Wzruszenie domniemania doręczenia zastępczego

W postanowieniu z 26.4.2021 r., Naczelny Sąd Administracyjny przedstawił stanowisko dotyczące wzruszenia domniemania doręczenia pisma w trybie zastępczym, wymagające udowodnienia braku doręczenia z przyczyn niezależnych od adresata. NSA podkreślił, że oświadczenie strony o braku doręczenia przez listonosza nie wystarcza do wzruszenia domniemania. Artykuł analizuje także kwestie terminów do wniesienia skargi do sądu administracyjnego oraz argumentację dotyczącą skuteczności doręczenia zastępczego decyzji administracyjnej.

Tematyka: NSA, wzruszenie domniemania doręczenia zastępczego, domniemanie prawne, skarga do WSA, postępowanie administracyjne, Kodeks postępowania administracyjnego, Prawo pocztowe, doręczenie zastępcze, terminy skargi, oświadczenie o braku doręczenia, pełnomocnik, NSA, doręczenie pisma, zmiana adresu, dowody w postępowaniu, I OZ 283/19

W postanowieniu z 26.4.2021 r., I OZ 283/19 Naczelny Sąd Administracyjny zaprezentował stanowisko,
zgodnie z którym domniemanie prawne skutecznego doręczenia pisma w trybie zastępczym może zostać
wzruszone, co wymaga udowodnienia braku doręczenia pisma z przyczyn niezależnych od adresata. NSA
wskazał jednak, że dla wzruszenia przedmiotowego domniemania nie jest wystarczające samo oświadczenie
strony o braku doręczenia przez listonosza przesyłki z decyzją administracyjną.
Termin do wniesienia skargi do WSA
23.10.2017 r., zgodnie z datą stempla pocztowego, E. P. (dalej: Skarżąca), reprezentowana przez pełnomocnika,
złożyła za pośrednictwem organu skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie na decyzję
Wojewody z lipca 2017 r. w przedmiocie odmowy zwrotu nieruchomości. Natomiast 27.9.2017 r., według daty
stempla pocztowego, pełnomocnik Skarżącej złożył wniosek o przywrócenie terminu do wniesienia skargi,
uzasadniając go nieprawidłowym doręczeniem przez Pocztę Polską zaskarżonej decyzji. Z kolei 14.12.2017 r.
uczestnik postępowania zaoponował przeciw wnioskowi o przywrócenie terminu do złożenia skargi wskazując, że
Skarżąca równocześnie z wnioskiem o przywrócenie terminu nie wniosła skargi.
Postanowieniem z 17.1.2018 r., IV SA/Wa 3053/17 WSA w Warszawie odmówił przywrócenia terminu do wniesienia
skargi, zaś postanowieniem z 7.6.2018 r., I OZ 527/18, NSA oddalił zażalenie na powyższe postanowienie.
W uzasadnieniu NSA podał, że Sąd I instancji prawidłowo stwierdził, że w niniejszej sprawie zostały spełnione
warunki doręczenia zastępczego zaskarżonej decyzji, określone w art. 44 ustawy z 14.6.1960 r. Kodeks
postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 735, dalej: KPA). Ponadto podkreślił, że przyjęcie
argumentacji Skarżącej, że do obalenia domniemania z tego przepisu wystarczy oświadczenie, iż listonosz
nie doręczył decyzji, prowadziłoby do niemożliwości przyjęcia doręczenia zastępczego, a zatem
nieskuteczności ww. przepisu i nie może być zaakceptowane w sprawie. Jednocześnie sam pełnomocnik
Skarżącej nie zwrócił się do operatora pocztowego o wyjaśnienie sytuacji, przedstawiając negatywne konsekwencje,
jakie przypisuje zaniechaniu listonosza, co mógł uczynić niezależnie od instytucji reklamacji. Ponadto, w ocenie NSA,
bezzasadne jest stanowisko pełnomocnika Skarżącej, że nie przysługuje mu prawo do reklamacji, bowiem zgodnie
z art. 92 ust. 1 pkt 2 ustawy z 23.11.2012 r. Prawo pocztowe (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1041) w przypadku
niewykonania lub nienależytego wykonania usługi pocztowej prawo wniesienia reklamacji przysługuje adresatowi
w przypadku, gdy przesyłka pocztowa zostanie doręczona adresatowi, co w świetle adnotacji operatora miało
miejsce. Dodatkowo okoliczności negatywne mogą być niekiedy udowodnione (np. przez monitoring, jeżeli by istniał
i obejmował skrzynkę pocztową).
Tryb doręczenia zastępczego
Wobec powyższego, WSA w Warszawie postanowieniem z 27.7.2018 r., IV SA/Wa 3053/17 odrzucił przedmiotową
skargę. W uzasadnieniu Sąd I instancji wskazał, że do skutecznego wniesienia skargi do sądu administracyjnego
konieczne jest zachowanie 30-dniowego terminu od dnia doręczenia stronie rozstrzygnięcia administracyjnego
zapadłego w sprawie oraz wniesienie skargi za pośrednictwem właściwego organu administracji. Zaskarżona decyzja
zawierała prawidłowe pouczenie o możliwości, terminie i sposobie wniesienia skargi do sądu administracyjnego.
Biorąc pod uwagę fakt, że skarga została nieskutecznie wniesiona 23.10.2017 r., a ostatecznie odmówiono Skarżącej
przywrócenia terminu do wniesienia skargi, należy stwierdzić, że skarga wniesiona została z uchybieniem terminu
określonego w art. 53 § 1 ustawy z 30.8.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U.
z 2019 r. poz. 2325, dalej: PostAdmU).
Zażalenia na powyższe postanowienie złożyła Skarżąca, wnosząc o jego uchylenie i przekazanie sprawy do
ponownego rozpoznania WSA w Warszawie oraz zarzucając naruszenie art. 53 § 1 PostAdmU, art. 54 § 1
PostAdmU i art. 58 § 1 pkt 2 PostAdmU przez ich niewłaściwe zastosowanie i uznanie, że skarga została wniesiona
po upływie terminu oraz błędne zastosowanie art. 44 KPA przez uznanie, że doręczenie zastępcze zaskarżonej
decyzji było skuteczne, podczas gdy listonosz nie zawiadomił adresata o pozostawieniu przesyłki w urzędzie
pocztowym, a próba doręczenia nie nastąpiła na adres pełnomocnika, który wskazywał on we wcześniejszych
pismach.
Przesłanki zastosowania domniemania doręczenia zastępczego
NSA, odnosząc się do treści przepisów mających zastosowanie w rozpatrywanej sprawie, wskazał, że stosownie do
art. 44 KPA w razie niemożności doręczenia pisma w sposób wskazany w art. 42 KPA i 43 KPA operator pocztowy,
w rozumieniu Prawa pocztowego, przechowuje pismo przez okres 14 dni w swojej placówce pocztowej –
w przypadku doręczania pisma przez operatora pocztowego. Zawiadomienie o pozostawieniu pisma wraz

z informacją o możliwości jego odbioru w terminie siedmiu dni, licząc od dnia pozostawienia zawiadomienia
w miejscu określonym w § 1, umieszcza się w oddawczej skrzynce pocztowej lub, gdy nie jest to możliwe, na
drzwiach mieszkania adresata, jego biura lub innego pomieszczenia, w którym adresat wykonuje swoje czynności
zawodowe, bądź w widocznym miejscu przy wejściu na posesję adresata. W przypadku niepodjęcia przesyłki
w terminie, o którym mowa w § 2, pozostawia się powtórne zawiadomienie o możliwości odbioru przesyłki w terminie
nie dłuższym niż czternaście dni od daty pierwszego zawiadomienia. Doręczenie uważa się za dokonane z upływem
ostatniego dnia okresu, o którym mowa w § 1, a pismo pozostawia się w aktach sprawy. Art. 44 KPA umożliwia
zatem osiągnięcie w toku postępowania skutku doręczenia, warunkującego sprawność i prawną skuteczność
podejmowanych przez organ czynności. Stwarza możliwość przyjęcia fikcji prawnej doręczenia przez uznanie, że
nastąpiło doręczenie pisma, które de facto nie miało miejsca.
Następnie NSA wskazał, że w realiach przedmiotowej sprawy zaskarżona decyzja została prawidłowo doręczona
pełnomocnikowi Skarżącej 17.8.2017 r. w trybie doręczenia zastępczego przewidzianego w art. 44 KPA.
W konsekwencji termin do złożenia skargi upłynął 18.9.2017 r., z uwagi na to, że ostatni dzień terminu, tj. 16.9.2017
r., przypadał na sobotę (art. 83 § 2 PostAdmU). Natomiast pełnomocnik Skarżącej wniósł skargę 23.10.2017 r.
W związku z powyższym, w ocenie NSA, Sąd I instancji zasadnie przyjął, że skarga została wniesiona z uchybieniem
terminu określonego w art. 53 § 1 PostAdmU, czego następstwem było jej odrzucenie na podstawie art. 58 § 1 pkt 2
PostAdmU.
Podniesiona natomiast w zażaleniu okoliczność, jakoby listonosz nie zawiadomił adresata o pozostawieniu przesyłki
w urzędzie pocztowym, nie została w żaden sposób udowodniona przez Skarżącą. Podkreślenia wymaga, że
prawidłowość doręczenia zaskarżonej decyzji została prawomocnie przesądzona przez NSA w postępowaniu
wpadkowym dotyczącym kwestii przywrócenia terminu do wniesienia skargi (postanowienie z 7.6.2018 r., I OZ
527/18) i nie podlega już ocenie w niniejszym postępowaniu dotyczącym odrzucenia skargi, gdzie badany jest
wyłącznie sam fakt uchybienia terminu do wniesienia skargi i skutki z tym faktem związane.
Informacja o zmianie adresu
Natomiast okoliczność, że próba doręczenia nie nastąpiła na adres pełnomocnika, który wskazywał we
wcześniejszych pismach, została już poddana analizie w postanowieniu Sądu I instancji z 17.1.2018 r., IV SA/Wa
3053/17,
w którym stwierdzono, że pełnomocnik Skarżącej nie powiadomił organu, podobnie jak i Sądu
I instancji, o nowym adresie do doręczeń, którym posługiwał się już co najmniej od 20.9.2017 r. (data zapoznania się
z aktami sprawy). Adres ten figuruje na stronie kancelarii pełnomocnika i w Krajowym Rejestrze Sądowym. Powyższe
może świadczyć o tym, że pełnomocnik nie dopełnił obowiązku, o którym mowa w art. 41 § 1 KPA.
Mając na uwadze powyższe, NSA, na podstawie art. 184 PostAdmU w związku z art. 197 § 2 PostAdmU, oddalił
zażalenie.

Komentarz
Przedmiotem rozważań NSA na gruncie rozpatrywania przedmiotowego stanu faktycznego były praktyczne aspekty
instytucji doręczenia zastępczego i wywoływanych przez nią skutków prawnych. Zaznaczenia wymaga, że
domniemanie prawne doręczenia zastępczego (przyjęcie fikcji prawnej) nie ma charakteru bezwzględnego i może
zostać wzruszone, co wymaga jednak przedłożenia stosownych dowodów, których w przedmiotowej sprawie
zabrakło. Dodatkowo NSA zwrócił uwagę na ciążący zarówno na stronie postępowania administracyjnego, jak i jej
przedstawicielu czy pełnomocniku obowiązek zawiadomienia organu o każdej zmianie adresu.

Postanowienie NSA z 26.4.2021 r., I OZ 283/19

NSA w postanowieniu podkreślił, że domniemanie doręczenia zastępczego nie jest bezwzględne i może zostać wzruszone na podstawie odpowiednich dowodów, których brakowało w omawianej sprawie. Sąd zaznaczył obowiązek strony postępowania lub jej przedstawiciela informowania organu o zmianach adresu. Postanowienie NSA z 26.4.2021 r., I OZ 283/19, stanowi istotny punkt odniesienia w kontekście doręczenia pism w postępowaniu administracyjnym.