Usprawnienie edukacji domowej i edukacji zdalnej poza granicami Polski

Sejm przyjął ustawę o zmianie ustawy Prawo oświatowe, która wprowadza szereg zmian dotyczących edukacji domowej i zdalnej dla polskich dzieci za granicą. Nowelizacja eliminuje ograniczenia w wyborze szkoły związane z terenem zamieszkiwania oraz znosi obowiązek przedkładania opinii poradni psychologiczno-pedagogicznej. Ponadto, reguluje wysokość subwencji dla dzieci uczących się poza szkołą i dopuszcza edukację domową dzieci polskich mieszkających za granicą.

Tematyka: edukacja domowa, edukacja zdalna, polskie dzieci za granicą, ustawowa zmiana, subwencja oświatowa, opinia poradni psychologiczno-pedagogicznej, wybór szkoły, edukacja pozaszkolna

Sejm przyjął ustawę o zmianie ustawy Prawo oświatowe, która zakłada aktualizację przepisów dotyczących
tzw. edukacji domowej oraz wsparcia polskich dzieci edukujących się w trybie edukacji domowej za granicą.
• Zmiany w ustawie z 14.12.2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 910 ze zm., dalej: PrOśw) mają na
celu zmienienie ograniczeń co do wyboru szkoły kontekście edukacji domowej ze względu na teren zamieszkiwanego
województwa.
• Nowelizacja przewiduje także zniesienie wymogu przedkładania opinii poradni psychologiczno-pedagogicznej, aby
uzyskać zgodę na edukację domową.
• PrOśw regulować będzie wysokości subwencji dla dzieci spełniających obowiązek szkolny lub nauki poza szkołą
oraz podwyższenie go z 0,6 do 0,8 podstawowej subwencji.
• Nowela przewiduje dopuszczenie do edukacji domowej polskich dzieci mieszkających za granicą przy
ograniczonym finansowaniu z budżetu.
Zniesienie ograniczeń w wyborze szkoły ze względu na teren województwa
Nowelizacja PrOśw ma na celu eliminację niezgodnych z Konstytucją RP (art. 31 ust. 3 Konstytucji RP) rozwiązań
ograniczających rodzicom prawo wyboru szkoły w ramach edukacji domowej. Rodzice powinny mieć prawo do
wybrania najlepszej oferty edukacyjnej dla dzieci, czyli takiej szkoły, która rozumie specyfikę edukacji domowej
i dzięki temu tworzy sprzyjające warunki dla tej formy edukacji. Dotychczas uczniowie spełniający obowiązek szkolny
poza szkołą stanowili jedyną grupę uczniów, którzy nie mieli możliwości wyboru szkoły poza województwem swojego
zamieszkania.
Niniejsza ustawa znosi wobec powyższego wymóg, by dziecko uczyło się w ramach edukacji domowej jedynie w tym
województwie, w którym zamieszkuje. Zmiana taka jest tym bardziej potrzebna, że na poziomie szkół podstawowych
rejonizacja nie jest obowiązkiem ucznia, a przywilejem. Oznacza to, iż do szkoły przyjmowane są z urzędu dzieci
zamieszkałe w obwodzie szkoły. Natomiast dzieci zamieszkałe poza obwodem szkoły mogą być przyjęte do klasy
I po przeprowadzeniu postępowania rekrutacyjnego, jeżeli dana publiczna szkoła podstawowa nadal dysponuje
wolnymi miejscami (art. 133 ust. 1 i 2 PrOśw). Rodzice dziecka mogą również wybrać dla niego dowolną szkołę
niepubliczną. Oznacza to, że możliwe jest zarówno wybranie szkoły publicznej (jeżeli dysponuje wolnymi miejscami),
jak i szkoły niepublicznej, położonej w innymi województwie niż miejsce zamieszkania dziecka. Ponadto rejonizacja
nie obowiązuje na poziomie szkół ponadpodstawowych.
Zniesienie wymogu uzyskiwania opinii poradni psychologiczno-pedagogicznej
Zdecydowano się również na zniesienie obowiązku przeprowadzania badań w poradni psychologiczno-
pedagogicznej przed podjęciem decyzji o zgodzie na edukację domową dziecka. Ponieważ różnorodne badania,
wyniki matur i doświadczenie wskazują, że dzieci uczące się w ramach edukacji domowej, bez względu na to, czy są
to dzieci wybitnie uzdolnione, przeciętne, czy z różnymi ograniczeniami, wskazują na to, że metoda ta jest wysoce
skuteczna, zrezygnowano z kierowania dzieci na specjalne badania w tego typu poradniach. Poza tym, finansowanie
tego typu badań, które nie mają realnego wpływu na podejmowane przez dyrektorów szkół decyzje o edukacji
domowej, jest zwyczajną niegospodarnością w wydawaniu środków publicznych. Ponadto oczekiwanie na wydanie
przez poradnię psychologiczno-pedagogiczną opinii trwało zazwyczaj stosunkowo długo, co niepotrzebnie wydłuża
podejmowanie decyzji o edukacji domowej dziecka. Było to szczególnie uciążliwe w sytuacji, gdy potrzeba podjęcia
tej formy edukacji była pilna, z uwagi na stan zdrowia dziecka.
Zapisanie na poziomie ustawy wysokości subwencji dla dzieci spełniających obowiązek szkolny lub nauki
poza szkołą oraz podwyższenie go z 0,6 do 0,8 podstawowej subwencji
Nowelizacja reguluje na poziomie PrOśw wysokość subwencji dla dzieci spełniających obowiązek szkolny lub nauki
poza szkołą oraz podwyższenie go z 0,6 do 0,8 podstawowej subwencji. Ma to na celu umożliwienie szkołom
planowania budżetu w dłuższej perspektywie czasu. Ponadto, wskaźnik subwencji dla dzieci spełniających
obowiązek szkolny lub nauki poza szkołą będzie mógł zostać zwiększony o wagi określone przepisami
wykonawczymi dot. sposobu podziału części oświatowej subwencji ogólnej, jeśli wynika to z sytuacji ucznia (np. ze
względu na niepełnosprawność intelektualną, niesłyszącego, słabosłyszącego, niewidomego, słabowidzącego,
z niepełnosprawnością ruchową).

Dopuszczenie do edukacji pozaszkolnej polskich dzieci, mieszkających za granicą, przy ograniczonym
finansowaniu z budżetu
Dotychczasowe przepisy PrOśw wykluczały z dostępu do edukacji pozaszkolnej polskie dzieci na stałe mieszkające
zagranicą. Przepisy te miały na celu zapobieganie finansowaniu edukacji takiego dziecka w ramach systemu
polskiego i systemu państwa, gdzie dziecko zamieszkiwało na stałe. Nowelizacja przepisów PrOśw umożliwi takim
dzieciom korzystanie z edukacji pozaszkolnej, przy jednoczesnym ograniczeniu jej finansowania do poziomu innych
aktualnie funkcjonujących rozwiązań dotyczących edukacji polonijnej.
W tym nowym rozwiązaniu finansowane będą jedynie egzaminy klasyfikacyjne z języka polskiego, oraz z historii
i geografii, o ile w przeważającej części dotyczą Polski. Finansowane będą ponadto związane z tymi egzaminami
koszty administracyjne. Koszty pozostałych egzaminów klasyfikacyjnych będą musieli ponosić rodzice. Ponadto,
subwencja będzie przekazywana tylko do szkół znajdujących się na terytorium Polski, albo do szkół zagranicznych
prowadzonych przez Ministra Edukacji Narodowej.
Nowela przewiduje, że dzieci uprawnione do pokrycia kosztów ich egzaminów to dzieci posiadające obywatelstwo
polskie, dzieci będące osobami pochodzenia polskiego w rozumieniu przepisów o repatriacji albo dzieci będące
zstępnym takiej osoby, czy posiadające Kartę Polaka albo będące zstępnym takiej osoby).

Nowe przepisy pozwalają rodzicom swobodniej wybierać szkołę dla dzieci uczących się w domu, znosząc restrykcje związane z terenem zamieszkiwania. Zmiany ułatwią także proces decyzyjny dotyczący edukacji domowej, eliminując konieczność opinii poradni psychologiczno-pedagogicznej. Dodatkowo, podwyższenie subwencji dla dzieci uczących się poza szkołą oraz dopuszczenie edukacji domowej dla dzieci za granicą to istotne zmiany wprowadzone przez nowelizację.