Wykluczenie płatności gotówką w Niemczech

Państwo członkowskie, którego walutą jest euro, ma możliwość wykluczenia płatności gotówką w prawie krajowym, jednak banknoty w euro nadal muszą być uznawane jako legalny środek płatniczy. Sprawa dotyczyła mieszkańców Niemiec, którym odmówiono opłacenia składki abonamentowej w gotówce. Trybunał Europejski podkreślił, że banknoty euro mają charakter urzędowy i nie mogą być odrzucane jako środek płatniczy, chyba że istnieją inne legalne metody uregulowania długu.

Tematyka: banknoty euro, płatności gotówką, Trybunał Europejski, interes publiczny, polityka pieniężna, euro

Państwo członkowskie, którego walutą jest euro może w prawie krajowym wykluczyć możliwość wykonania
zobowiązania pieniężnego nałożonego przez organy publiczne poprzez zapłatę banknotami
denominowanymi w euro. Jednakże to prawo nie może prowadzić do zanegowania statusu tych banknotów
jako prawnego środka płatniczego.
Stan faktyczny
J. i N., posiadacze mieszkań położonych na obszarze obsługiwanym przez nadawcę publicznego kraju związkowego
Hesja, zwrócili się do niego, proponując opłacenie w gotówce składki abonamentowej. Nadawca oddalił tę propozycję
ze względu na to, regulamin w sprawie procedury uiszczania składki abonamentowej przewiduje, iż te składki nie
mogą być opłacane w gotówce, lecz muszą być uiszczane w drodze pobrania, zwykłego przelewu bankowego lub
zlecenia stałego. W związku z tym skierował do obydwu klientów wezwanie do zapłaty ustalające zaległości z tytułu
obciążającej ich składki abonamentowej oraz odsetki za zwłokę. J. i N. wnieśli skargi o stwierdzenie nieważności tych
wezwań do zapłaty.
Pytanie prejudycjalne
• Czy art. 2 ust. 1 w zw. z art. 3 ust. 1 lit. c) Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej z 25.3.1957 r. (Dz.U. z 2004
r. Nr 90, poz. 864; dalej: T FUE) należy interpretować w ten sposób, że – niezależnie od skorzystania przez Unię
z przysługującej jej wyłącznej kompetencji w dziedzinie polityki pieniężnej w odniesieniu do państw członkowskich,
których walutą jest euro – stoi on na przeszkodzie przepisom państwa członkowskiego, które zobowiązują podmioty
publiczne do przyjmowania banknotów denominowanych w euro w ramach wykonywania zobowiązań pieniężnych
nałożonych przez władze publiczne?
• Czy art. 128 ust. 1 zd. 3 TFUE oraz art. 16 ak. 1 zd. 3 Protokołu (Nr 4) w sprawie statutu Europejskiego Systemu
Banków Centralnych i Europejskiego Banku Centralnego (Dz.Urz. UE C z 2016 r. Nr 202, s. 230), a także art. 10 zd.
2 rozporządzenia Rady 974/98/WE z 3.5.1998 r. w sprawie wprowadzenia euro (Dz.Urz. UE L z 1998 r. Nr 139, s. 1)
należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu, które wyklucza
możliwość wykonania zobowiązania pieniężnego nałożonego przez organy publiczne przez zapłatę w gotówce?
Pojęcie „polityka pieniężna”
Trybunał przypomniał, że jak wynika z art. 3 ust. 1 lit. c) TFUE, Unia ma wyłączną kompetencję w dziedzinie
polityki pieniężnej w odniesieniu do państw członkowskich, których walutą jest euro. Trybunał podkreślił, że
pojęcie „polityki pieniężnej” nie ogranicza się do jej praktycznego urzeczywistniania, lecz implikuje ono również jej
wymiar normatywny, którego celem jest zagwarantowanie statusu euro jako jednej waluty.
W ocenie TSUE art. 128 i 133 TFUE stanowią podstawę jedności euro i warunek wstępny faktycznego prowadzenia
polityki pieniężnej Unii. Przyznając bowiem jedynie banknotom denominowanym w euro status „legalnego środka
płatniczego”, art. 128 ust. 1 TFUE, nadaje tym banknotom w strefie euro charakter urzędowy, wykluczając
możliwość posiadania tego statusu przez inne banknoty.
Trybunał wskazał, że art. 128 ust. 1 TFUE nie odsyła do prawa państw członkowskich w celu określenia
znaczenia i zakresu pojęcia „legalnego środka płatniczego”, a jest to pojęcie prawa Unii. W ocenie TSUE to
pojęcie w odniesieniu do środka płatniczego denominowanego w jednostce monetarnej oznacza w powszechnym
rozumieniu, że przyjęcia tego środka płatniczego nie można co do zasady odmówić w ramach zaspokojenia
długu wyrażonego w tej samej jednostce monetarnej, przy czym zaspokojenie następuje według jego wartości
nominalnej i ze skutkiem zwalniającym.
Trybunał wskazał, że powyższa wykładnia znajduje potwierdzenie w zaleceniu 2010/191, które dotyczy
w szczególności zakresu i skutków statusu banknotów i monet denominowanych w euro jako prawnego środka
płatniczego. W pkt. 1 zalecenia 2010/191 określono wspólną definicję pojęcia „prawnego środka płatniczego”,
precyzując, że w przypadku istnienia zobowiązania pieniężnego posiadanie przez banknoty i monety denominowane
w euro statusu prawnego środka płatniczego powinno oznaczać, po pierwsze, obowiązek przyjęcia tych banknotów
i monet, po drugie, przyjęcia ich według wartości nominalnej, a po trzecie, posiadanie przez nie mocy umorzenia
zobowiązania (skutek zwalniający). Zatem koncepcja „prawnego środka płatniczego” obejmuje między innymi
obowiązek przyjmowania co do zasady, do celów zapłaty, banknotów i monet denominowanych w euro.
Trybunał orzekł, że art. 2 ust. 1 w zw. z art. 3 ust. 1 lit. c) TFUE, art. 128 ust. 1 TFUE, art. 133 TFUE i art. 16 ak.
1 zd. 3 Protokołu w sprawie ESBC i EBC należy interpretować w ten sposób, że – niezależnie od skorzystania

przez Unię z przysługującej jej wyłącznej kompetencji w dziedzinie polityki pieniężnej w odniesieniu do
państw członkowskich, których walutą jest euro – stoją na przeszkodzie przyjmowaniu przez państwa
członkowskie przepisu, który ze względu na swój cel i swoją treść przesądza o posiadaniu przez banknoty
denominowane w euro statusu prawnego środka płatniczego. Nie stoi on natomiast na przeszkodzie
przyjęciu przez państwo członkowskie, w ramach wykonywania przez nie jego własnej kompetencji, takiej jak
organizacja jego administracji publicznej, przepisu, który zobowiązuje tę administrację do przyjmowania
zapłaty w gotówce w ramach wykonywania nałożonych przez nią zobowiązań pieniężnych.
Ograniczenie płatności gotówką
W motywie 19 rozporządzenia 974/98/WE doprecyzowano, że ograniczenia w płatnościach dokonywanych
w banknotach i monetach, ustanowione przez państwa członkowskie ze względu na interes publiczny, nie są
niezgodne ze statusem banknotów i monet denominowanych euro jako prawnego środka płatniczego, o ile istnieją
inne prawne środki wywiązywania się z wierzytelności opiewających na kwoty pieniężne.
W motywie 19 rozporządzenia 974/98/WE powołano działanie „ze względu na interes publiczny”. Trybunał wskazał,
że w wersji niemieckiej posłużono się wyrażeniem „względy porządku publicznego”, a w wersjach angielskiej
i francuskiej użyto wyrażenia „względy interesu publicznego”. Sformułowania użytego w jednej z wersji
językowych przepisu prawa Unii nie można traktować jako wyłącznej podstawy jego wykładni ani też
przypisywać mu w tym względzie pierwszeństwa wobec innych wersji językowych. W przypadku rozbieżności
między różnymi wersjami językowymi dany przepis należy zatem interpretować z uwzględnieniem ogólnej
systematyki i celu uregulowania, którego jest on częścią (wyrok TSUE w sprawie Naturschutzbund Deutschland –
Landesverband Schleswig-Holstein z 9.7.2020 r., C-297/19,
). Ponieważ ograniczenia dotyczące płatności
dokonywanych za pomocą banknotów i monet denominowanych w euro mogą w praktyce być uzasadnione zarówno
względami porządku publicznego związanymi z bezpieczeństwem lub walką z przestępczością, jak i interesem
publicznym polegającym na zapewnieniu skutecznej organizacji płatności dokonywanych w społeczeństwie, w celu
zapewnienia jednolitego stosowania podstaw uzasadniających odstępstwo we wszystkich państwach członkowskich,
zdaniem TSUE należy przyjąć wyrażenie, które ma szersze znaczenie, a mianowicie wyrażenie „względy interesu
publicznego”. W ocenie TSUE art. 10 zd. 2 i art. 11 zd. 2 w zw. z motywem 19 rozporządzenia Nr 974/98/WE należy
rozumieć w ten sposób, że, po pierwsze, status tych banknotów i monet jako prawnego środka płatniczego wiąże się
co do zasady z obowiązkiem przyjmowania tych banknotów i monet, a po drugie, obowiązek ten może co do zasady
zostać ograniczony przez państwa członkowskie ze względu na interes publiczny. Zgodnie z jednolitym poglądem
TSUE takie ograniczenia muszą być proporcjonalne do realizowanego celu uzasadnionego interesem
publicznym, a zatem przyjęte środki powinny być odpowiednie do osiągnięcia określonego zgodnego z prawem celu
i nie wykraczać poza to, co jest konieczne do jego osiągnięcia (wyrok TSUE w sprawie Spiegel Online z 29.7.2019 r.,
C-516/17,
).
Trybunał orzekł, że art. 128 ust. 1 zd. 3 TFUE, art. 16 ak. 1 zd. 3 Protokołu w sprawie ESBC i EBC, a także art.
10 zd. 2 rozporządzenia Rady 974/98/WE należy interpretować w ten sposób, że nie stoją one na przeszkodzie
uregulowaniu krajowemu, które wyklucza możliwość wykonania zobowiązania pieniężnego nałożonego przez
organy publiczne poprzez zapłatę banknotami denominowanymi w euro, pod warunkiem że, po pierwsze,
uregulowania te nie mają na celu przesądzenia o posiadaniu przez te banknoty statusu prawnego środka
płatniczego ani owym przesądzeniem nie skutkują, po drugie, że nie prowadzi ono do zanegowania – de iure
lub de facto – statusu tych banknotów jako prawnego środka płatniczego, w szczególności poprzez
zakwestionowanie możliwości wykonania co do zasady zobowiązania pieniężnego za pomocą takiej gotówki,
po trzecie, że zostało ono przyjęte z uwagi na względy interesu publicznego, po czwarte, że wynikające
z tego uregulowania ograniczenie możliwości dokonywania zapłaty w gotówce nie wykracza poza to, co
konieczne do realizacji owych zamierzonych celów, co oznacza, że wykonanie zobowiązania pieniężnego jest
możliwe za pomocą innych dostępnych prawnych środków płatniczych.

Komentarz
Państwa członkowskie, w których walutą jest euro, przekazują wyłączną kompetencję Unii w dziedzinie polityki
pieniężnej. Trybunał potwierdził, że w takiej sytuacji wyłącznie unijny prawodawca jest uprawniony do
doprecyzowania reżimu prawnego związanego z posiadaniem statusu prawnego środka płatniczego przez banknoty
denominowane w euro, statusu prawnego środka płatniczego. Trybunał przyznał, że ograniczenia w płatnościach
dokonywanych w banknotach i monetach, mogą być ustanowione przez państwa członkowskie ze względu na interes
publiczny. W uzasadnieniu niniejszego wyroku Trybunał szczegółowo wyjaśnił jak należy rozumieć pojęcie „interes
publiczny”.
Powyższy wyrok może być cennym głosem w dyskusji co do przystąpienia przez Polskę do strefy euro.

Wyrok TSUE z 26.1.2021 r., C-422/19,

Trybunał Europejski orzekł, że ograniczenia w płatnościach gotówką, ustanowione przez państwa członkowskie ze względu na interes publiczny, nie są sprzeczne z prawem, pod warunkiem, że są proporcjonalne do celu i nie przesądzają o statusie banknotów denominowanych w euro. Wyrok ten może mieć znaczenie w kontekście ewentualnego przystąpienia Polski do strefy euro.