Brak możliwości odrzucenia wniosku o udzielnie azylu

Trybunał Sprawiedliwości UE orzekł, że państwo członkowskie nie może odrzucić wniosku o udzielenie azylu jako niedopuszczalnego, jeśli zainteresowany złożył już taki wniosek w państwie trzecim, nawet jeśli ten wniosek został odrzucony. Wyrok TSUE precyzuje definicję 'kolejnego wniosku' oraz zakres decyzji państw członkowskich w odniesieniu do wnioskodawców azylowych.

Tematyka: TSUE, wniosek o azyl, odrzucenie, państwo trzecie, państwo członkowskie, dyrektywa 2013/32/UE, azyl, uchodźca, decyzja, TSUE wyrok

Jeżeli zainteresowany złożył wniosek o azyl w państwie trzecim, takim jak Norwegia czy Islandia, a następnie
po odrzuceniu tego wniosku, złożył taki sam wniosek w jednym z państw członkowskich UE, to Trybunał
orzekł, że ten wniosek nie może być odrzucony ze względu na to, iż jest to „kolejny wniosek” w rozumieniu
art. 2 lit. q) dyrektywy 2013/32/UE. Tym samym państwo członkowskie nie może uznać tego wniosku, na tej
podstawie jako niedopuszczalny, nawet jeśli to państwo trzecie, które odrzuciło wniosek, jest stroną umowy
z UE dotyczącą azylu.
Stan faktyczny
W 2014 r. L.R., obywatel Iranu, złożył w niemieckim urzędzie ds. migracji i uchodźców wniosek o udzielenie azylu.
W toku rozpatrywania tego wniosku okazało się, że L.R. złożył już wniosek o udzielenie azylu w Norwegii. Norwegia,
do której wystąpiono o przejęcie L.R., poinformowała, że w 2008 r. oddaliła już wniosek L.R. o udzielenie azylu,
a w 2013 r. został on przekazany irańskim organom. Norwegia odmówiła uwzględnienia wniosku L.R., uzasadniając
to tym, że odpowiedzialność tego państwa wygasła zgodnie z art. 19 ust. 3 rozporządzenia Parlamentu
Europejskiego i Rady (UE) Nr 604/2013 z 26.6.2013 r. w sprawie ustanowienia kryteriów i mechanizmów ustalania
państwa członkowskiego odpowiedzialnego za rozpatrzenie wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej
złożonego w jednym z państw członkowskich przez obywatela państwa trzeciego lub bezpaństwowca (Dz.Urz. UE L
z 2013 r., Nr 180, s. 31; dalej: rozporządzenie 604/2013). Następnie ww. niemiecki urząd odrzucił w 2017 r. wniosek
L.R. o udzielenie azylu uznając, że jest to „drugi wniosek”, a okoliczności faktyczne przedstawione przez L.R. na
poparcie jego wniosku nie wydawały się wiarygodne. L.R. zaskarżył tę decyzję domagając się m.in. nadania mu
statusu uchodźcy.
Pytanie prejudycjalne
Czy art. 33 ust. 2 lit. d) w zw. z art. 2 lit. q) dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/32/UE z 26.6.2013 r.
w sprawie wspólnych procedur udzielania i cofania ochrony międzynarodowej (Dz.Urz. UE L z 2013 r., Nr 180, s. 60;
dalej: dyrektywa 2013/32/UE) należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie uregulowaniu państwa
członkowskiego, które przewiduje możliwość odrzucenia jako niedopuszczalnego wniosku o udzielenie ochrony
międzynarodowej w rozumieniu art. 2 lit. b) dyrektywy 2013/32/UE, złożonego w tym państwie przez obywatela
państwa trzeciego lub bezpaństwowca, którego wcześniejszy wniosek o nadanie statusu uchodźcy, przedstawiony
w państwie trzecim realizującym rozporządzenie 604/2013, na podstawie umowy między Wspólnotą Europejską
a Republiką Islandii i Królestwem Norwegii z 19.1.2001 r. dotycząca kryteriów i mechanizmów określania państwa
właściwego dla rozpatrywania wniosku o azyl złożonego w państwie członkowskim lub w Islandii lub Norwegii
(Dz.Urz. UE L z 2001 r. Nr 93, s. 40; dalej: umowa między Unią a Islandią i Norwegią), nie został w tym państwie
uwzględniony?
Stanowisko TSUE
Trybunał podkreślił, w art. 33 ust. 2 dyrektywy 2013/32/UE wyliczono w sposób wyczerpujący przypadki, w których
państwa członkowskie mogą uznać wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej za niedopuszczalny (wyrok
TSUE z 19.3.2020 r., C‑ 564/18, Bevándorlási és Menekültügyi Hivatal (Tompa),
).
Zgodnie z art. 33 ust. 2 lit. d) dyrektywy 2013/32/UE państwa członkowskie mogą odrzucić wniosek o udzielenie
ochrony międzynarodowej jako niedopuszczalny, w przypadku gdy wniosek jest kolejnym wnioskiem i nie
zaistniały ani nie zostały przedstawione przez wnioskodawcę żadne nowe okoliczności lub ustalenia
wpływające na ocenę, czy wnioskodawca kwalifikuje się jako beneficjent ochrony międzynarodowej na mocy
Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/95/UE z 13.12.2011 r. w sprawie norm dotyczących kwalifikowania
obywateli państw trzecich lub bezpaństwowców jako beneficjentów ochrony międzynarodowej, jednolitego statusu
uchodźców lub osób kwalifikujących się do otrzymania ochrony uzupełniającej oraz zakresu udzielanej ochrony
(Dz.Urz. UE L z 2011 r. Nr 337, s. 9; dalej: dyrektywa 2011/95/UE).
Pojęcie „kolejny wniosek” zostało zdefiniowane w art. 2 lit. q) dyrektywy 2013/32/UE jako oznaczające następny
wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej, z którym występuje się po tym, jak została podjęta ostateczna
decyzja w odniesieniu do poprzedniego wniosku.
Pojęcie „wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej” lub „wniosek”, zostało zdefiniowane w art. 2 lit. b)
dyrektywy 2013/32/UE jako wniosek o ochronę „ze strony państwa członkowskiego”, z którym występuje obywatel
państwa trzeciego lub bezpaństwowiec, którego można uznać za osobę ubiegającą się o status uchodźcy lub status
ochrony uzupełniającej w rozumieniu dyrektywy 2011/95/UE. Trybunał wskazał, że z treści tego przepisu wynika

zatem, iż wniosek skierowany do państwa trzeciego nie może być rozumiany jako „wniosek o udzielenie ochrony
międzynarodowej” lub „wniosek” w rozumieniu tego przepisu. Pojęcie „ostatecznej decyzji”, zostało zdefiniowane
w art. 2 lit. e) dyrektywy 2013/32/UE jako oznaczające każdą decyzję, w której stwierdza się, czy obywatelowi
państwa trzeciego lub bezpaństwowcowi można nadać status uchodźcy lub status ochrony uzupełniającej na mocy
dyrektywy 2011/95/UE i która nie podlega już środkowi zaskarżenia w ramach rozdziału V dyrektywy 2013/32/UE.
W ocenie TSUE decyzja wydana przez państwo trzecie nie wchodzi w zakres tej definicji. TSUE podkreślił, że
dyrektywa 2011/95/UE, która jest skierowana do państw członkowskich i nie dotyczy państw trzecich, nie ogranicza
się bowiem do ustanowienia statusu uchodźcy w postaci przyjętej w prawie międzynarodowym, a mianowicie
Konwencji dotyczącej statusu uchodźców, sporządzonej w Genewie 28.7.1951 r. (Dz.U. z 1991 r. Nr 119, poz. 515;
dalej: Konwencja genewska), lecz przewiduje również status ochrony uzupełniającej, który, jak wynika z motywu
dyrektywy 2013/32/UE, uzupełnia zasady dotyczące statusu uchodźcy.
W świetle powyższych uwag i z zastrzeżeniem istnienia odrębnej kwestii dotyczącej tego, czy pojęcie „kolejnego
wniosku” stosuje się do nowego wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej złożonego w państwie
członkowskim po oddaleniu, w drodze ostatecznej decyzji, wcześniejszego wniosku przez inne państwo
członkowskie, zdaniem TSUE z przepisów art. 2 lit. b), e) i q) dyrektywy 2013/32/UE wynika, że wniosku o udzielenie
ochrony międzynarodowej, z którym wystąpiono w jednym z państw członkowskich, nie można uznać za „kolejny
wniosek”, jeżeli został on złożony po odmówieniu nadania wnioskodawcy statusu uchodźcy przez państwo trzecie.
TSUE odniósł się również do regulacji art. 1 umowy między Unią a Islandią i Norwegią, na mocy której
rozporządzenie 604/2013 jest realizowane nie tylko przez państwa członkowskie, lecz także przez Republikę Islandii
i Królestwo Norwegii. A zatem w sytuacji takiej jak L.R., w której zainteresowany wystąpił z wnioskiem o nadanie mu
statusu uchodźcy w jednym z tych dwóch państw trzecich, państwo członkowskie, w którym zainteresowany złożył
nowy wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej, może, jeżeli spełnione są warunki wymienione w art. 18 ust. 1
lit. c) lub d) rozporządzenia 604/2013, zwrócić się do Republiki Islandii lub Królestwa Norwegii o wtórne przejęcie tej
osoby. Jednakże, zdaniem TSUE, nie można z tego wywodzić, że jeżeli takie wtórne przejęcie nie jest możliwe lub
nie następuje, dane państwo członkowskie ma prawo uznać, że nowy wniosek o udzielenie ochrony
międzynarodowej, z którym ten sam zainteresowany wystąpił do jego organów, stanowi „kolejny wniosek”
w rozumieniu art. 33 ust. 2 lit. d) dyrektywy 2013/32/UE. Trybunał podkreślił, że w tym załączniku nie został przejęty
żaden z przepisów dyrektywy 2011/95/UE lub dyrektywy 2013/32/UE. Nawet gdyby założyć, że norweski system
azylowy przewiduje poziom ochrony osób ubiegających się o azyl równoważny poziomowi przewidzianemu
w dyrektywie 2011/95/UE, to zdaniem TSUE, okoliczność ta nie może prowadzić do odmiennego wniosku.
Reasumując TSUE orzekł, że art. 33 ust. 2 lit. d) w zw. z art. 2 lit. q) dyrektywy 2013/32/UE należy
interpretować w ten sposób, iż stoi on na przeszkodzie uregulowaniu państwa członkowskiego, które
przewiduje możliwość odrzucenia jako niedopuszczalnego wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej
w rozumieniu art. 2 lit. b) dyrektywy 2013/32/UE, złożonego w tym państwie przez obywatela państwa
trzeciego lub bezpaństwowca, którego wcześniejszy wniosek o nadanie statusu uchodźcy, przedstawiony
w państwie trzecim realizującym rozporządzenie 604/2013 na podstawie umowy między Unią a Islandią
i Norwegią, nie został w tym państwie trzecim uwzględniony.

Komentarz
W niniejszym wyroku TSUE wyjaśnił zakres pojęcia „kolejny wniosek” o azyl w rozumieniu art. 2 lit. q) i art. 33 ust. 2
lit. d) dyrektywy 2013/32/UE, czyli w sytuacji, w której nie zaistniały ani nie zostały przedstawione przez
wnioskodawcę żadne nowe okoliczności faktyczne dotyczące oceny mającej na celu ustalenie, czy wnioskodawca
kwalifikuje się do ochrony (por. art. 38 ustawy z 13.6.2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium RP
(t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1108; dalej: OchrCudzU). W niniejszej sprawie TSUE oparł swoje stanowisko przede
wszystkim na wykładni językowej przepisów dyrektywy 2013/32/UE. Z tych przepisów wynika bowiem, że pojęcie
wniosek, dotyczy relacji wyłącznie pomiędzy zainteresowanym a państwem członkowskim (por. art. 2 lit. b) dyrektywy
2013/32/UE). Stąd TSUE wywiódł, że istnienie wcześniejszej decyzji państwa trzeciego, którą oddalono wniosek
o nadanie statusu uchodźcy, nie pozwala na zakwalifikowanie jako „kolejnego wniosku” w rozumieniu art. 2 lit. q) i art.
33 ust. 2 lit. d) dyrektywy 2013/32/UE, wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej w rozumieniu dyrektywy
2011/95/UE, z którym zainteresowany wystąpił w jednym z państw członkowskich po wydaniu tej wcześniejszej
decyzji.
Odnosząc się do stanu faktyczne rozpatrywanej sprawy TSUE uznał, że nawet jeżeli system azylowy w Norwegii
zachowuje podobny standard ochrony osób ubiegających się o azyl jak standard obowiązujący w UE na podstawie
dyrektywy 2011/95/UE, to z jednoznacznej treści przepisów dyrektywy 2013/32/UE wynika, iż przy obecnym stanie
prawa UE państwo trzecie nie może być traktowane na równi z państwem członkowskim do celów stosowania art. 33
ust. 2 lit. d) dyrektywy 2013/32/UE. Trybunał prezentuje stanowisko, że takie zrównanie nie może zależeć od oceny
konkretnego poziomu ochrony osób ubiegających się o azyl w danym państwie trzecim, a uzasadnia je naruszeniem
pewności prawa.

Wyrok TSUE z 20.5.2021 r., w spr. L.R, C-8/20,

Trybunał podkreślił, że decyzja państwa trzeciego w sprawie wniosku o azyl nie ma wpływu na ocenę nowego wniosku złożonego w państwie członkowskim. TSUE wyjaśnił, że istnienie wcześniejszej decyzji państwa trzeciego nie stanowi podstawy do odrzucenia wniosku o azyl w UE jako 'kolejnego wniosku'.