Uchwała obniżająca pensum (wice)dyrektora placówki oświatowej

Uchwała obniżająca pensum (wice)dyrektora placówki oświatowej została zaskarżona do WSA w Gorzowie Wielkopolskim, który stwierdził nieważność decyzji rady miasta. Orzeczenie wskazało na istotne naruszenie prawa oraz konieczność uwzględnienia przesłanek określonych w Karcie Nauczyciela przy podejmowaniu decyzji dotyczących obniżenia pensum dyrektora.

Tematyka: uchwała, pensum, dyrektor placówki oświatowej, Karta Nauczyciela, WSA, Gorzów Wielkopolski, prawnie, związki zawodowe

Z przepisów art. 42 ust. 7 pkt 2 i art. 42 ust. 6 KartaNauczU nie wynika, aby rada jako organ prowadzący
szkołę lub placówkę uprawniona była do przyznawania indywidualnych zwolnień od obowiązku realizacji
zajęć.
Zaskarżona uchwała
WSA w Gorzowie Wielkopolskim na posiedzeniu niejawnym rozpoznał sprawę ze skargi Wojewody na uchwałę Rady
Miasta z 7.7.2020 r. Nr XXV.482.2020 w sprawie zwolnienia dyrektora Miejskiego Przedszkola od obowiązku
realizacji tygodniowego wymiaru zajęć i stwierdził nieważność zaskarżonej uchwały w całości.
Rada Miasta podjęła – na podstawie art. 42 ust. 7 pkt 2 ustawy z 26.1.1982 r. Karta Nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2019 r.
poz. 2215 ze zm., dalej: KartaNauczU) – uchwałę w sprawie zwolnienia dyrektora Miejskiego Przedszkola od
obowiązku realizacji tygodniowego, obowiązkowego wymiaru godzin z zajęć dydaktycznych, wychowawczych
i opiekuńczych, prowadzonych bezpośrednio z wychowankami albo na ich rzecz od 9.2020 r. do 8.2024 r. W § 3
uchwały określono, że wchodzi ona w życie z dniem podjęcia.
W uzasadnieniu do projektu uchwały wskazano m.in., że dyrektor Miejskiego Przedszkola wystąpiła z wnioskiem
o zwolnienie z realizacji godzin dydaktycznych, opiekuńczych i wychowawczych, argumentując to problemami
zdrowotnymi oraz zwiększeniem ilości obowiązków na skutek zmieniających się przepisów prawa, w tym prawa
oświatowego.
Wojewoda zaskarżył powyższą uchwałę, zarzucając istotne naruszenie:
1. art. 42 ust. 6 i ust. 7 pkt 2 KartaNauczU, polegające na podjęciu zaskarżonej uchwały w oparciu o kryteria nie
wymienione w tych przepisach, tj. zwolnienie dyrektora z pensum z uwagi na problemy zdrowotne, a nie
w oparciu o kryteria wielkości i typu placówki oraz warunki pracy;
2. art. 42 ust. 7 pkt 2 KartaNauczU w zw. z art. 19 ustawy z 23.5.1991 r. o związkach zawodowych (t.j. Dz.U.
z 2019 r. poz. 263 ze zm., dalej: ZwZawU) polegające na zaniechaniu zasięgnięcia opinii związków zawodowych
w sprawie projektu ww. uchwały;
3. art. 42 ust. 7 pkt 2 KartaNauczU w zw. z art. 4 ust. 1 i art. 13 pkt 2 i 10 ustawy z 20.7.2000 r. o ogłaszaniu aktów
normatywnych i niektórych innych aktów prawnych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1461, dalej: AktyNormU) polegające
na zaniechaniu publikacji zaskarżonej uchwały w dzienniku urzędowym województwa.
W uzasadnieniu skargi organ nadzoru wskazał, że uchwały podejmowane na podstawie art. 42 ust. 7 pkt 2
KartaNauczU są aktami prawa miejscowego. Nie jest zatem możliwe zwolnienie z pensum konkretnych,
wymienionych z imienia i nazwiska osób piastujących w danym momencie stanowiska dyrektorów placówek
oświatowych w drodze indywidualnych uchwał. Wojewoda podniósł, że w uzasadnieniu przedmiotowej uchwały
wskazano, że okolicznością przemawiającą za zwolnieniem dyrektora z pensum były problemy zdrowotne, W ocenie
organu taka argumentacja nie może stanowić podstawy do zastosowania art. 42 ust. 6 i ust. 7 pkt 2 KartaNauczU.
W odpowiedzi na skargę organ wniósł o jej oddalenie.
Rozstrzygnięcie WSA
W ocenie Sądu zaskarżona uchwała została podjęta z istotnym naruszeniem prawa.
Podstawę prawną zaskarżonej uchwały stanowił art. 42 ust. 7 pkt 2 KartaNauczU, zgodnie z którym organ
prowadzący szkołę lub placówkę określa zasady udzielania i rozmiar obniżek, o których mowa w ust. 6, oraz
przyznaje zwolnienia od obowiązku realizacji zajęć, o których mowa w ust. 3. Na podstawie art. 42 ust. 6
KartaNauczU dyrektorowi i wicedyrektorowi szkoły oraz nauczycielowi pełniącemu inne stanowisko kierownicze
w szkole, a także nauczycielowi, który obowiązki kierownicze pełni w zastępstwie nauczyciela, któremu powierzono
stanowisko kierownicze, obniża się tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin zajęć w zależności od wielkości i typu
szkoły oraz warunków pracy lub zwalnia się ich od obowiązku realizacji zajęć, o których mowa w ust. 3. Natomiast
przepis art. 42 ust. 3 KartaNauczU odnosi się do tygodniowego, obowiązkowego wymiaru godzin zajęć
dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych, prowadzonych bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na
ich rzecz.

WSA wskazał przede wszystkim na to, że z powołanych wyżej przepisów art. 42 ust. 7 pkt 2 KartaNauczU oraz
art. 42 ust. 6 KartaNauczU nie wynika, aby rada jako organ prowadzący szkołę lub placówkę uprawniona była
do przyznawania indywidualnych zwolnień od obowiązku realizacji zajęć. Należy bowiem zauważyć, że art. 42
ust. 7 pkt 2 KartaNauczU określa jedynie, który podmiot jest uprawniony do przyznania zwolnienia.
W przypadku zwolnienia od obowiązku realizacji zajęć, o których mowa w art. 42 ust. 3 KartaNauczU, organ powinien
mieć na uwadze przesłanki wskazane w art. 42 ust. 6 KartaNauczU, tj. wielkość i typ szkoły oraz warunki pracy.
Odmienne stanowisko prowadzi bowiem do wniosku, że zwolnienie dyrektora (wicedyrektora lub nauczyciela
pełniącego obowiązki kierownicze) konkretnej placówki od obowiązku realizacji zajęć (art. 42 ust. 3 KartaNauczU) –
w przeciwieństwie do obniżenia tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin – mogłoby nastąpić de facto w każdej
sytuacji. W efekcie przyznanie takiego zwolnienia miałoby charakter arbitralny, dowolny. W ocenie Sądu powołanie
się w uzasadnieniu uchwały na problemy zdrowotne osoby sprawującej funkcję dyrektora i częstą zmianę przepisów
prawa powodującą zwiększenie obowiązków dyrektora nie oznacza, że Rada Miejska uwzględniła przesłanki
określone w art. 42 ust. 6 KartaNauczU.
W orzecznictwie trafnie zwrócono również uwagę, że przyznanie zwolnienia od obowiązku realizacji zajęć
dyrektorowi konkretnej placówki narusza zasadę równości. Mogłoby bowiem dojść do sytuacji, w której pomimo
tożsamych warunków pracy, wielkości i typu szkoły w odniesieniu do kilku placówek, ze zwolnienia korzystałby
wyłącznie dyrektor jednej z nich.
Z uwagi na powyższe WSA uznał, że organ prowadzący nie posiada kompetencji do indywidualnego
zwolnienia dyrektora (wskazanego z imienia i nazwiska) konkretnej placówki od obowiązku realizacji
tygodniowego wymiaru zajęć, co ma miejsce w niniejszej sprawie.
Publikacja prawa miejscowego
Warunkiem wejścia w życie aktu prawa miejscowego, podobnie jak wszystkich aktów prawa powszechnie
obowiązującego, jest jego ogłoszenie, co wynika wprost z art. 88 ust. 1 Konstytucji RP. Zatem jeżeli uchwała zawiera
przepisy powszechnie obowiązujące to powinna być, zgodnie z art. 42 ustawy z 8.3.1990 r. o samorządzie gminnym
(t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 713 ze zm., dalej: SamGminU), ogłoszona na zasadach i w trybie określonym w ustawie
o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów. Przepisy powołanej ustawy stanowią, że ogłoszenie
aktu normatywnego w dzienniku urzędowym jest obowiązkowe (art. 2 ust. 1 AktyNormU, zaś akty normatywne
zawierające przepisy powszechnie obowiązujące, ogłaszane w dziennikach urzędowych, wchodzą w życie po
upływie 14 dni od dnia ich ogłoszenia, chyba że akt normatywny określi termin dłuższy (art. 4 ust. 1 AktyNormU).
Ogłaszanie aktów prawa miejscowego następuje w wojewódzkim dzienniku urzędowym (art. 13 pkt 2 AktyNormU).
Niewykonanie tego obowiązku jest równoznaczne z istotnym naruszeniem prawa, w rozumieniu art. 91 ust. 1
SamGminU, skoro skutkuje nieuzyskaniem mocy obowiązującej przez przedmiotową uchwałę. W takiej sytuacji
uchwała w całości jest nieważna (por. wyroki NSA z 23.10.2008 r., I OSK 701/08 oraz z 9.1.2013 r., I OSK 1608/12).
W niniejszej sprawie zaskarżona uchwała stanowi w § 3, że wchodzi ona w życie z dniem podjęcia. Zatem
niewykonanie przez Radę Miasta obowiązku ogłoszenia uchwały w stosownym publikatorze stanowi istotne
naruszenie prawa.
Udział związków zawodowych
W ocenie Sądu trafnie Wojewoda wywodzi, iż organ administracji publicznej naruszył ciążący na nim obowiązek
ustawowy polegający na zapewnieniu udziału organizacji związkowej w procesie legislacyjnym – tj. podjęciu uchwały
z pominięciem przedłożenia projektu uchwały do zaopiniowania związkom zawodowym. Stosownie bowiem do
dyspozycji art. 19 ust. 1 ZwZawU organizacja związkowa, reprezentatywna w rozumieniu ustawy o Radzie Dialogu
Społecznego, ma prawo opiniowania założeń i projektów aktów prawnych w zakresie objętym zadaniami związków
zawodowych. Nie dotyczy to założeń projektu budżetu państwa oraz projektu ustawy budżetowej, których
opiniowanie regulują odrębne przepisy. Organy władzy i administracji rządowej oraz organy samorządu terytorialnego
kierują założenia albo projekty aktów prawnych, o których mowa w ust. 1, do odpowiednich władz statutowych
związku, określając termin przedstawienia opinii nie krótszy jednak niż 30 dni. ZwZawU wprowadza zatem
sformalizowany i zakreślony przez dokładnie określone terminy tryb konsultacji aktów prawnych związanych
z działalnością związków zawodowych.
W sprawie nie budzi wątpliwości, że uchwała Rady Miasta w sprawie zwolnienia dyrektora Miejskiego Przedszkola od
obowiązku realizacji tygodniowego wymiaru zajęć mieści się w pojęciu aktu prawnego, o którym mowa w powołanym
art. 19 ZwZawU. Dotyczy ona bowiem warunków zatrudnienia nauczycieli zatrudnionych w jednostkach oświatowych
(por. art. 6 ZwZawU). Tymczasem w rozpoznawanej sprawie Rada Miasta uchybiła trybowi konsultacyjnemu
określonemu w art. 19 ust. 2 ZwZawU. Rada bowiem nie powiadomiła związku zawodowego o projektowanym akcie
prawnym i nie przedstawiła mu terminu, w którym mógł on się wypowiedzieć co do treści uchwały. W tej sytuacji
Wojewoda słusznie zarzucił, że zaskarżona uchwała Rady Miasta wobec nieprzeprowadzenia konsultacji ze
związkami zawodowymi jest nieważna (por. wyrok NSA z 28.3.2020 r., I OSK 1435/17,
).

Komentarz
Z omawianego orzeczenia wynika, że uchwała podjęta na podstawie art. 42 ust. 7 pkt 2 KartaNauczU, a dotyczące
obniżenia pensum (wice)dyrektorowi placówki oświatowej:
1. powinna być podjęta ustawowe, tj. dotyczące wielkości i typu placówki oraz warunki pracy, nie zaś kryteria
związane z indywidualną sytuacją danego dyrektora placówki;
2. powinna być skonsultowana ze związkami zawodowymi;
3. jest aktem prawa miejscowego i podlega publikacji w dzienniku urzędowym województwa.

Wyrok WSA w Gorzowie Wielkopolskim z 31.3.2021 r., II SA/Go 96/21,

Publikacja prawa miejscowego wymaga ogłoszenia, a uchwała musi być skonsultowana ze związkami zawodowymi. Wyrok WSA podkreślił konieczność podjęcia decyzji zgodnie z przepisami prawa oraz uwzględnienia równości w obniżaniu pensum dyrektorów placówek oświatowych.