Projektowana zmiana ustawy o scalaniu i wymianie gruntów
W Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi trwają prace nad nowelizacją ustawy o scalaniu i wymianie gruntów. Projektowane zmiany mają na celu przyspieszenie postępowań scaleniowych oraz wprowadzenie specjalnych rozwiązań związanych z epidemią COVID-19. Nowa definicja gospodarstwa rolnego oraz tryby ustalania granic obszaru scalenia lub wymiany to kluczowe elementy nowelizacji.
Tematyka: nowelizacja ustawy, scalanie gruntów, wymiana gruntów, COVID-19, gospodarstwo rolne, granice obszaru scalenia, wycena gruntów, doręczenie decyzji, skutki decyzji
W Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi trwają prace nad nowelizacją ustawy o scalaniu i wymianie gruntów. Projektowane zmiany mają na celu przyspieszenie postępowań scaleniowych oraz wprowadzenie specjalnych rozwiązań związanych z epidemią COVID-19. Nowa definicja gospodarstwa rolnego oraz tryby ustalania granic obszaru scalenia lub wymiany to kluczowe elementy nowelizacji.
W Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi trwają prace nad nowelizacją ustawy z 26.3.1982 r. o scalaniu i wymianie gruntów (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 908 ze zm.; dalej jako ScalGrU). Nowelizacja objąć ma przepisy dotyczące postępowań o scalenie lub wymianę gruntów. Zawiera też specjalne rozwiązania na czas epidemii koronawirusa w Polsce. Precyzuje definicję gospodarstwa rolnego, sposób wyceny drzewostanu na scalanych albo wymienianych gruntach, jak również określa sposób ustalania granic scalanych gruntów, zasady doręczania decyzji o scaleniu lub jego odmowie, a także określa tryb sporządzania stosownych wpisów do ksiąg wieczystych. • Celem nowelizacji ScalGrU jest przyspieszenie prowadzenia postępowań scaleniowych. • Nowela zawiera specjalne przepisy związane z prowadzeniem postępowań o scalenie lub wymianę gruntów w czasie stanu epidemii COVID-19. • Ustawodawca odstępuje od wymogu wyceny wartości drzewostanu na scalonych gruntach przez rzeczoznawcę majątkowego na rzecz wyceny dokonywanej przez biegłego. • Ponadto nowela ScalGrU wprowadza tryb doręczania decyzji o odmowie scalenia gruntów identyczny jak dla decyzji o projekcie scalenia gruntów. • Nowela przewiduje też wprowadzenie trybów ustalania granic obszaru scalenia lub wymiany (tzw. granic zewnętrznych) wykonywanych po wszczęciu postępowania scaleniowego lub wymiennego. Rozszerzenie katalogu celów scalania gruntów Omawiana nowelizacja ScalGrU zakłada rozszerzenie celów scalania gruntów, które służyć ma nie tylko poprawie warunków gospodarowania w rolnictwie i leśnictwie, ale także ma przyczyniać się do rozwoju obszarów wiejskich, między innymi przez dostosowanie granic nieruchomości w ramach postępowania scaleniowego do urządzeń melioracji wodnych lub innych urządzeń wodnych, dróg publicznych, lotnisk, kolei, rurociągów naziemnych, obiektów przemysłu wydobywczego oraz rzeźby terenu. Nowa definicja gospodarstwa rolnego Ustawodawca przewiduje także zmiany w definicji gospodarstwa rolnego, zawartej w art. 1 ust. 2 pkt 3a ScalGrU. Za gospodarstwo rolne uznawane będzie gospodarstwo rolne w rozumieniu art. 553 KC, w którym powierzchnia gruntów rolnych lub leśnych jest nie mniejsza niż 1 ha. Dzięki temu jasno określone zostanie, jak należy weryfikować czy dane gospodarstwo uznać należy za gospodarstwo rolne. Ograniczenia wynikające ze stanu epidemii spowodowanej COVID-19 W nowelizacji ScalGrU ustawodawca postanowił także zawrzeć przepisy ograniczające odczytywanie postanowienia o wszczęciu postępowania scaleniowego na zebraniu uczestników scalenia ze względu na konieczność ograniczenia bezpośrednich kontaktów międzyludzkich w okresie stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii. Nowela dopuszcza też wykorzystanie środków komunikacji elektronicznej przy realizacji zadań związanych z przeprowadzaniem postępowań scaleniowych. Ustawodawca zwraca w uzasadnieniu do projektu nowelizacji ScalGrU, że „w związku z ograniczeniami dotyczącymi epidemii COVID-19 brak jest możliwości przeprowadzania zebrań z uczestnikami scalenia oraz występują utrudnienia w zakresie uzyskania niezbędnych dokumentów w zaplanowanych terminach (np. decyzje, pozwolenia wodno- prawne). Ponadto, trudności w uzyskaniu odpowiednich zgód od właścicieli gruntów objętych scaleniem, a niezbędnych przy wydawaniu decyzji dotyczących elementów związanych z dokumentacją techniczną przy zagospodarowaniu poscaleniowym, powodują opóźnienia w możliwości przeprowadzenia przetargów na roboty budowlane”. W związku z tym projektowane regulacje (nowy art. 33a ScalGrU) przewidują prowadzenie postępowań scaleniowych przy udziale rady uczestników scalenia lub zespołu do spraw scaleń powołanego przez starostę, jeśli liczba uczestników jest większa niż 10 osób. Tryby ustalania granic obszaru scalenia lub wymiany Nowelizacja ScalGrU zakłada w nowym art. 7a wprowadzenie trybów ustalania granic obszaru scalenia lub wymiany (tzw. granic zewnętrznych) wykonywanych po wszczęciu postępowania scaleniowego lub wymiennego. Chodzi tutaj o następujące tryby: • wznowienie znaków granicznych, • wyznaczenie punktów granicznych ujawnionych uprzednio w ewidencji gruntów i budynków, o których mowa w art. 39 ustawy z 17.5.1989 r. - Prawo geodezyjne i kartograficzne (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 2052 ze zm., dalej jako PrGeodKart), • ustalenie przebiegu granic działek ewidencyjnych zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 26 ust. 2 PrGeodKart). Ponadto nowelizacja ScalGrU zakłada umożliwienie zgłaszania uczestnikom scalenia propozycji co do wydzielenia gruntów w zamian za grunty dotychczas posiadane, a w szczególności ich lokalizacji. Sposób wyceny lasów, sadów, ogrodów, chmielników i innych upraw specjalnych Ustawodawca chce zrezygnować z konieczności powoływania rzeczoznawcy majątkowego na zasad określonych w przepisach o gospodarce nieruchomościami do wyceny lasów, sadów, ogrodów, chmielników i innych upraw specjalnych i do szacowania wartości drzewostanów na rzecz powoływania specjalnego biegłego, obeznanego z tematem. Doręczenia decyzji o scaleniach i wymianie gruntów W związku z tym, że doręczenia decyzji dotyczących odmowy wszczęcia postępowania scaleniowego nie były do tej pory szczegółowo uregulowane na gruncie ScalGrU, a dotyczą postępowania zbiorowego, powinny być analogicznie jak decyzja o zatwierdzeniu projektu scalenia gruntów, podane do wiadomości przez wywieszenie na okres 14 dni w lokalach urzędów gmin, na których terenie są położone scalane grunty oraz na tablicach ogłoszeń w miejscowościach wchodzących w obszar scalenia. Decyzje te powinny być również zamieszczenie na stronie Biuletynu Informacji Publicznej starosty, a w przypadku decyzji organu wyższego stopnia na stronie Biuletynu Informacji Publicznej tego organu. Skutki decyzji o scaleniu lub wymianie gruntów Nowela ScalGrU zawiera również zapisy doprecyzowujące skutki ostatecznej decyzji o zatwierdzeniu projektu scalenia lub wymiany gruntów. Organem właściwym do występowania z wnioskiem do sądu wieczysto-księgowego o dokonanie wpisów w księgach wieczystych w zakresie zmian wynikających z decyzji o zatwierdzeniu projektu scalenia lub wymiany gruntów ma być starosta. Do wniosku starosty o wpis do księgi wieczystej mają być dołączone następujące dokumenty: • odpis ostatecznej decyzji o zatwierdzeniu projektu scalenia lub wymiany gruntów wraz z mapą z projektem scalenia lub wymiany gruntów, • wykaz działek ewidencyjnych przed i po scaleniu, • wypis z operatu ewidencyjnego, a gdy jest to niezbędne inny dokument stanowiący podstawę do ujawnienia tych zmian, np. wykaz synchronizacyjny wymagany przez niektóre sądy. Na wniosek starosty, właściwy sąd będzie zobowiązany do dokonania wpisów w księgach wieczystych, za które nie pobiera się̨ opłat. Rozwiązanie to przewidziane zostało ze względu na to, że często liczba uczestników scalenia w jednym postępowaniu wynosi nawet kilka tysięcy osób - „oczekiwanie” przez sądy wieczysto-księgowe na indywidualne wnioski wszystkich właścicieli o zmiany wpisów w tym zakresie byłoby procedurą zbyt czasochłonną i nieefektywną. Wpis do ksiąg wieczystych dokonywany ma być z urzędu na wniosek starosty.
Nowela ScalGrU przewiduje rozszerzenie celów scalania gruntów, zmiany w definicji gospodarstwa rolnego, ograniczenia związane z epidemią COVID-19 oraz nowe sposoby wyceny lasów i innych upraw specjalnych. Dodatkowo reguluje sposób doręczania decyzji o scaleniu oraz skutki decyzji o zatwierdzeniu projektu scalenia.