Szczególnie uzasadniony przypadek natychmiastowego odwołania (wice)dyrektora szkoły

Publikacja omawia szczególnie uzasadnione przypadki natychmiastowego odwołania (wice)dyrektora szkoły, wskazując na poważne okoliczności, które mogą być podstawą takiej decyzji. Analizuje również przepisy regulujące tryb odwoływania nauczycieli pełniących funkcję kierownicze oraz stanowisko sądów administracyjnych w sprawach tego rodzaju. Przedstawione są konkretne przypadki i interpretacje prawa dotyczące odwołań ze stanowisk dyrektorskich w szkołach.

Tematyka: natychmiastowe odwołanie, (wice)dyrektor szkoły, przesłanki odwołania, szczególnie uzasadniony przypadek, prawo oświatowe, zarządzenie o odwołaniu, sądy administracyjne, stabilność funkcjonowania szkoły

O przypadku szczególnie uzasadnionym, będącym podstawą odwołania nauczyciela ze stanowiska
kierowniczego w czasie roku szkolnego bez wypowiedzenia, można twierdzić, gdy wystąpią w stosunku do
(wice)dyrektora poważne okoliczności od niego niezależne, albo też przez niego zawinione (na przykład, gdy
w sposób istotny naruszył obowiązki pracownika – w takim przypadku można pomocniczo posiłkować się
przesłankami z art. 52 § 2 KP), w kontekście których koniecznym staje się natychmiastowe zaprzestanie
wykonywania przez niego funkcji, albowiem dalsze jej wykonywanie godziłoby w interes szkoły
i powodowałoby destabilizację w jej funkcjonowaniu w zakresie zadań dydaktycznych, wychowawczych
i opiekuńczych.
Zaskarżone zarządzenie o odwołaniu
WSA po rozpoznaniu skargi A.B. na zarządzenie Dyrektora Szkoły z 9.2020 r. w przedmiocie odwołania ze
stanowiska wicedyrektora uchylił zaskarżone zarządzenie.
Przedmiotem skargi było zarządzenie Dyrektor Szkoły (Zespołu Szkół), którym na podstawie art. 66 ust. 1 pkt 2 w zw.
z art. 64 ust. 1 ustawy z 14.12.2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 910 ze zm., dalej: PrOświat)
odwołano A.B., wicedyrektora ds. wychowania i kształcenia zawodowego Zespołu Szkół, bez wypowiedzenia.
Powyższe zarządzenie wydano w następujących okolicznościach:
Od 9.2020 r. funkcję Dyrektora Zespołu Szkół objęła E.K.. Zajęła ona w ten sposób miejsce uprzedniego Dyrektora
K.Ś.
W 8.2020 r. A.B. zwrócił się do Dyrektora Zespołu Szkół (na tamten moment K.Ś.) o udzielenie urlopu
wypoczynkowego za rok 2020 r. w okresie od 1.9.2020 r. (kilka dni). Urlop został udzielony, co potwierdza pisemna
zgoda.
E.K. po objęciu stanowiska dyrektora, na podstawie art. 64 ust. 1 PrOświat zwróciła się do Starosty z prośbą
o wyrażenie opinii w sprawie odwołania A.B. ze stanowiska wicedyrektora placówki. Starosta pozytywnie zaopiniował
odwołanie.
Następnie Dyrektor zwróciła się do Dyrektora Delegatury w K. Kuratorium Oświaty w P. o wyrażenie opinii
w przedmiocie odwołania wicedyrektora. Wyjaśniła, że odwołanie spowodowane jest zdarzeniem wyjątkowym
i nadzwyczajnym. Wskazała, iż po objęciu funkcji Dyrektora Zespołu Szkół, otrzymała informację o nieobecności A.B.
spowodowanej urlopem udzielonym przez poprzedniego Dyrektora K.Ś. W ocenie E.K. działanie poprzedniego
kierownika placówki spowodowało „destabilizację funkcji dydaktycznej, wychowawczej i oświatowej szkoły”. To
z kolei implikowało konieczność natychmiastowego zaprzestania funkcji kierowniczej A.B., gdyż dalsze zajmowanie
przez niego stanowiska należało uznać za godzące w interes publiczny. Zdaniem Dyrektor Zespołu Szkół E.K.
wystąpił więc szczególnie uzasadniony przypadek, o którym mowa w art. 66 ust. 1 pkt 2 PrOśw.
W ocenie E.K. wystąpienie o urlop było działaniem świadomym, i to w sytuacji, gdy obejmując stanowisko nie miała
ona upoważnień, aby szkoła działała płynnie i bez zakłóceń.
Kurator Oświaty pozytywnie zaopiniował odwołanie A.B. ze stanowiska dyrektora wicedyrektora.
Dyrektor, powołując się na wymagane prawem opinie odwołała A.B. ze stanowiska wicedyrektora ds. wychowania
i kształcenia zawodowego Zespołu Szkół bez wypowiedzenia.
Skarga na zarządzenie
Na zarządzenie o odwołaniu ze stanowiska skargę wniósł A.B. zarzucając naruszenie m.in. art. 66 ust. 1 pkt 2 PrOśw
poprzez jego błędną wykładnię i zastosowanie w sytuacji, gdy nie ziściła się przesłanka „szczególnie uzasadnionych
przypadków”, stanowiąca przesłankę konieczną do odwołania wicedyrektora w trybie natychmiastowym,
Skarżący wniósł o stwierdzenie nieważności zaskarżonego zarządzenia na podstawie art. 147 PostAdmU.
W uzasadnieniu skargi skarżący m.in. akcentował, że nie dopuścił się uchybienia w pracy, gdyż skorzystał z prawa
do urlopu, a to nie może być powodem jego odwołania. Dodał, iż występując o urlop korzystał ze swojego

uprawnienia, tym bardziej, że z uwagi na okoliczności organizacyjne (przesunięcie terminów rekrutacji, sytuacja
pandemiczna) doszło do zmiany planu urlopowego w ten sposób, że część jego urlopu pozostała niewykorzystana.
W ocenie A.B. w zaskarżonym zarządzeniu Dyrektor Zespołu Szkół nie wyjaśniła na czym w istocie polegała
destabilizacja w realizacji funkcji szkoły, którą miał on spowodować swoją nieobecnością urlopową. Skarżący
zaznaczył, że procedura jego odwołania została wdrożona bezpośrednio po objęciu stanowiska przez Dyrektor E.K.,
co nakazuje przyjmować, że spowodowana przez niego destabilizacja w realizacji funkcji szkoły musiałaby nastąpić
już w pierwszych godzinach pracy nowej Dyrektor. Co więcej, Dyrektor nie podjęła właściwych kroków, takich jak
chociażby przysługujące pracodawcy prawo odwołania pracownika z urlopu, z którego powinna skorzystać
w pierwszej kolejności.
Stanowisko WSA
WSA w Poznaniu uznał, że skarga zawierała usprawiedliwione podstawy.
Tryb powoływania i odwoływania nauczycieli pełniących funkcję wicedyrektora szkoły regulują przepisy PrOświat.
Zgodnie z art. 64 ust. 1 PrOśw, jeżeli w szkole utworzono stanowisko wicedyrektora lub inne stanowiska kierownicze,
powierzenia tych stanowisk i odwołania z nich dokonuje dyrektor szkoły, po zasięgnięciu opinii organu
prowadzącego, rady szkoły oraz rady pedagogicznej.
Na podstawie art. 66 ust. 1 PrOśw, organ, który powierzył nauczycielowi stanowisko kierownicze w szkole lub
placówce, odwołuje nauczyciela ze stanowiska kierowniczego w razie zaistnienia przesłanek wymienionych punkcie
1 lit. a)–c), ale nadto – stosownie do punktu 2, „w przypadkach szczególnie uzasadnionych, po zasięgnięciu opinii
kuratora oświaty” organ „może odwołać nauczyciela ze stanowiska kierowniczego w czasie roku szkolnego bez
wypowiedzenia”.
W niniejszej sprawie, do odwołania A.B. ze stanowiska wicedyrektora szkoły zastosowany został właśnie tryb
fakultatywny, o którym mowa w przytoczonym wyżej art. 66 ust. 1 pkt 2 PrOśw.
Przypadek szczególnie uzasadniony
Sąd uznał, że niezbędnym zatem jest wyjaśnienie, co należy rozumieć pod pojęciem „przypadek szczególnie
uzasadniony”. Dzięki zastosowanej klauzuli regulacja zawarta w art. 66 ust. 1 pkt 2 PrOśw jest elastyczna i może być
zastosowana w każdym indywidualnym przypadku, który – w oparciu o rozważną i racjonalną ocenę – będzie tego
wymagał. Z punktu widzenia podmiotowego, jest oczywiście w gestii dyrektora szkoły dokonanie oceny, czy działanie
bądź zaniechanie jego zastępcy uniemożliwia jego pozostawanie na stanowisku.
W orzecznictwie sądów administracyjnych ukształtował się pogląd, iż o przypadku szczególnie uzasadnionym,
będącym podstawą odwołania nauczyciela ze stanowiska kierowniczego w czasie roku szkolnego bez
wypowiedzenia, można twierdzić, gdy wystąpią w stosunku do dyrektora (uwagi te zachowują również aktualność
w stosunku do nauczyciela pełniącego funkcję wicedyrektora) poważne okoliczności od niego niezależne, albo też
przez niego zawinione (na przykład, gdy w sposób istotny naruszył obowiązki pracownika – w takim przypadku
można pomocniczo posiłkować się przesłankami z art. 52 § 2 KP), w kontekście których koniecznym staje się
natychmiastowe zaprzestanie wykonywania przez niego funkcji, albowiem dalsze jej wykonywanie godziłoby
w interes szkoły i powodowałoby destabilizację w jej funkcjonowaniu w zakresie zadań dydaktycznych,
wychowawczych i opiekuńczych.
NSA w uzasadnieniu wyroku z 5.11.2020 r., I OSK 3027/19 wywodził, że użycie przez ustawodawcę pojęcia „w
przypadkach szczególnie uzasadnionych”, wymaga przyjęcia wykładni zawężającej do kwalifikowanych sytuacji,
w których ze względu na stopień naruszeń obowiązków nie jest możliwe pełnienie przez nauczyciela funkcji
kierowniczych i zachodzi konieczność natychmiastowego przerwania wykonywania funkcji dyrektora z uwagi na
zagrożenie dla interesu publicznego i dalszego funkcjonowania szkoły.
Sąd wskazał, że ma też znaczenie gradacja naruszeń prawa przez dyrektora.
Można więc stwierdzić, że powodami odwołania z art. 66 ust. 1 pkt 2 PrOśw będą:
1. zdarzenia (działanie lub zaniechanie) o charakterze zupełnie wyjątkowym, nadzwyczajnym (wykraczającym poza
działanie rutynowe, codzienne),
2. mające charakter niedopełnienia obowiązków lub naruszenia uprawnień określonych prawem przez nauczyciela
– dyrektora szkoły,
3. stwierdzone uchybienia są tego rodzaju, że powodują destabilizację w realizacji funkcji (dydaktycznej,
wychowawczej i oświatowej) szkoły i dlatego
4. konieczne jest natychmiastowe zaprzestanie wykonywania funkcji dyrektora, albowiem dalsze zajmowanie
stanowiska dyrektora godzi w interes szkoły jako interes publiczny.

WSA uznał, że przyczyny wskazane w zaskarżonym zarządzeniu nie wypełniają przesłanek z art. 66 ust. 1 pkt 2
PrOśw.
Skorzystanie przez wicedyrektora, a zarazem pracownika szkoły, z przysługującego urlopu, nawet jeżeli nastąpiło
w warunkach nagannych z punktu widzenia relacji przełożony-pracownik, nie może być kwalifikowane jako
szczególnie uzasadniony przypadek. Jak zostało to szeroko wyjaśnione w przedstawionym wyżej wywodzie
prawnym, odwołanie A.B. w oparciu o przywołaną podstawę prawną wymagałoby ustalenia, że naruszył on prawo
w sposób obiektywny i istotny, a jego dalsze pozostawanie na stanowisku byłoby nie do zaakceptowania
w kontekście niezakłóconego funkcjonowania placówki.
Sąd podkreślił, że A.B. nie opuścił samowolnie miejsca pracy ani nie dopuścił się nieusprawiedliwionej nieobecności,
ale skorzystał z prawa do urlopu. Formalnie otrzymał zgodę na urlop od przełożonego K.Ś.
Ani w zarządzeniu, ani w odpowiedzi na skargę Dyrektor nie wskazała, jakiej konkretnie czynności nie mogła podjąć
bez udziału wicedyrektora A.B.. Posłużyła się tylko ogólnym sformułowaniem, że „nie posiadała wszelkich
upoważnień, by szkoła działała płynnie i bez zakłóceń”. Jedyną okolicznością, która została lakonicznie
zasygnalizowana w odpowiedzi na skargę, to to, że nie miała możliwości „przeprowadzenia elektronicznych płatności
w imieniu i na rzecz placówki oświatowej”. A.B. wyjaśnił jednak w piśmie procesowym, że i tak nie posiadał
upoważnień do przeprowadzania elektronicznych płatności.

Komentarz
Omawiane orzeczenie dotyczy aktu z zakresu prawa pracy, który jednocześnie podlega kognicji sądów
administracyjnych. Takim aktem jest bowiem zarządzenie o odwołaniu (wice)dyrektora szkoły. WSA wskazał, że
jeżeli podstawą odwołania mogą być szczególnie uzasadnione przypadki, a przepis zredagowany jest jak klauzula
generalne, to te przypadki muszą być stopniowalne. Jeśli odwołanie ma być równoznaczne z rozwiązanie umowy
o pracę bez wypowiedzenia, to w zasadzie należałoby podstawy odwołania dekodować w odniesieniu do
odpowiednich przepisów KP warunkujących natychmiastowe rozwiązanie umowy o pracę.

Wyrok WSA w Poznaniu z 14.4.2021 r., II SA/Po 859/20,

Wyrok WSA w Poznaniu z 14.4.2021 r., II SA/Po 859/20, podkreśla konieczność stopniowania przypadków uzasadniających natychmiastowe odwołanie (wice)dyrektora szkoły oraz analizowania naruszeń obowiązków w kontekście stabilności funkcjonowania placówki. Sąd uznał, że skarga A.B. zawierała usprawiedliwione podstawy, a przyczyny odwołania nie spełniały wymagań przewidzianych w przepisach prawa oświatowego.