Nadawanie numeru PESEL cudzoziemcom i osobom nieprowadzącym działalności gospodarczej lub niebędącym zarejestrowanymi podatnikami VAT

Przyjęta przez Parlament ustawa o zmianie ustawy Prawo celne i innych ustaw wprowadza nowe możliwości uzyskania numeru PESEL dla podatników nieprowadzących działalności gospodarczej lub niebędących zarejestrowanymi podatnikami VAT. Zmiany te mają na celu ułatwienie uzyskania identyfikatora podatkowego, zwłaszcza dla cudzoziemców przebywających w Polsce. Nowelizacja umożliwia otrzymanie numeru PESEL bez konieczności meldunku, eliminując dotychczasową praktykę nadawania numeru NIP.

Tematyka: numer PESEL, cudzoziemcy, identyfikator podatkowy, zmiany prawne, numer NIP, obowiązek meldunkowy, organy skarbowe

Przyjęta przez Parlament ustawa o zmianie ustawy Prawo celne i innych ustaw przewiduje zmiany w ustawie
z 13.10.1995 r. o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 170 ze zm.;
dalej: EwidPodU). Celem zmian jest zapewnienie możliwości uzyskania numeru PESEL (identyfikatora
podatkowego) tym wszystkim podatnikom (nieprowadzącym działalności gospodarczej lub niebędącym
zarejestrowanymi podatnikami podatku od towarów i usług), którzy są zobowiązani do posługiwania się
identyfikatorem podatkowym numer PESEL, zwłaszcza do celów podatkowych. Chodzi tutaj głównie o osoby,
które nie posiadają zameldowania na terytorium Polski, w dużej mierze – o cudzoziemców.
• Nowelizacja EwidPodU umożliwia osobom nieprowadzącym działalności gospodarczej lub niebędącym
zarejestrowanymi podatnikami podatku od towarów i usług uzyskanie identyfikatora PESEL bez konieczności
realizacji obowiązku meldunkowego.
• Zmiany w EwidPodU wyeliminują praktykę nadawania takim osobom numeru NIP.
Problemy z nadawaniem numeru PESEL
Omawiane zmiany są odpowiedzią na rosnący napływ do Polski cudzoziemców, zwłaszcza z obszaru Ukrainy. Osoby
te podejmują w Polsce pracę zarobkową, ale trudno im uzyskać zameldowanie, w związku z czym nie mogą uzyskać
identyfikatora PESEL, który niezbędny jest do celów podatkowych. Dotychczas osoby takie nie mogły być wpisywane
do rejestru PESEL i nie mogły posługiwać się tym identyfikatorem jako identyfikatorem podatkowym. Zgodnie
z dotychczasowym brzmieniem art. 3 ust. 1 pkt 1 EwidPodU numer PESEL jest identyfikatorem podatkowym jedynie
w przypadku podatników będących osobami fizycznymi objętymi rejestrem PESEL nieprowadzącymi działalności
gospodarczej lub niebędącymi zarejestrowanymi podatnikami podatku od towarów i usług. W praktyce realizacja tego
przepisu była często niemożliwa ze względu na brak zameldowania takich osób w Polsce. Dochodziło do sytuacji, że
na ich wniosek, w celu prawidłowego wykonywania obowiązków podatkowych, nadawany był tym osobom numer
NIP. Nie powinno tak być, gdyż numer NIP, zgodnie z art. 3a i art. 3 ust. 1 pkt 2 EwidPodU, zarezerwowany jest dla
innych podmiotów. Prowadziło to do powstawania nieprawidłowości podatkowych, zarówno po stronie podatników
cudzoziemców, jak i po stronie płatników, czyli podmiotów ich zatrudniających. Dla organów podatkowych rodziło to
problemy z ich prawidłowym rozliczeniem. Rodzi to konieczność zapewnienia numeru PESEL nie tylko osobom
objętym rejestrem PESEL, ale również innym osobom (nieprowadzącym działalności gospodarczej lub niebędącym
zarejestrowanymi podatnikami podatku od towarów i usług), które – w określonych warunkach – mogłyby go uzyskać
na podstawie art. 7 ust. 2 ustawy z 24.9.2010 r. o ewidencji ludności (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 510, dalej: EwidLU).
Znaczenie numeru PESEL dla identyfikacji podatkowej podkreśla art. 67 ustawy z 29.7.2011 r. o zmianie ustawy
o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2011 r. poz. 1016),
który zniósł NIP nadany osobom fizycznym objętym rejestrem PESEL, nieprowadzącym działalności gospodarczej
lub niebędącym zarejestrowanymi podatnikami podatku od towarów i usług. Jednocześnie w artykule tym wskazano,
że numer PESEL jest jedynym identyfikatorem podatkowym tych osób. Ponadto ustawa ta zobowiązała naczelnika
urzędu skarbowego do domowy nadawania takim osobom numeru NIP.
Obowiązek meldunkowy cudzoziemców
Warto podkreślić, że cudzoziemcy, którzy są obywatelami państwa członkowskiego Unii Europejskiej, państwa
członkowskiego Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – strony umowy o Europejskim Obszarze
Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej oraz członkowie ich rodzin zamieszkujący w Polsce, mają obowiązek
zameldować się w miejscu pobytu stałego lub czasowego najpóźniej w 30. dniu, licząc od dnia przybycia do tego
miejsca. Z kolei pozostali cudzoziemcy, zgodnie z art. 41 ust. 3 EwidLU, mają obowiązek zameldować się w miejscu
pobytu stałego lub czasowego najpóźniej czwartego dnia, licząc od dnia przybycia do tego miejsca. Zameldowani na
wskazanych zasadach cudzoziemcy powinny otrzymać numer PESEL do celów podatkowych. Niedopełnienie tej
powinności zagrożone jest odpowiedzialnością karną z karną z art. 59 ust. 1 EwidLU.
Z obowiązku meldunkowego zwolnieni są natomiast cudzoziemcy, których pobyt na terenie Polski nie przekracza 30
dni – art. 42 ust. 2 EwidLU, choć mogą być podatnikami.
Nadanie numeru PESEL bez konieczności realizacji obowiązku meldunkowego

Omawiana nowelizacja przepisów EwidPodU umożliwia zatem osobom, które nie wykonały lub nie chcą wykonać
obowiązku meldunkowego, uzyskanie numeru PESEL i tym samym wypełnienie obowiązków podatkowych
i rozliczenie się z urzędem skarbowym. Zmiana ta zawarta została w zmienionym art. 3 w ust. 1 pkt 1 EwidPodU.
Przepisy przejściowe
Nowela zawiera przepisy przejściowe, zgodnie z którymi osoby, które na skutek wprowadzanych zmian będą
zobowiązane do posługiwania się numerem PESEL, do dnia nadania im numeru PESEL, mogą posługiwać się
identyfikator podatkowym NIP nadanym im przed dniem wejścia w życie nowelizacji przepisów EwidPodU, jednak nie
dłużej niż przez okres 30 dni od dnia wejścia w życie noweli.

Nowe przepisy mają na celu usprawnienie procesu nadawania numeru PESEL osobom nieprowadzącym działalności gospodarczej i cudzoziemcom. Umożliwiają one uzyskanie identyfikatora podatkowego bez konieczności meldunku, co eliminuje nieprawidłowości podatkowe. Osoby zobowiązane do posiadania numeru PESEL powinny spełnić ten obowiązek, aby uniknąć konsekwencji prawnych.