Obywatele polscy będą mogli głosować oraz kandydować w wyborach samorządowych Zjednoczonego Królestwa

Zgodnie z ustawą z 27.10.2020 r. obywatele polscy i brytyjscy będą mogli brać udział w wyborach samorządowych w Zjednoczonym Królestwie na takich samych zasadach. Umowa między Polską a UK gwarantuje utrzymanie dotychczasowych praw wyborczych pomimo Brexitu. Ratyfikacja umowy ma istotne konsekwencje społeczne i polityczne oraz wymaga harmonizacji przepisów polskiego prawa wyborczego.

Tematyka: obywatele polscy, obywatele brytyjscy, wybory samorządowe, Zjednoczone Królestwo, umowa międzynarodowa, Brexit, harmonizacja przepisów, Kodeks Wyborczy, współdecydowanie, równość praw wyborczych

Zgodą wyrażoną przez Parlament w ustawie z 27.10.2020 r. o ratyfikacji Umowy między Rzecząpospolitą
Polską a Zjednoczonym Królestwem Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej w sprawie udziału w niektórych
wyborach przez obywateli jednego Państwa zamieszkujących na terytorium drugiego Państwa, podpisanej
w Warszawie 29.5.2020 r. (Dz.U. z 2020 r., poz. 2264; dalej jako: ustawa) obywatelom obu krajów zapewnione
zostaną prawa w wyborach samorządowych analogiczne do tych, jakie posiadali do momentu Brexitu. Mimo
wystąpienia kraju wyspiarskiego z europejskiej organizacji międzynarodowej, status quo gwarantujący udział
w wybranych wyborach zostanie utrzymany.
• Regulacje ustawy podpisanej przez Prezydenta RP 11.12.2020 r., wchodzą w życie po upływie 14 dni od
dnia jej ogłoszenia tj. 31.12.2020 r.
Gwarancje wynikające z umowy międzynarodowej
W związku z wystąpieniem Zjednoczonego Królestwa z UE tzw. Brexit, utratą z 31.1.2020 r. jego członkostwa
w międzynarodowej organizacji, a w konsekwencji, wygaśnięciem przysługujących obywatelom UE praw do
uczestnictwa m.in. w wyborach lokalnych w Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, mocą umowy postanowiono
o zachowaniu dotychczasowych regulacji, zarówno względem Polaków determinujących obecnie mniejszość
narodową na terytorium kraju wyspiarskiego, jak i wobec jego obywateli zamieszkujących w RP. Postanowienia
umowy są antidotum na zakończony definitywnie 31.12.2020 r. etap przejściowy Zjednoczonego Królestwa
z wychodzenia ze struktur unijnych, mającym przywróć status quo obywateli obu państw w zakresie ich partycypacji
czynnej oraz biernej w wyborach samorządowych odbywających się na terenie każdego z krajów. Bilateralne
porozumienie konstytuuje podstawę prawną, tożsamą w skutkach, jaka wynikała z art. 22 Traktatu z 25.3.1957 r.
o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Dz. Urz. UE C 326 z 26.10.2012, s. 47). Będąc jego stroną, obywatele polscy,
o ile legalnie zamieszkują na terenie Zjednoczonego Królestwa, będą mogli mieć możność udziału w wyborach do
samorządu terytorialnego (local government elections), wyborach organów wykonawczych w gminach (mayoral
elections) oraz wyborach wspólnego organu wykonawczego dla kilku gmin (combined authority mayoral elections) na
analogicznych warunkach, jak obywatele brytyjscy.
Społeczne i polityczne konsekwencje ratyfikacji
Umowę o tożsamym charakterze ze Zjednoczonym Królestwem podpisały: Hiszpania, Portugalia oraz Luksemburg.
Desygnowanie przez RP dwustronnej umowy niesie zatem pozytywny, społeczny wydźwięk - obywatele polscy oraz
brytyjscy będą mogli współdecydować o sprawach lokalnej społeczności za granicą, z którą z racji zamieszkania, są
związani. Ratyfikacja oznacza także intratny skutek polityczny, który umożliwi zacieśnianie wzajemnej relacji między
Stronami umowy.
Konieczność harmonizacji przepisów
Ratyfikowanie umowy przez RP wiąże się z koniecznością zharmonizowania przepisów polskiego porządku
prawnego, w szczególności dostosowania do nowej sytuacji prawnej Ustawy z 5.1.2011 r. – Kodeks wyborczy (t.j.
Dz.U. z 2020 r. poz. 1319; dalej jako: KodeksWyb). Mimo, że umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią
zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową, względy
m.in. pogłębiania zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa, wymagają sprecyzowania
KodeksWyb. W obecnym brzmieniu jego art. 10 § 1 pkt 3, katalog podmiotów, którym przysługuje czynne prawo
wyborcze w wyborach do rad gmin jest ograniczone do obywateli RP oraz tych obywateli UE niebędącymi
obywatelami polskimi, którzy najpóźniej w dniu głosowania kończą 18 lat oraz stale zamieszkują na obszarze danej
gminy. Jednocześnie, mają oni również zagwarantowane czynne prawo wyborcze w wyborach wójtów, burmistrzów
i prezydentów miast w danej gminie, a także możność kandydowania do rad gmin. Konieczność zatem uwzględnienia
w wyborach do jednostek samorządu terytorialnego także obywateli Zjednoczonego Królestwa, pociągać będzie
równoległą potrzebę wydania, jak i nowelizacji istniejących aktów wykonawczych KodeksWyb, m.in. w zakresie: spisu
wyborców, w tym dla obwodów głosowania utworzonych na polskich statkach morskich czy rejestru wyborców oraz
trybu przekazywania przez RP danych w nim zawartych, o czym eksplikuje się w uzasadnieniu do rządowego
projektu ustawy dotyczącej ratyfikacji umowy (druk nr 487). Zgodnie z art. 16 ust. 1 Konstytucji RP z 2.4.1997 r.
(Dz.U. 1997 Nr 78, poz. 483), wspólnotę samorządową stanowi ogół mieszkańców jednostek zasadniczego podziału
terytorialnego, a zatem, w odróżnieniu do wyborów parlamentarnych i prezydenckich, gdzie prawo głosowania
zastrzeżone jest wyłącznie dla obywateli RP współtworzących Naród i suwerena RP, władza w wyborach lokalnych
należy do mieszkańców.

Ratyfikacja umowy o udziale w wyborach samorządowych w Zjednoczonym Królestwie otwiera nowe możliwości współdecydowania dla obywateli polskich i brytyjskich. Konieczność dostosowania Kodeksu Wyborczego do nowej sytuacji prawnej to istotny krok w procesie implementacji umowy i zapewnienia równych praw wyborczych dla wszystkich mieszkańców.