Opłata za składowanie odpadów bez wymaganego zezwolenia
10.9.2020 r. Trybunał Konstytucyjny wydał wyrok dotyczący obowiązku uiszczenia opłaty podwyższonej za składowanie odpadów bez wymaganego zezwolenia. Sprawa dotyczyła opłat za korzystanie ze środowiska bez wymaganych decyzji zatwierdzających instrukcję eksploatacji składowiska odpadów. Rada Miejska w Łomży podnosiła wątpliwości co do sposobu ustalania wysokości opłat podwyższonych, argumentując, że brak uwzględnienia okoliczności sprawy może prowadzić do trudności finansowych dla podmiotów. Trybunał Konstytucyjny orzekł o konstytucyjności przepisów przewidujących opłaty podwyższone, twierdząc, że ustawodawca zachował proporcje pomiędzy wymogiem składowania odpadów a dolegliwością finansową naruszających te przepisy.
Tematyka: Trybunał Konstytucyjny, opłata podwyższona, składowanie odpadów, decyzja zatwierdzająca, Rada Miejska w Łomży, PrOchrŚrod, konstytucyjność, proporcjonalność, ochrona środowiska
10.9.2020 r. Trybunał Konstytucyjny wydał wyrok dotyczący obowiązku uiszczenia opłaty podwyższonej za składowanie odpadów bez wymaganego zezwolenia. Sprawa dotyczyła opłat za korzystanie ze środowiska bez wymaganych decyzji zatwierdzających instrukcję eksploatacji składowiska odpadów. Rada Miejska w Łomży podnosiła wątpliwości co do sposobu ustalania wysokości opłat podwyższonych, argumentując, że brak uwzględnienia okoliczności sprawy może prowadzić do trudności finansowych dla podmiotów. Trybunał Konstytucyjny orzekł o konstytucyjności przepisów przewidujących opłaty podwyższone, twierdząc, że ustawodawca zachował proporcje pomiędzy wymogiem składowania odpadów a dolegliwością finansową naruszających te przepisy.
10.9.2020 r. Trybunał Konstytucyjny wydał wyrok dotyczący przepisów przewidujących obowiązek uiszczenia opłaty podwyższonej w sytuacji, kiedy podmiot składujący odpady czyni to bez uprzedniego uzyskania decyzji zatwierdzającej instrukcję eksploatacji składowiska tychże odpadów (K 13/18). Trybunał orzekł o ich konstytucyjności. Stan faktyczny Z wnioskiem o zbadanie konstytucyjności art. 293 ust. 1 ustawy z 27.4.2001 r. - Prawo ochrony środowiska (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1219 ze zm., dalej jako PrOchrŚrod) z art. 2, art. 64 ust. 1 i 3 oraz art. 86 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP wystąpiła do Trybunału Konstytucyjnego Rada Miejska w Łomży. Chodziło o zbadanie, czy opłata podwyższona przewidziana w tym przepisie, przewidująca bezwzględny obowiązek jej nałożenia w wysokości 0,05 jednostkowej stawki opłaty za umieszczenie odpadów na składowisku za każdą dobę składowania odpadów bez uzyskania decyzji zatwierdzającej instrukcję prowadzenia składowiska odpadów, nakładana na podmiot korzystający ze środowiska w sztywno określonej wysokości, nieuwzględniającej żadnych okoliczności dotyczących tego czynu jest dopuszczalna. Jak zauważył Trybunał, przedmiotem kontroli był przepis przewidujący obowiązek uiszczenia opłaty podwyższonej w sytuacji, kiedy podmiot składujący odpady czyni to bez uprzedniego uzyskania decyzji zatwierdzającej instrukcję eksploatacji składowiska tychże odpadów. Omawiana sprawa toczyła się w kontekście przepisów PrOchrŚrod. Ustawa ta przewiduje dwa rodzaje opłaty za korzystanie ze środowiska: opłatę podstawową i opłatę podwyższoną. Przy czym opłata podwyższona nakładana jest na podmiot, który korzystał ze środowiska bez uzyskania wymaganego pozwolenia lub innej decyzji. Rada Miejska w Łomży przedstawiła w sprawie następujący stan faktyczny: „decyzją Marszałka Województwa Podlaskiego z 2014 r., zmienioną następnie decyzją Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Białymstoku z 2017 r., Miejskiemu Przedsiębiorstwu Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej Zakład Budżetowy w Łomży (dalej: MPGKiMZB) wymierzono opłatę z tytułu magazynowania odpadów bez wymaganej decyzji określającej sposób i miejsce magazynowania odpadów, stanowiącą różnicę pomiędzy opłatą należną a opłatą wynikającą z wykazu w II półroczu 2012 r. w kwocie 1 243 627 zł. Na kwotę tę składała się opłata za składowanie w kwocie 346 552 zł i opłata podwyższona w kwocie 897 075 zł. Ponadto Marszałek Województwa Podlaskiego decyzją z 2016 r. wymierzył MPGKiMZB opłatę podwyższoną z tytułu magazynowania odpadów bez wymaganej decyzji określającej sposób i miejsce magazynowania odpadów, stanowiącą różnicę pomiędzy opłatą należną a wynikającą z wykazu za 2013 r. w kwocie 7 173 847 zł, na którą składa się opłata za składowanie w kwocie 674 386 zł i opłata podwyższona w kwocie 6 499 461 zł”. Rada Miejska w Łomży miała w omawianej sprawie wątpliwości, co do przyjętego sposobu ustalania wysokości opłaty podwyższonej. Zdaniem Rady sposób ten nie pozwala na uwzględnienie stopnia naruszenia obowiązku ustawowego, a także sytuacji majątkowej ukaranego podmiotu oraz stopnia uszczerbku w środowisku. Rada argumentowała, że zapłata sztywno określonej opłaty, bez uwzględnienia jakichkolwiek okoliczności sprawy, może doprowadzić Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej Zakład Budżetowy w Łomży do utraty płynności finansowej, i tym samym do zaprzestania działalności. Rada podnosiła, że kwestionowany przepis art. 293 ust. 1 PrOchrŚrod, nie spełnia wymogów konstytucyjnej zasady proporcjonalności. Poza tym, jak argumentowała Rada, przepis ten nadmiernie ogranicza zakres korzystania z konstytucyjnego prawa własności. W opinii Rady „przesłanki stosowania opłat podwyższonych oraz ich wysokość powinny być ukształtowane przez ustawodawcę w sposób odpowiadający zasadzie adekwatności ingerencji państwa w chronioną konstytucyjnie sferę jednostki, wynikającej z art. 2 Konstytucji RP. W ocenie Wnioskodawcy surowość sankcji powinna być adekwatna do stopnia naruszenia dobra chronionego za pomocą opłat podwyższonych do stopnia uszczerbku w środowisku. Ustawodawca, kształtując wysokość tych opłat, nie powinien również całkowicie abstrahować od sytuacji ekonomicznej podmiotu”. Zasadność wniesienia skargi konstytucyjnej przez jednostkę samorządu terytorialnego w obszarze wolności i praw konstytucyjnych. W omawianej sprawie Trybunał Konstytucyjny w pierwszej kolejności musiał rozstrzygnąć, czy Rada Miejska w Łomży, jako organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego, ma w ogóle prawo domagać się oceny konstytucyjności zaskarżonego przepisu PrOchrŚrod w kontekście przepisów art. 31 ust. 3 i art. 64 ust. 1 i 3 Konstytucji RP, dotyczących ochrony wolności i praw konstytucyjnych. Trybunał zauważył bowiem, że zgodnie z obszernym orzecznictwem, wolności i prawa konstytucyjne, w szczególności związane ze standardami ochrony własności i innych praw majątkowych, nie przysługują podmiotom publicznym. Niemniej jednak Trybunał wskazał, że w omawianej sprawie mamy do czynienia raczej z zaskarżeniem regulacji odnoszącej się do określonego rodzaju działalności gospodarczej, nakładającej opłatę podwyższoną za naruszenie obowiązku uzyskania decyzji administracyjnej. Obowiązek ten, jak podkreślił Trybunał, ciąży w takim samym zakresie i w taki sam sposób na wszystkich podmiotach prowadzących taką działalność, bez względu na ich stosunki własnościowe. Trybunał uznał, że „dokonywanie kontroli konstytucyjności takiej opłaty z punktu widzenia kryteriów odmiennych dla podmiotów czysto samorządowych i dla podmiotów prywatnych (w tym spółek z udziałem, w różnym stosunku, właściciela samorządowego) zakłóciłoby przejrzystość regulacji i zasady konkurencji na rynku gospodarki odpadami, którego stworzenie było zamiarem ustawodawcy”. W związku z powyższym Trybunał zbadał sprawę i wydał wyrok. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego W wyroku z 10.9.2020 r. Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 293 ust. 1 PrOchrŚrod nie narusza wynikającej z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP zasady proporcjonalności sensu stricto przez ustanowienie opłaty podwyższonej w nadmiernej wysokości. Kwestionowany przepis, jak zaznaczył Trybunał, nie narusza również nakazu zachowania proporcjonalności wkraczania w prawa majątkowe. Trybunał Konstytucyjny podkreślił w wyroku, że ustawodawca, zachował w zaskarżonej regulacji PrOchrŚrod właściwe proporcje pomiędzy zapewnieniem przestrzegania wymogu składowania odpadów, a dolegliwością finansową obciążającą podmiot, który narusza obowiązki ustawowe w zakresie składowania i magazynowania odpadów. W ocenie Trybunału “ustawodawca zastosował w zaskarżonym przepisie rozwiązanie proporcjonalne do wagi dobra, któremu zaskarżona regulacja ma służyć, tj. ochronie środowiska. Przyjęty przez ustawodawcę mechanizm sztywnej opłaty jest niezbędny dla osiągnięcia zamierzonego i koniecznego dla skutecznej ochrony środowiska celu”. Komentarz Omawiany wyrok Trybunału Konstytucyjnego potwierdza, że za nielegalne składowanie odpadów należy nakłada wysokie opłaty. Funkcja takiej opłaty jest prewencyjna. Ma ona odstraszać od składowania odpadów bez wymaganego zezwolenia. Zgłoszony przez Radę Miejską w Łomży postulat dostosowania wysokości opłaty podwyższonej do stopnia spowodowanego przez MPGKiMZB pogorszenia środowiska sprzeczny jest z podstawową funkcją takiej opłaty, jaką jest prewencja. Wyrok TK z 10.9.2020 r., K 13/18
Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 10.9.2020 r. stwierdził, że art. 293 ust. 1 PrOchrŚrod nie narusza zasady proporcjonalności ani nie wchodzi w konflikt z zasadami konstytucyjnymi dotyczącymi ochrony własności. Uznano, że wysokość opłaty podwyższonej jest adekwatna do ochrony środowiska. Wniosek Rady Miejskiej w Łomży o dostosowanie opłat do stopnia naruszenia przepisów nie został uwzględniony.