Zwrot kosztów dowozu niepełnosprawnego dziecka do szkoły lub przedszkola tylko za dwa przejazdy

Z wyroku NSA z 2.7.2020 r. wynika, że zwrot kosztów przejazdu niepełnosprawnego dziecka do szkoły lub przedszkola dotyczy tylko dwóch przejazdów - z domu do placówki i z powrotem. Sąd administracyjny potwierdził, że organ gminy może zwracać koszty przejazdu rodzicom, którzy samodzielnie dowożą dzieci do placówki, zgodnie z umową zawartą z władzami lokalnymi. Przepisy prawa jednoznacznie określają zakres, na jaki może być udzielony zwrot kosztów, wykluczając refundację za dodatkowe, nieprzewidziane przejazdy.

Tematyka: zwrot kosztów, niepełnosprawne dziecko, szkoła, przedszkole, dowóz, opieka, rodzice, umowa, organ gminy, interpretacja przepisów, precedens, NSA

Z wyroku NSA z 2.7.2020 r. wynika, że zwrot kosztów przejazdu niepełnosprawnego dziecka do szkoły lub przedszkola dotyczy tylko dwóch przejazdów - z domu do placówki i z powrotem. Sąd administracyjny potwierdził, że organ gminy może zwracać koszty przejazdu rodzicom, którzy samodzielnie dowożą dzieci do placówki, zgodnie z umową zawartą z władzami lokalnymi. Przepisy prawa jednoznacznie określają zakres, na jaki może być udzielony zwrot kosztów, wykluczając refundację za dodatkowe, nieprzewidziane przejazdy.

Z wyroku NSA z 2.7.2020 r., I OSK 3231/19 wynika, że na gruncie przepisów PrOśw przez sformułowanie
„zwrot kosztów przejazdu” należy rozumieć jedynie podróż wspólną dziecka z opiekunem z domu do
placówki i z placówki do domu, jest prawidłowa.
Przedmiotem badania sądów administracyjnych było zarządzenie Burmistrza Miasta z 2017 r. w przedmiocie zasad
zwrotu kosztów przejazdów uczniów niepełnosprawnych z miejsca zamieszkania do szkoły, przedszkola lub ośrodka
umożliwiającego realizację obowiązku szkolnego i obowiązku nauki w przypadku zapewnienia dowozu i opieki przez
rodziców lub opiekunów prawnych.
Skargę kasacyjną wywiedziono od wyroku oddalające skargę. Orzeczeniu zarzucono naruszenie art. 39 ust. 4 pkt 3
w zw. z art. 32 ust. 6 PrOśw przez ich błędną wykładnię wobec przyjęcia, że zwrot kosztów przejazdu obejmuje
równocześnie samodzielny przejazd rodzica po odwiezieniu dziecka z domu do szkoły oraz przejazd rodzica po
dziecko, które będzie odbierane ze szkoły.
Zarządzenie, skarga i wyrok WSA
Skarżonym zarządzeniem Burmistrza Miasta z 2017 r. określono zasady zwrotu kosztów przejazdów uczniów
niepełnosprawnych z miejsca zamieszkania do szkoły, przedszkola lub ośrodka umożliwiającego realizację
obowiązku szkolnego i obowiązku nauki w przypadku zapewnienia dowozu i opieki przez rodziców lub opiekunów
prawnych (§ 1). Wskazano w nim również, iż zwrot kosztów przejazdu ucznia niepełnosprawnego odbywa się na
zasadach określonych w umowie zawartej między Miastem a rodzicem bądź opiekunem prawnym ucznia. Umowa
taka winna być zawarta na czas określony z możliwością dwutygodniowego wypowiedzenia (§ 2). Jednocześnie
postanowiono też, iż zwrot kosztów przejazdu przysługuje zgodnie z art. 32 ust. 6 PrOśw – dowóz do najbliższego
przedszkola lub ośrodka rewalidacyjno – wychowawczego, natomiast zgodnie z art. 39 ust. 4 pkt 1-3 PrOśw – dowóz
do najbliższej szkoły podstawowej, szkoły ponadpodstawowej lub ośrodka rewalidacyjno – wychowawczego (§ 4).
Skarżąca wskazywała, iż niedopuszczalna była taka interpretacja przepisów PrOśw, którą przyjął organ
w zarządzeniu, a która odmawiała przyznania jej zwrotu kosztów dowozu niepełnosprawnego dziecka do placówki
oświatowej, które obejmowały cztery przejazdy dziennie do szkoły i ze szkoły, to jest powstałe w wyniku wspólnej
podróży z dzieckiem z domu do placówki i z placówki do domu oraz podróży samego rodzica z placówki do domu
i z domu do placówki.
Rozpatrując ww. skargę WSA w Gliwicach oddalił ją jednak, stwierdzając, iż zaskarżone zarządzenie odpowiada
prawu. Sąd wyraził pogląd, że brak było przeszkód, aby organ wykonawczy gminy określił zasady zwrotu kosztów
przejazdu do placówek edukacyjnych tak, jak to uczynił w spornym zarządzeniu.
Sąd Wojewódzki stwierdził, że art. 32 ust. 6 oraz art. 39 ust. 4 PrOśw jednoznacznie wskazują, iż zwrot kosztów
indywidualnego dowożenia dzieci do szkół stanowić ma ekwiwalent transportu i opieki zapewnianej bezpośrednio
przez gminę. W przepisach tych wspomina się bowiem jedynie o zwrocie kosztów podróży ucznia i opiekuna do
danej placówki oświatowej. Przez takie sformułowanie należy zaś rozumieć tylko podróż wspólną dziecka
z opiekunem z domu do szkoły i ze szkoły do domu. Brak jest natomiast uzasadnienia prawnego na rozciąganie
obowiązku gminy do refundacji także dalszych, nieprzewidzianych w ustawie wydatków w postaci samodzielnych
podróży rodzica lub opiekuna między miejscem zamieszkania dziecka, a siedzibą danej instytucji oświatowej. Sąd
podkreślił przy tym, że PrOśw nie przewiduje zwrotu za wielokrotność przejazdów (wedle skarżącej – cztery
przejazdy), a tylko za dojazd z domu do szkoły i z powrotem, czyli w sumie dwa przejazdy rodzica (opiekuna) wraz
z dzieckiem. To zaś, gdzie podczas zajęć dziecka w szkole będzie przebywał opiekun, a więc czy będzie wracał do
domu, aby ponownie przyjechać po dziecko do szkoły, czy w inny sposób spędzać będzie ten czas, nie stanowi
przesłanki generującej koszty podlegające zwrotowi przez gminę.
Stanowisko NSA
W pierwszej kolejności NSA wskazał, że za całkowicie niezrozumiały należało uznać zarzut skargi kasacyjnej – WSA
przypisano bowiem pogląd, którego Sąd ten nie wyraził. Sąd Wojewódzki nie stwierdził bowiem, że przedmiotowy
zwrot kosztów przejazdu obejmuje równocześnie samodzielny przejazd rodzica po odwiezieniu dziecka z domu do
szkoły oraz przejazd rodzica po dziecko. Wręcz przeciwnie – omawiany zwrot kosztów obejmuje tylko koszty dojazdu
z domu do szkoły i z powrotem, czyli w sumie dwa przejazdy rodzica (opiekuna) wraz z dzieckiem.



Podstawę materialnoprawną zaskarżonego zarządzenia stanowiły przepisy art. 30 ust. 1 SamGminU oraz art. 32 ust.
6 i art. 39 ust. 4 PrOśw. Stosownie do pierwszego z powołanych przepisów SamGminU, wójt wykonuje uchwały rady
gminy i zadania gminy określone przepisami prawa. W myśl natomiast art. 32 ust. 6 PrOśw, obowiązkiem gminy jest
zapewnienie niepełnosprawnym dzieciom pięcioletnim i sześcioletnim oraz dzieciom objętym wychowaniem
przedszkolnym na podstawie art. 31 ust. 2 bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu do najbliższego
przedszkola, oddziału przedszkolnego w szkole podstawowej, innej formy wychowania przedszkolnego lub ośrodka
rewalidacyjno-wychowawczego albo zwrot kosztów przejazdu dziecka i opiekuna na zasadach określonych
w umowie zawartej między wójtem (burmistrzem, prezydentem miasta) a rodzicami, jeżeli dowożenie zapewniają
rodzice. Analogicznie, w przypadku dzieci dowożonych do szkoły, kwestię tę reguluj art. 39 ust. 4 ustawy stanowiąc,
iż obowiązkiem gminy jest: zapewnienie uczniom niepełnosprawnym, których kształcenie i wychowanie odbywa się
na podstawie art. 127, bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu do najbliższej szkoły podstawowej,
a uczniom z niepełnosprawnością ruchową, z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub
znacznym - także do najbliższej szkoły ponadpodstawowej, do końca roku szkolnego w roku kalendarzowym,
w którym uczeń kończy 21. rok życia (pkt 1); zwrot kosztów przejazdu ucznia, o którym mowa w pkt 1 i 2, oraz jego
opiekuna do szkoły lub ośrodka, wymienionych w pkt 1 i 2, na zasadach określonych w umowie zawartej między
wójtem (burmistrzem, prezydentem miasta) a rodzicami, jeżeli dowożenie i opiekę zapewniają rodzice (pkt 3).
Z cytowanych przepisów wynika zatem, że obowiązek ustawowy zapewnienia bezpłatnego transportu do szkół
i przedszkoli, umożliwiający realizację obowiązku szkolnego, może być realizowany na dwa sposoby. Gmina może
dowozić dzieci do szkoły lub przedszkola własnym (lub wynajętym) środkiem transportu, zapewniając jednocześnie
w tym czasie dzieciom opiekę, albo - na zasadzie ekwiwalentu za taki transport - zwracać koszty przejazdu rodzicom
dziecka bądź jego opiekunom, samodzielnie dowożącym dziecko do placówki wychowawczej lub szkoły.
Organ wykonawczy gminy w ramach realizacji powyższego obowiązku, mógł określić w zarządzeniu zasady zwrotu
kosztów przejazdu tym rodzicom/opiekunom, którzy we własnym zakresie dowożą dzieci do placówki wychowawczej
lub szkoły. Spór dotyczył postanowień samego zarządzania określających szczegółowo, jakie koszty podlegają
w takim wypadku refundacji.
NSA uznał, że dokonana przez Sąd I instancji wykładnia przepisów art. 32 ust. 6 i art. 39 ust. 4 PrOśw, skutkująca
przyjęciem, iż przez sformułowanie „zwrot kosztów przejazdu” należy rozumieć jedynie podróż wspólną dziecka
z opiekunem z domu do placówki i z placówki do domu, jest prawidłowa.
NSA zwrócił także uwagę na wykładnię literalną przepisu art. 32 ust. 6 ustawy, w którym ustawodawca - używając
spójnika „i” - posłużył się sformułowaniem: „zwrot kosztów przejazdu dziecka i opiekuna.” Z tego sformułowania
wyraźnie wynika, iż hipoteza tej normy prawnej dotyczy sytuacji, w której jedynie dziecko odbywa podróż razem
z rodzicem do szkoły i ze szkoły (placówki wychowawczej). Co prawda, w art. 39 ust. 4 ustawy zawarto spójnik „oraz”
w miejsce spójnika „i”, jednak z uwagi na analogię regulacji z art. 32 ust. 6 ustawy, przyjąć należy, że przepis ten -
czytany w sposób literalny - również odnosi się tylko do dwóch przejazdów, w których rodzic podróżuje wspólnie
z dzieckiem.
Ponadto, żaden przepis PrOśw nie posługuje się pojęciem „pełnego zwrotu kosztów przejazdu dziecka i rodzica do
szkoły/placówki wychowawczej”, do którego odwołuje się skarżąca. Przepisy omawianej ustawy traktują bowiem
jedynie o „zwrocie kosztów przejazdu dziecka i rodzica/opiekuna.”

Komentarz
Przepis art. 39 ust. 4 pkt 3 PrOśw już nie obowiązuje, od 3.12.2019 r. precyzyjne zasady ustalania wysokości
kosztów wynikają z przepisu art. 39a. Jak czytamy w uzasadnieniu do ustawy zmieniającej: celem było
wprowadzenie do systemu prawa przepisów określających kryteria ustalania kosztów przejazdu dziecka i opiekuna,
które są zwracane opiekunom dowożącym dzieci niepełnosprawne (lub inne uprawnione) do szkoły lub przedszkola.
Ustawa dostosowała system prawa do postanowienia Trybunału Konstytucyjnego z 17.10.2017 r. (S 1/17).
Obecnie podstawą ustalania zasad organizowania dowodu dzieci niepełnosprawnych do szkoły czy przedszkole jest
przepis art. 39a PrOśw, który wprost wskazuje, że obowiązki, o których mowa w ar. 32 ust. 6 i art. 39 ust. 4 gmina
spełnia poprzez zorganizowanie bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu dzieci, młodzieży i uczniów we
własnym zakresie albo poprzez zwrot rodzicom kosztów przewozu dzieci, młodzieży i uczniów oraz rodziców.
Orzeczenie pozostaje w obecnym stanie prawnym w pełni aktualne, jednoznacznie wskazując o jakie koszty
podlegające zwrotowi chodzi. Ponadto orzeczenie można odczytywać także jako dookreślające zakres zadania
gminy co do dowozów dzieci.

wyrok NSA z 2.7.2020 r., I OSK 3231/19







Wyrok NSA stanowi ważny precedens w interpretacji przepisów dotyczących zwrotu kosztów dowozu niepełnosprawnego dziecka do szkoły. Orzeczenie jednoznacznie wskazuje, że obowiązek gminy ogranicza się do dwóch przejazdów - z domu do szkoły i z powrotem, zgodnie z umową zawartą z rodzicami.