniejszy zwrot spełnionego
świadczenia lub nie będzie można jej wyegzekwować ani też nie będzie możliwe przywrócenie rzeczy do stanu
pierwotnego. Jeśli zaś chodzi o kryterium, jakie należy przyjąć dla oceny zaistnienia trudnych do odwrócenia
skutków, to przyjmuje się, że są to takie skutki prawne lub faktyczne, które raz zaistniałe, spowodują istotną bądź
trwałą zmianę rzeczywistości, przy czym powrót do stanu poprzedniego może nastąpić tylko po dłuższym czasie lub
przy stosunkowo dużym nakładzie sił i środków (postanowienie NSA z 20.12.2004 r., GZ 138/04,
).
W ocenie NSA należało stwierdzić, że w realiach niniejszej sprawy Spółka uprawdopodobniła, że na skutek
zbiegu okoliczności może dojść do upadłości Strony. Upadłość Spółki bezspornie wypełnia natomiast obie
analizowane wyżej przesłanki, których źródłem jest art. 61 § 3 PostAdmU. Sytuacja ta uzasadniała zatem
wstrzymanie wykonania zaskarżonej decyzji.
Rozstrzygnięcie NSA
Z uwagi na wskazane powyżej przyczyny NSA - działając na podstawie art. 188 w zw. z art. 197 § 1 i 2 PostAdmU
i art. 61 § 3 i 5 oraz art. 135 PostAdmU uchylił zaskarżone postanowienie WSA w Łodzi, wstrzymał wykonanie
zaskarżonej decyzji oraz poprzedzającej ją decyzji Naczelnika z 22.11.2018 r.
Komentarz
Analizowane postanowienie dotyczy wykładni art. 61 PostAdmU przewidującego możliwość wstrzymania wykonania
zaskarżonego aktu lub czynności przez organ administracji publicznej i przez sąd administracyjny, i wskazującego
przesłanki warunkujące udzielenie ochrony tymczasowej. Do zamkniętego katalogu tych okoliczności ustawodawca,
posługując się zwrotami nieostrymi, niedookreślonymi, zaliczył: „niebezpieczeństwo wyrządzenia znacznej szkody”
oraz „niebezpieczeństwo spowodowania trudnych do odwrócenia skutków”. Konkretne przykłady takich przesłanek
sformułowano w orzecznictwie i wskazano m.in.: zagrożenie realizacji inwestycji o istotnym znaczeniu dla ogółu
mieszkańców, ryzyko likwidacji działalności gospodarczej, konieczność sprzedaży nieruchomości w drodze licytacji,
groźbę utraty płynności finansowej spółki, a co za tym idzie utratę pracy przez 30 dotychczasowych jej pracowników
oraz konieczność zaciągnięcia przez spółkę kredytu bankowego celem spłaty nałożonej na nią administracyjnej kary
pieniężnej.
Postanowienie NSA z 15.4.2020 r., I FZ 71/20
NSA uchylił zaskarżone postanowienie WSA w Łodzi, wstrzymał wykonanie zaskarżonej decyzji oraz poprzedzającej ją decyzji Naczelnika z 22.11.2018 r. Analizowane postanowienie dotyczy wykładni art. 61 PostAdmU przewidującego możliwość wstrzymania wykonania zaskarżonego aktu lub czynności przez organ administracji publicznej i przez sąd administracyjny, i wskazującego przesłanki warunkujące udzielenie ochrony tymczasowej.