Skuteczne doręczenie decyzji dorosłemu domownikowi

Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 16.4.2021 r. ustalił, że skuteczność doręczenia decyzji dorosłemu domownikowi opiera się na domniemaniu, że pismo zostało przyjęte w celu oddania go adresatowi. Skarżąca wniosła odwołanie po uchybieniu terminu, co skutkowało oddaleniem skargi przez WSA w Warszawie. NSA potwierdził skuteczność doręczenia zastępczego oraz wyjaśnił pojęcie dorosłego domownika.

Tematyka: Naczelny Sąd Administracyjny, skuteczność doręczenia, dorosły domownik, uchybienie terminu, odwołanie, skarga kasacyjna

Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 16.4.2021 r. wypowiedział się na temat jednego z bezwzględnych
warunków prawnej skuteczności doręczenia zastępczego dorosłemu domownikowi i wskazał, że jest nim
domniemanie, że odbiorca przesyłki przyjął ją w celu oddania jej adresatowi.
Stan faktyczny
Prezydent (organ pierwszej instancji) decyzją ze stycznia 2014 r. uznał za nienależnie pobrane świadczenia
wypłacone na pokrycie kosztów utrzymania dziecka – M.R., pobrane przez W.R. (dalej: Skarżąca) za okres od
15.2.2012 r. do 30.11.2012 r. w kwocie 6281,38 zł. Skarżąca 29.1.2014 r. wniosła odwołanie od powyższej decyzji
wskazując, że została ona wydana przed uzyskaniem waloru prawomocności przez decyzję z maja 2013 r.
o wygaszeniu od 15.2.2012 r. decyzji ze stycznia 2012 r. przyznającej jej świadczenie na pokrycie kosztów
utrzymania dziecka. Samorządowe Kolegium Odwoławcze (organ odwoławczy; dalej: SKO) postanowieniem z lutego
2015 r. stwierdziło uchybienie terminu do wniesienia odwołania od decyzji organu pierwszej instancji. SKO wskazało,
że zaskarżona decyzja została doręczona Skarżącej 13.1.2014 r. i zawierała prawidłowe pouczenie o sposobie oraz
terminie wniesienia odwołania, który upływał 27.1.2014 r. Odwołanie wniesiono natomiast 29.1.2014 r., a zatem
z uchybieniem 14–dniowego terminu do jego wniesienia. Skarżąca nie złożyła wniosku o przywrócenie terminu do
jego wniesienia. W tej sytuacji koniecznym stało się stwierdzenie uchybienia terminu do wniesienia odwołania. Na
powyższe postanowienie skargę do WSA w Warszawie wniosła Skarżąca, zarzucając organowi naruszenie art. 43
ustawy z 14.6.1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 735; dalej: KPA), art. 129 § 1
KPA i art. 134 KPA. W uzasadnieniu podniosła, że decyzja ze stycznia 2014 r. została odebrana 13.1.2014 r. przez
jej syna T., który nie jest dorosłym domownikiem, stąd zastosowania nie mógł znaleźć art. 43 KPA. Syn Skarżącej był
w jej mieszkaniu jedynie chwilowo, w celu odebrania leków. Do Skarżącej decyzja dotarła dopiero 15.1.2014 r.,
a zatem odwołanie wniesione zostało w terminie (29.1.2014 r.).
Z uzasadnienia WSA w Warszawie
Wyrokiem z 12.8.2015 r. (I SA/Wa 555/15,
) WSA w Warszawie oddalił skargę. W uzasadnieniu zajętego
stanowiska WSA w Warszawie wskazał, że zgodnie z art. 43 KPA w przypadku nieobecności adresata pismo
doręcza się, za pokwitowaniem, dorosłemu domownikowi, sąsiadowi lub dozorcy domu, jeżeli osoby te podjęły się
oddania pisma adresatowi. Określony w art. 43 KPA sposób tzw. zastępczego doręczenia pisma opiera się
zatem na domniemaniu, że osoba wskazana na potwierdzeniu odbioru pisma jako domownik adresata i która
pokwitowała odbiór pisma, przyjęła je w celu oddania go adresatowi oraz że pismo to zostało mu doręczone.
Domniemanie to może zostać obalone, gdy adresat udowodni, że mimo zastosowania zastępczej formy doręczenia
pismo nie zostało mu doręczone z przyczyn od niego niezależnych. Celem bowiem doręczenia jest dotarcie przesyłki
do rąk adresata. Jeżeli zatem, co bezspornie miało miejsce w niniejszej sprawie 15.1.2014 r., przesyłka została
adresatowi przekazana, to oznacza to, że doręczenie zastępcze było skuteczne, skoro w jego wyniku przesyłka
dotarła w terminie do jego rąk. W takim przypadku skuteczność doręczenia powoduje, że jego cel został osiągnięty.
Ponadto WSA w Warszawie wyjaśnił, że w orzecznictwie NSA ukształtował się pogląd, że z a „domownika”
w rozumieniu art. 43 KPA może być uznana także osoba (w szczególności najbliższy krewny), która, nie
będąc zameldowaną w jednym mieszkaniu z adresatem pisma (i posiadając inne mieszkanie lub dom - jak
w rozpoznawanej sprawie), przebywa w jego mieszkaniu. Skoro zatem w niniejszej sprawie decyzję, zawierającą
prawidłowe pouczenie o przysługującym odwołaniu oraz o sposobie i terminie jego wniesienia, odebrał dorosły syn
Skarżącej 13.1.2014 r. i zobowiązał się tę decyzję przekazać matce, co też uczynił 15.1.2014 r., natomiast odwołanie
od decyzji Skarżąca złożyła w organie dopiero 29.1.2014 r., o czym świadczy data prezentaty organu, a którą to
okoliczność potwierdza w treści skargi sama Skarżąca, to tym samym odwołanie to zostało złożone z uchybieniem
ustawowego terminu wynikającego z art. 129 § 2 KPA. To obligowało organ do wydania na podstawie art. 134 KPA
postanowienia o uchybieniu terminu do wniesienia odwołania.
Skarga kasacyjna
Z ww. rozstrzygnięciem nie zgodziła się Skarżąca i wniosła skargę kasacyjną, w której zarzuciła naruszenie
przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na wynik sprawy, a mianowicie art. 141 § 4 ustawy z 30.8.2002 r.
Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U z 2019 r. poz. 2325; dalej: PostAdmU) oraz art. 151
PostAdmU w zw. z art. 145 § 1 pkt 1 lit. c PostAdmU poprzez oddalenie skargi, mimo naruszenia przez organ
odwoławczy art. 7 KPA, art. 43 KPA, art. 77 § 1 KPA, art. 107 § 3 KPA, art. 129 § 2 KPA i art. 134 KPA polegającego
na błędnym przyjęciu, że decyzja organu pierwszej instancji została doręczona 13.1.2014 r. T.R., będącemu
dorosłym domownikiem Skarżącej, podczas, gdy prawidłowa ocena materiału dowodowego sprawy prowadzi do

wniosku, że T.R. nie był dorosłym domownikiem Skarżącej, a doręczeniu mu decyzji nie może pociągać negatywnych
skutków prawnych dla Skarżącej.
Termin wniesienia odwołania
NSA wyjaśnił, że w myśl art. 134 KPA, organ odwoławczy ocenia, czy odwołanie jest dopuszczalne oraz czy zostało
wniesione w ustawowym terminie. W razie stwierdzenia, że odwołanie zostało wniesione z uchybieniem terminu
organ odwoławczy ma obowiązek wydania postanowienia stwierdzającego uchybienie terminu, które jest ostateczne.
Zgodnie z art. 129 § 2 KPA, odwołanie od decyzji organu pierwszej instancji wnosi się w terminie czternastu dni od
dnia doręczenia decyzji stronie. Z kolei w myśl art. 40 § 1 KPA pisma doręcza się stronie, a gdy strona działa przez
przedstawiciela - temu przedstawicielowi. Jeżeli jednak strona ustanowiła pełnomocnika, pisma doręcza się
pełnomocnikowi (art. 40 § 2 KPA).
Następnie NSA wskazał, że w ugruntowanym orzecznictwie sądowoadministracyjnym podkreśla się, że uchybienie
terminu jest okolicznością obiektywną i w razie stwierdzenia tej okoliczności organ odwoławczy nie ma innej
możliwości niż wydanie postanowienia stwierdzającego uchybienie terminu do wniesienia odwołania w trybie art. 134
KPA (wyrok NSA z 4.2.2014 r., II OSK 2126/12,
). W świetle powyższej regulacji NSA stwierdził, że w sprawie
należało ustalić dwie okoliczności, tj.: datę doręczenia stronie decyzji organu pierwszej instancji oraz datę wniesienia
przez nią odwołania. W ocenie NSA, obie te okoliczności zostały w sprawie prawidłowo ustalone, czego wynikiem
jest zaskarżone postanowienie o uchybieniu terminu do wniesienia odwołania.
Pojęcie dorosłego domownika
Ponadto NSA ustosunkował się do kwestii doręczenia przesyłki pod nieobecność adresata, o której mowa w art. 43
KPA. W rozpoznawanej sprawie nie może ujść uwadze, że podczas doręczenia przesyłki dorosłemu synowi
Skarżącej (który przebywał w jej mieszkaniu pod jej nieobecność za jej zgodą), jako dorosłemu domownikowi
adresata, nie odmówił on jej przyjęcia, nie poinformował listonosza o tym, że pod tym adresem nie mieszka, nie
odmówił przekazania korespondencji adresatowi czyli jego matce, w żaden sposób nie dał wyrazu temu, że przebywa
pod innym adresem i istnieją przeszkody do doręczenia przesyłki w trybie zastępczym. W tej sytuacji brak jest
podstaw do uznania, że przesyłka organu, zawierająca jego rozstrzygnięcie została nieprawidłowo doręczona
w trybie art. 43 KPA. Zasadnie zatem w sprawie uznano, że decyzja organu pierwszej instancji ze stycznia 2014 r.
została doręczona Skarżącej 13.1.2014 r. w trybie doręczenia zastępczego. Także w toku postępowania Skarżąca
nie obaliła domniemania doręczenia w powyższym trybie w sposób skuteczny. Co więcej przyznała, że syn przekazał
jej korespondencję 15.1.2014 r., a więc dwa dni po tym jak przyjął przesyłkę od listonosza i podjął się oddania jej
adresatowi. Moment przyjęcia przesyłki i jej pokwitowanie przez dorosłego domownika oznacza przyjęcie na
siebie obowiązku przekazania przesyłki adresatowi, z którego w tej sprawie syn Skarżącej wywiązał się. Brak
wykonania takiej czynności bądź niewykonanie jej niezwłocznie nie ma jednak znaczenia dla obliczania terminów
wyznaczonych przez ustawodawcę do wniesienia odwołania.
Mając powyższe na uwadze, NSA, działając w oparciu o art. 184 PostAdmU, oddalił skargę kasacyjną jako
pozbawioną usprawiedliwionych podstaw.

Komentarz

Przedmiotem rozważań NSA na gruncie rozstrzyganej sprawy były przesłanki warunkujące możliwość skorzystania
przez organ administracji publicznej z tzw. trybu doręczenia zastępczego. Zastosowanie takiego trybu wymaga
łącznego zaistnienia następujących okoliczności:

1. nieobecność adresata pisma w mieszkaniu w chwili doręczania pisma w trybie art. 42 KPA;
2. doręczenie pisma dorosłemu domownikowi, dorosłemu sąsiadowi lub dozorcy domu, jeżeli osoby te podjęły się
oddania pisma adresatowi,
3. pokwitowanie odbioru pisma przez odbierającego zgodnie z regułami określonymi w art. 46 KPA,
4. jeśli odbierającym pismo był sąsiad lub dozorca, to o tym doręczeniu zastępczym zawiadamia się adresata
pisma, poprzez umieszczenie odpowiedniego zawiadomienia w oddawczej skrzynce pocztowej, lub, w sytuacji
gdy nie jest to możliwe, w drzwiach mieszkania.
NSA skoncentrował się na drugiej ze wskazanych przesłanek i właściwym rozumieniu pojęcia „dorosły domownik”.
NSA podkreślił, że dla uznania danej osoby za domownika nie jest konieczne zameldowanie tej osoby
w mieszkaniu adresata pisma, zaś wystarczające jest aby osoba odbierająca pismo zamieszkiwała
z adresatem, prowadząc z nim wspólne gospodarstwo domowe lub, aby będąc krewnym lub powinowatym,
przebywała w mieszkaniu adresata za jego zgodą okresowo, przy czym bez znaczenia jest jakiego okresu to
dotyczy oraz czy osoba ta prowadzi z adresatem wspólne gospodarstwo domowe (wyrok NSA z 15.7.2014 r.,

I GSK 58/13,
).

Wyrok NSA z 16.4.2021 r., I OSK 69/16,

NSA uznał skargę kasacyjną za bezzasadną, podtrzymując decyzję o uchybieniu terminu wniesienia odwołania. Rozważania koncentrowały się na kwestii skuteczności doręczenia decyzji dorosłemu domownikowi oraz trafnym rozumieniu pojęcia 'dorosły domownik'.