Dostęp tzw. zainteresowanej społeczności do wymiaru sprawiedliwości w sprawach związanych ze środowiskiem
Sejm przyjął ustawę o zmianie ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko mającą na celu dostosowanie polskiego prawa do przepisów UE. Nowelizacja wprowadza m.in. możliwość wstrzymania natychmiastowej wykonalności decyzji środowiskowej oraz umożliwia stronom postępowania i organizacjom ekologicznym wniesienie odwołania od zezwolenia na inwestycję w zgodności z decyzją środowiskową.
Tematyka: ustawa, zmiany, dostosowanie, zainteresowana społeczność, środowisko, decyzja środowiskowa, organizacje ekologiczne, dyrektywa EIA, Komisja Europejska, naruszenia, udział społeczeństwa, inwestycje, postępowanie, sąd administracyjny, ochrona środowiska
Sejm przyjął ustawę o zmianie ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko mającą na celu dostosowanie polskiego prawa do przepisów UE. Nowelizacja wprowadza m.in. możliwość wstrzymania natychmiastowej wykonalności decyzji środowiskowej oraz umożliwia stronom postępowania i organizacjom ekologicznym wniesienie odwołania od zezwolenia na inwestycję w zgodności z decyzją środowiskową.
Sejm przyjął ustawę o zmianie ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko oraz niektórych innych ustaw. Ma ona na celu dostosowanie polskiego prawa do przepisów UE w zakresie dostępu tzw. zainteresowanej społeczności do wymiaru sprawiedliwości w sprawach związanych ze środowiskiem poprzez m.in. zwiększenie uprawnień przysługujących stronom postępowania i organizacjom ekologicznym w procesie inwestycyjnym. • Do członków zainteresowanej społeczności zalicza się ustalane na podstawie przepisów krajowych strony postępowania w sprawie wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach oraz organizacje ekologiczne spełniające wymagania określone w ŚrodInfU. • Nowelizacja ŚrodInfU wprowadza m.in. możliwość wstrzymania natychmiastowej wykonalności decyzji środowiskowej. • Zmiany w ŚrodInfU dają stronom postępowania w sprawie decyzji środowiskowej i organizacjom ekologicznym możliwość wniesienia odwołania od zezwolenia na inwestycję w zakresie zgodności z decyzją środowiskową i możliwości złożenia skargi do sądu administracyjnego w tym zakresie. W skardze tej zainteresowane strony będą mogły wnioskować nawet o wstrzymanie zezwolenia na inwestycję. Nowelizacja jest wynikiem dostosowania polskich przepisów ustawy z 3.10.2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 247 ze zm., dalej: ŚrodInfU) do przepisów unijnych. Chodzi tutaj zwłaszcza o niewłaściwą transpozycję dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/92/UE z 13.12.20011 r. w sprawie oceny skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko (Dz.Urz. L z 2012 r. Nr 26, s. 1 ze zm.), zwanej potocznie dyrektywą EIA. Na nieprawidłowości, w szczególności co do implementacji art. 11 ust. 1 i 3 dyrektywy 2011/92/UE, zwróciła Polsce uwagę Komisja Europejska w specjalnej opinii (naruszenie nr 2016/2046). Główne zarzuty Komisji Europejskiej dotyczyły braku możliwości zastosowania środków tymczasowych i tym samym wstrzymania wykonywania przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko w postępowaniach regulujących wydawanie decyzji dla tego typu przedsięwzięć. Kolejny zarzut wobec Polski dotyczył ograniczenia kontroli sądowej w odniesieniu do wskazanych w niektórych specustawach rozstrzygnięć o natychmiastowej wykonalności do możliwości stwierdzenia, że decyzja narusza prawo. Ponadto Komisja Europejska wskazała, że Polska, nie zapewniając organizacjom pozarządowym możliwości wniesienia odwołania i skargi do sądu od decyzji w sprawie zezwolenia na inwestycję, dotyczących pozwoleń wodnoprawnych, pozwoleń na budowę oraz koncesji geologicznych, w zakresie ich zgodności z przepisami dyrektywy EIA, lub ograniczając taką możliwość, narusza wspomnianą dyrektywę. Trzeba przy tym przypomnieć, co należy rozumieć przez zainteresowaną społeczność. Definiuję ją art. 1 ust. 2 dyrektywy EIA jako społeczeństwo (tj. jedną lub więcej osób fizycznych lub prawnych oraz, zgodnie z krajowym ustawodawstwem lub praktyką, ich stowarzyszenia, organizacje lub grupy), które jest lub może być dotknięte skutkami lub ma interes w procedurach podejmowania decyzji dotyczących środowiska wymienionych w art. 2 ust. 2 dyrektywy, przy czym „organizacje pozarządowe działające na rzecz ochrony środowiska i spełniające wymagania przewidziane w prawie krajowym uważa się za mające interes w tym zakresie”. W związku z tą definicją w Polsce do członków zainteresowanej społeczności zalicza się ustalane na podstawie przepisów krajowych strony postępowania w sprawie wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach oraz organizacje ekologiczne spełniające wymagania określone w ŚrodInfU. Aby usunąć wskazane wyżej naruszenia Polska zdecydowała się przede wszystkim na zapewnienie stronom postępowania, w tym organizacjom ekologicznym (występującym w sprawie na prawach strony), możliwości zwrócenia się do właściwego organu oraz – na etapie skargi do sądu – o zastosowanie środka tymczasowego w postaci wstrzymania wykonania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, zwanej dalej również „decyzją środowiskową”. Przede wszystkim jednak udział strony zainteresowanej powinien być w szczególności zapewniony na etapie wydawania decyzji środowiskowej, zwłaszcza, że kończy ona postępowanie, w którym rozstrzygane są tak ważne sprawy jak zasadność przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko (tzw. screening) i ustalenie zakresu raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko (tzw. scoping), a następnie przeprowadzenie oceny oddziaływania na środowisko, rozpatrzenie uwag i wniosków wniesionych przez społeczeństwo i na końcu - określenie środowiskowych uwarunkowań realizacji przedsięwzięcia. Wspomniany proces podzielony jest w polskim prawodawstwie na dwie części, regulowane w odrębnych ustawach. Pierwszą z nich reguluje ŚrodInfU. Kończy się ona określeniem, w drodze decyzji administracyjnej, środowiskowych uwarunkowań realizacji danego przedsięwzięcia. Druga część polega na wydaniu zezwolenia na inwestycję, w rozumieniu art. 1 ust. 2 lit. c dyrektywy EIA. Chodzi tutaj dokładnie o wydanie decyzji, na podstawie której wykonawca otrzymuje prawo do wykonania przedsięwzięcia. Warto podkreślić, że obowiązki wynikające z dyrektywy EIA, wiążące się z określeniem środowiskowych uwarunkowań danego przedsięwzięcia powinny być realizowane przede wszystkim na etapie wydawania decyzji środowiskowej. Oznacza to, że to właśnie ustawa ŚrodInfU powinna zawierać stosowne regulacje w tym zakresie. Aby zapewnić realizację uprawnień członków zainteresowanej społeczności zdecydowano się więc na wprowadzenie w ŚrodInfU odpowiednich środków procesowych, również na etapie po wydaniu decyzji środowiskowej. Przede wszystkim ustawodawca zdecydował się o uzupełnienie przepisów ŚrodInfU o możliwość wnioskowania do organu odwoławczego o wstrzymanie natychmiastowej wykonalności decyzji środowiskowej, a także o możliwości wniesienia zażalenia na postanowienie organu odwoławczego o odmowie wstrzymania natychmiastowej wykonalności decyzji środowiskowej oraz postanowienia o wstrzymaniu natychmiastowej wykonalności decyzji środowiskowej, wraz z prawem do wniesienia skargi do sądu na rozstrzygnięcie w tej sprawie. Ponadto do ŚrodInfU wprowadzone zostaną przesłanki, na podstawie których sąd administracyjny będzie mógł wstrzymać wykonanie ostatecznej decyzji środowiskowej. W przypadku zaś wstrzymania wykonania decyzji środowiskowej, nowelizacja wprowadza obligatoryjne zawieszenie postępowania w sprawie zezwolenia na inwestycję. Co ważne, nowela ŚrodInfU daje także stronom postępowania w sprawie decyzji środowiskowej i organizacjom ekologicznym, spełniającym wymogi określone w art. 86g ust. 1 ustawy, możliwość wniesienia odwołania od zezwolenia na inwestycję w zakresie zgodności z decyzją środowiskową i możliwości złożenia skargi do sądu administracyjnego w tym zakresie. W skardze tej zainteresowane strony będą mogły wnioskować nawet o wstrzymanie zezwolenia na inwestycję. Nowela wprowadza także obowiązek udostępnienia treści zezwolenia na inwestycję i treści decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach w Biuletynie Informacji Publicznej.
Nowelizacja ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie dostosowuje polskie przepisy do wymagań unijnych, umożliwiając zainteresowanej społeczności skuteczniejsze uczestnictwo w procesie inwestycyjnym. Zmiany wprowadzone mają na celu likwidację naruszeń dyrektywy UE oraz zapewnienie większych uprawnień stronom postępowania w sprawach środowiskowych.