Kontrola sądu administracyjnego decyzji o umarzaniu należności publicznoprawnych

Publikacja omawia kontrolę sądu administracyjnego decyzji dotyczącej umarzania należności publicznoprawnych, szczegółowo analizując kryteria uzasadniania umorzenia oraz przywołując konkretne przypadki z prawa finansowego. Omawiane są także przesłanki umorzenia odsetek podatkowych oraz rola sądu w kontroli decyzji organu. Wyrok NSA jest szczegółowo omówiony pod kątem zastosowanych kryteriów i granic uznaniowych organu administracji publicznej.

Tematyka: kontrola sądu administracyjnego, decyzja o umorzeniu należności, względy społeczne i gospodarcze, kryteria umorzenia odsetek, NSA, FinPubU, zarzut naruszenia prawa, kryterium możliwości płatniczych, ulga publicznoprawna

Publikacja omawia kontrolę sądu administracyjnego decyzji dotyczącej umarzania należności publicznoprawnych, szczegółowo analizując kryteria uzasadniania umorzenia oraz przywołując konkretne przypadki z prawa finansowego. Omawiane są także przesłanki umorzenia odsetek podatkowych oraz rola sądu w kontroli decyzji organu. Wyrok NSA jest szczegółowo omówiony pod kątem zastosowanych kryteriów i granic uznaniowych organu administracji publicznej.

Ważne względy społeczne lub gospodarcze zobowiązanego w rozumieniu art. 64 ust. 1 pkt 2 lit. b) FinPubU
to sytuacje, gdy z powodu nadzwyczajnych przypadków losowych lub szczególnego splotu okoliczności nie
jest on w stanie uregulować zaległości, przy czym nie można ich utożsamiać z subiektywnym przekonaniem
dłużnika. O istnieniu względów społecznych lub gospodarczych zobowiązanego decydować powinny kryteria
zobiektywizowane, zgodnie z powszechnie aprobowaną hierarchią wartości. Nie każde trudności finansowe
mogą uzasadniać zastosowanie ulgi w postaci umorzenia należności, lecz tylko takie, które w konkretnych
okolicznościach wiązałyby się z zagrożeniem istotnego interesu zobowiązanego.
Stan faktyczny
Decyzją z 12.2019 r. Zarząd Województwa Zachodniopomorskiego po rozpoznaniu wniosku spóło o ponowne
rozpatrzenie sprawy utrzymał w całości decyzję własną z 9.2019 r., którą odmówił umorzenia odsetek określonych
jak dla zaległości podatkowych.
NSA rozpoznał na posiedzeniu niejawnym skargę kasacyjną spółki od wyroku WSA w Szczecinie z 5.8.2020 r.,
I SA/Sz 124/20, 
 w sprawie ze skargi tej spółki na decyzję Zarządu Województwa Zachodniopomorskiego
w przedmiocie odmowy udzielenia ulgi w postaci umorzenia odsetek od zwróconej części dofinansowania z udziałem
środków z budżetu UE i oddalił skargę kasacyjną.
W skardze kasacyjnej zarzucono naruszenie m.in. przepisów prawa materialnego tj. art. 64 ust. 1 pkt 2 lit. b) ustawy
z 27.8.2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 305, dalej: FinPubU) poprzez jego błędną wykładnię
przesłanek „uzasadnione względy społeczne” lub „gospodarcze” oraz „możliwości płatniczych wnioskodawcy”
poprzez przyjęcie, że organ prawidłowo zinterpretował ww. co skutkowało odmową udzielenia ulgi w postaci
umorzenia w całości odsetek określonych jak dla zaległości podatkowych w wysokości 101.700 zł, w sytuacji gdy
prawidłowa ocena materiału dowodowego zgromadzonego w niniejszym postępowaniu winna skutkować
stwierdzeniem występowania pozytywnych przesłanek do udzielenia ulgi.
W odpowiedzi na skargę kasacyjną Zarząd Województwa Zachodniopomorskiego wniósł o jej oddalenie.
Orzeczenie NSA
NSA uznał, że nieuzasadniony był zarzut naruszenia art. 64 ust. 1 pkt 2 lit. b) FinPubU, zgodnie z którym należności,
o których mowa w art. 60 FinPubU, właściwy organ może na wniosek zobowiązanego umarzać w części, odraczać
terminy spłaty całości albo części należności lub rozkładać na raty płatność całości albo części należności -
w przypadkach uzasadnionych względami społecznymi lub gospodarczymi, w szczególności możliwościami
płatniczymi zobowiązanego. Użyte w tym przepisie sformułowanie „może”, przesądza o tym, że decyzje wydane na
jego podstawie mają charakter uznaniowy. Trzeba też zauważyć, że zastosowane kryteria udzielenia ulgi odwołują
się do pojęć nieostrych i niedookreślonych, co powoduje, że swoboda uznania organu decydującego o udzieleniu lub
nieudzieleniu ulgi jest dość znaczna (por. wyrok NSA z 27.5.2020 r., I GSK 1658/19, 
). W związku z tym
stwierdzić należy, że kontrola sądu administracyjnego tego rodzaju rozstrzygnięć ogranicza się do zbadania,
czy decyzja uznaniowa poprzedzona została prawidłowo przeprowadzonym postępowaniem. Sąd bada zatem,
czy organ dochował wystarczającej staranności i nie przekroczył dopuszczalnych granic przy stosowaniu nadanej mu
przez ustawodawcę dyskrecjonalnej władzy, która sama w sobie nie może być kwestionowana. Innymi słowy sąd nie
jest uprawniony do ograniczania opartych na uznaniowości uprawnień organu w sytuacji, w której organ ten odniósł
się do istotnych okoliczności sprawy oraz racjonalnie uzasadnił swoje stanowisko w kwestii odmowy wnioskowanego
przez stronę umorzenia.
Mając na uwadze powyższe NSA stwierdził, że ocena decyzji organu dokonana w rozpoznawanej sprawie przez Sąd
I instancji jest prawidłowa. Zasadnie bowiem przyjęto, że ważne względy społeczne lub gospodarcze zobowiązanego
w rozumieniu art. 64 ust. 1 pkt 2 lit. b) FinPubU to sytuacje, gdy z powodu nadzwyczajnych przypadków losowych lub
szczególnego splotu okoliczności nie jest on w stanie uregulować zaległości, przy czym nie można ich utożsamiać
z subiektywnym przekonaniem dłużnika. O istnieniu względów społecznych lub gospodarczych zobowiązanego
decydować powinny kryteria zobiektywizowane, zgodnie z powszechnie aprobowaną hierarchią wartości. Nie każde
trudności finansowe mogą uzasadniać zastosowanie ulgi w postaci umorzenia należności, lecz tylko takie, które
w konkretnych okolicznościach wiązałyby się z zagrożeniem istotnego interesu zobowiązanego.




Jeżeli chodzi o wskazane w art. 64 ust. 1 pkt 2 lit. b) FinPubU kryterium „możliwości płatniczych wnioskodawcy”,
to organ odniósł się do okoliczności wynikających ze znajdujących się w aktach dokumentach, świadczących
o sytuacji finansowej skarżącej spółki, trafnie stwierdzając, że zaistnienie odmowa finansowania projektu przez bank
mieści się w ramach szeroko pojętego ryzyka gospodarczego podejmowanego przez przedsiębiorcę i nie jest
okolicznością nadzwyczajną, a zatem, „uzasadnione względy gospodarcze” nie przemawiały za udzieleniem
skarżącej spółce wnioskowanej ulgi.
Również kryterium wystąpienia „uzasadnionych względów społecznych” zostało ocenione przez organ, który
stwierdził, że argumenty skarżącej, że mająca powstać inwestycja w postaci browaru rzemieślniczego jest cenna
społecznie, nie są wystarczające do zastosowania ulgi, skoro projektowana inwestycja pozostaje nadal w sferze
planów.
Zatem WSA prawidłowo zaaprobował stanowisko organu, który uwzględniając wszelkie dowody zebrane w sprawie
i wynikające z nich okoliczności dotyczące sytuacji finansowej spółki i jej możliwości płatniczych, przeanalizował
wszystkie kryteria wskazane w stosowanym art. 64 ust. 1 pkt 2 lit. b) FinPubU.

Komentarz
Omawiane orzeczenie dotyczy kryteriów umarzania (oraz udzielania innych ulg) niepodatkowych należności
budżetowych o charakterze publicznoprawnym na wniosek zobowiązanego. Należności te właściwy organ może
umarzać w części, odraczać terminy spłaty całości albo części należności lub rozkładać na raty płatność całości albo
części należności - w przypadkach uzasadnionych względami społecznymi lub gospodarczymi, w szczególności
możliwościami płatniczymi zobowiązanego. Kryteria udzielenia ulg są wskazane w przepisie, ale są to kryteria
uznaniowe – decyzja organu podlega kontroli sądu administracyjnego jedynie w aspekcie zastosowania kryteriów, nie
zaś zasadności samej decyzji.

Wyrok NSA z 14.1.2021 r., I GSK 1605/20, 








Orzeczenie NSA potwierdza prawidłowość decyzji organu odmawiającej umorzenia odsetek od zaległości podatkowych, uwzględniając kryteria uzasadnionej ulgi. Kontrola sądu administracyjnego ogranicza się do procesu decyzyjnego i zgodności z prawem, nie zaś do oceny samej zasadności decyzji. Omawiane orzeczenie stanowi istotne wyjaśnienie dotyczące kryteriów umarzania należności publicznych.