Obowiązek organu formalnego rozpatrzenia wniosku
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku podkreślił konieczność formalnego załatwiania wniosków o wszczęcie postępowania przez organy administracji publicznej. Skarżący zarzucili bezczynność organom w zakresie braku rozpatrzenia ich wniosków, co skutkowało skargą na naruszenie przepisów postępowania. Sąd wskazał na obowiązek organu formalnego rozpatrzenia wniosku i wydania decyzji kończącej lub postanowienia o odmowie wszczęcia postępowania.
Tematyka: Wojewódzki Sąd Administracyjny, formalne załatwienie wniosków, bezczynność organu, naruszenie prawa, grzywna, rozpatrzenie wniosku, postępowanie administracyjne
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku podkreślił konieczność formalnego załatwiania wniosków o wszczęcie postępowania przez organy administracji publicznej. Skarżący zarzucili bezczynność organom w zakresie braku rozpatrzenia ich wniosków, co skutkowało skargą na naruszenie przepisów postępowania. Sąd wskazał na obowiązek organu formalnego rozpatrzenia wniosku i wydania decyzji kończącej lub postanowienia o odmowie wszczęcia postępowania.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku wskazał, że każdy wniosek o wszczęcie postępowania wpływający do organu administracji publicznej powinien zostać załatwiony w sposób formalny. Może to nastąpić albo przez wszczęcie postępowania i wydanie decyzji je kończącej albo – w przypadku stwierdzenia przez organ braku podstaw do jego wszczęcia – wydaniem postanowienia o odmowie wszczęcia postępowania (wyrok WSA w Białymstoku z 1.10.2020 r., II SAB/Bk 62/20, ). Skarga do WSA w Białymstoku A. K., R. J., D. P., P. G. i W. M. (dalej: Skarżący) wywiedli do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku skargę na bezczynność Burmistrza w zakresie braku rozpatrzenia kierowanych do niego przez Skarżących wniosków oraz skarg dotyczących organizacji ruchu drogowego na ul. x oraz ulepszenia nawierzchni gruntowej na tej ulicy, w celu wyeliminowania uciążliwego pylenia spowodowanego ruchem samochodów osobowych i ciężarowych na ww. ulicy, nieprzystosowanej do tak wzmożonego ruchu jaki ma miejsce. Ponadto zarzucili organowi bezczynność w zakresie nierozpatrzenia wniosku Prezydenta Miasta, w którym zwrócił się o umieszczenie słupów wygrodzeniowych na ww. ulicy oraz o ulepszenie nawierzchni drogi gruntowej. Zarzucili także bezczynność w zakresie nierozpatrzenia wniosku Komendanta Miejskiego Policji o wprowadzenie zmiany organizacji ruchu lub wyłączenie z ruchu pojazdów na działce położonej równolegle do tej ulicy. Skarżący sformułowali w skardze zarzuty rażącego naruszenia przepisów postępowania, tj.: art. 1 ustawy z 14.6.1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 256, dalej: KPA), art. 35 KPA i art. 36 KPA przez niewydanie decyzji w sytuacji zobowiązania organu do ich wydania oraz do załatwienia sprawy, a także przez brak jakiejkolwiek decyzyjności ze strony organu w zakresie kierowanych do niego przez wniosków i skarg, a ponadto naruszenie art. 7 KPA, art. 8 KPA, art. 15 KPA, art. 77 § 1 KPA i art. 80 KPA przez dowolną i swobodną ocenę materiału dowodowego i bezzasadne nieuwzględnianie interesu Skarżących. W skardze wniesiono o zobowiązanie organu do wykonania ww. wniosków. W odpowiedzi na skargę, organ wniósł o jej odrzucenie z uwagi na brak spełnienia obowiązku wyczerpania środka zaskarżenia w postaci ponaglenia, względnie o jej oddalenie, wskazując, że projekt zmiany organizacji ruchu został wykonany oraz, że organ niezwłocznie reaguje na wszystkie zgłoszenia od mieszkańców przedmiotowej ulicy. Zakres skargi na bezczynność W wykonaniu zarządzenia sędziego z 8.9.2020 r. wezwano Skarżących do sprecyzowania przedmiotu skargi na bezczynność organu, tj. wskazania, czy skarga dotyczy bezczynności Burmistrza w zakresie wniosku Skarżących z 21.8.2019 r., czy też innego wniosku/pisma. Równocześnie Skarżących poinformowano, że przysługujące im prawo do wniesienia skargi na bezczynność organu dotyczy bezczynności w zakresie rozpoznania wniosków i pism kierowanych do organu przez samych Skarżących, a nie wniosków i pism kierowanych do organu przez osoby/podmioty trzecie lub organy administracji publicznej. W wykonaniu wezwania Skarżący wskazali w piśmie z 15.9.2020 r., że podtrzymują skargę na bezczynność Burmistrza w zakresie ich wniosku z sierpnia 2019 r. Formalne rozpatrzenie wniosku WSA w Białymstoku wskazał, że w niniejszej sprawie Skarżący zwrócili się do Burmistrza o zlikwidowanie nielegalnego zjazdu prowadzącego do nowo budowanego osiedla mieszkaniowego oraz wygrodzenie odcinka nieutwardzonej drogi. W ocenie Sądu pismo to niewątpliwie stanowiło wniosek o wszczęcie w sprawie właściwego postępowania dotyczącego zjazdu z drogi publicznej lub organizacji ruchu komunikacyjnego na przedmiotowym obszarze i winno było zostać należycie przez organ załatwione. Zgodnie z art. 61 § 1 KPA postępowanie administracyjne wszczyna się na żądanie strony lub z urzędu. Stosownie do art. 61a § 1 KPA gdy żądanie, o którym mowa w art. 61 KPA, zostało wniesione przez osobę niebędącą stroną lub z innych uzasadnionych przyczyn postępowanie nie może być wszczęte, organ administracji publicznej wydaje postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania. W ocenie WSA w Białymstoku z ww. przepisów wynika, że każdy wniosek o wszczęcie postępowania wpływający do organu powinien zostać załatwiony w sposób formalny. Może to nastąpić albo przez wszczęcie postępowania i wydanie decyzji je kończącej albo – w przypadku stwierdzenia przez organ braku podstaw do jego wszczęcia – wydaniem postanowienia o odmowie wszczęcia postępowania (na podstawie art. 61a § 1 KPA), które podlega kontroli instancyjnej. Każda inna reakcja organu, w szczególności ciągłe kwalifikowanie wniosku jako skargi (wniesionej na podstawie art. 227 KPA i nast.), lub udzielenie odpowiedzi zwykłym pismem informującym, nie może zostać uznane za odpowiadające prawu, bowiem zamyka ono wnioskodawcy drogę do postępowania administracyjnego i pozbawia praw procesowych, przede wszystkim prawa do skontrolowania stanowiska organu. Zdaniem WSA w Białymstoku organ powinien zbadać złożony wniosek z uwzględnieniem okoliczności faktycznych sprawy i ewentualnie przepisów prawa materialnego, które mogłyby mieć w sprawie zastosowanie, czyli w niniejszej sprawie z uwzględnieniem przepisów ustawy z 21.3.1985 r. o drogach publicznych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 470). Dopiero taka ocena umożliwiałaby podjęcie właściwych działań, a więc albo wydanie zaskarżalnego postanowienia o odmowie wszczęcia postępowania, albo – w przypadku pozytywnego wyniku wstępnej kontroli – wszczęcie postępowania właściwego dla danych okoliczności stanu faktycznego kończącego się decyzją merytoryczną wydaną na podstawie przepisów mających zastosowanie w sprawie lub decyzją procesową wydaną na podstawie art. 105 § 1 KPA - umarzającą postępowanie (wyrok NSA z 21.6.2017 r., II OSK 1936/16, ). Sąd wskazał, że jeśli ustawodawca w określonej kategorii spraw nie wskazał zasady oficjalności lub zasady skargowości jako wyłącznej do zainicjowania postępowania, znajduje zastosowanie zasada ogólna z art. 61 § 1 KPA, dopuszczająca obydwa sposoby wszczęcia postępowania. W przypadku zaś gdy podanie zawiera braki formalne, należy zastosować regulację zawartą w art. 64 KPA, a gdyby żądanie wniosku organ uznał za niezrozumiałe lub niejednoznaczne, powinien zwrócić się do jego autora o doprecyzowanie żądania lub dodatkowe wyjaśnienia. W każdym razie, organ winien był wniosek Skarżących z 21.8.2019 r. potraktować jako impuls do wszczęcia formalnych działań. Tymczasem Burmistrz nie zareagował na ww. wniosek w żaden sposób. Bezczynność z rażącym naruszeniem prawa Z powyższych powodów skargę na bezczynność należało uznać za uzasadnioną. Wobec tego WSA w Białymstoku ocenił - na podstawie art. 149 § 1 ustawy z 30.8.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 2325) - czy bezczynność w niniejszej sprawie miała miejsce z rażącym naruszeniem prawa. W opinii Sądu z taką sytuacją mamy do czynienia na gruncie rozpatrywanej sprawy, o czym przesądził przede wszystkim czas jej trwania - przekraczający rok. Nie uszła przy tym uwadze Sądu okoliczność wielokrotnego kierowania przez Skarżących pism do organu, na które albo odpowiadał on jedynie w drodze pozaformalnej, ani razu nie kierując sprawy do merytorycznego zbadania, a tym samym nie podejmując próby formalnego zakwalifikowania tych wniosków, a w konsekwencji pozbawiając Skarżących możliwości kontroli instancyjnej jego działania. Zdaniem WSA w Białymstoku w niniejszej sprawie wystąpiły okoliczności uzasadniające wymierzenie organowi grzywny. Sąd zauważył, że grzywna jest dodatkowym środkiem dyscyplinująco-represyjnym, który powinien być stosowany w szczególnie nagannych przypadkach zwłoki organu w załatwieniu sprawy, gdy oceniając całokształt działań organu można dojść do przekonania, że noszą one znamiona zamierzonego lub nieuzasadnionego racjonalnie ani prawnie unikania podjęcia rozstrzygnięcia w sprawie, a przy tym istnieje uzasadniona obawa, że bez tych dodatkowych sankcji organ nadal nie będzie respektować obowiązków wynikających z przepisów prawa (wyrok NSA z 7.6.2017 r., II OSK 1810/16, ). Rozstrzygnięcie WSA w Białymstoku Z wyżej wymienionych względów WSA w Białymstoku zobowiązał Burmistrza do rozpoznania wniosku Skarżących z 21.8.2019 r. w terminie 30 dni od zwrotu akt administracyjnych temu organowi, a także stwierdził, że organ dopuścił się bezczynności, która miała miejsce z rażącym naruszeniem prawa. Ponadto organowi wymierzono grzywnę w wysokości 500 złotych. Komentarz W analizowanym rozstrzygnięciu WSA w Białymstoku wypowiedział się w zakresie potrzeby sformalizowanej reakcji organu administracji publicznej na złożony do niego wniosek i wskazał, że taka konieczność istnieje. Sąd podzielił stanowisko orzecznictwa zgodnie z którym, mając do czynienia z podaniem, w którym wnioskodawca w sposób wyraźny domaga się wszczęcia postępowania jurysdykcyjnego, a więc z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie, organ jest obowiązany – jeżeli nie ma podstaw do pozostawienia podania bez rozpoznania ani jego przekazania do organu właściwego bądź zwrotu wnoszącemu – albo wszcząć postępowanie administracyjne i w konsekwencji wydać decyzję administracyjną (merytoryczną lub formalną), albo postanowić o odmowie wszczęcia postępowania (rozstrzygnięcie o charakterze formalnym) (wyrok WSA w Krakowie z 13.9.2019 r., II SAB/Kr 264/19, ). Co ważne, brak adekwatnej reakcji organu (w terminie przewidzianym do załatwienia sprawy) uzasadnia podniesienie zarzutu bezczynności organu. Wyrok WSA w Białymstoku z 1.10.2020 r., II SAB/Bk 62/20,
W wyroku WSA w Białymstoku z 1.10.2020 r. stwierdzono bezczynność organu w rażącym naruszeniu prawa, co skutkowało wymierzeniem grzywny oraz zobowiązaniem do rozpatrzenia wniosku w określonym terminie. Sąd podkreślił konieczność formalnego załatwiania wniosków, a brak reakcji organu uzasadnia podniesienie zarzutu bezczynności.