Podpis decyzji administracyjnej przez osobę upoważnioną
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku uznał za konieczne wyeliminowanie z obrotu prawnego decyzji administracyjnej podpisanej przez osobę, która nie załączyła stosownego upoważnienia do akt sprawy. Uchybienie formalne skutkuje koniecznością uchylenia decyzji ZUS I Oddziału, która odmówiła umorzenia należności z tytułu składek. Sprawa dotyczyła umorzenia składek na ubezpieczenia społeczne ubezpieczonych będących płatnikami składek na te ubezpieczenia, zgodnie z przepisami SysUbSpołU.
Tematyka: Wojewódzki Sąd Administracyjny, Gdańsk, decyzja administracyjna, upoważnienie, umorzenie należności, składki ubezpieczeniowe, SysUbSpołU, naruszenie przepisów, postępowanie administracyjne, WSA, I SA/Gd 119/21
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku uznał za konieczne wyeliminowanie z obrotu prawnego decyzji administracyjnej podpisanej przez osobę, która nie załączyła stosownego upoważnienia do akt sprawy. Uchybienie formalne skutkuje koniecznością uchylenia decyzji ZUS I Oddziału, która odmówiła umorzenia należności z tytułu składek. Sprawa dotyczyła umorzenia składek na ubezpieczenia społeczne ubezpieczonych będących płatnikami składek na te ubezpieczenia, zgodnie z przepisami SysUbSpołU.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku uznał za konieczne wyeliminowanie z obrotu prawnego decyzji administracyjnej podpisanej przez osobę, która nie załączyła stosownego upoważnienia do akt sprawy. Powyższe uchybienie ma charakter formalny (proceduralny) i skutkuje koniecznością uchylenia decyzji. Stan faktyczny sprawy Zaskarżoną decyzją z 30.11.2020 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (organ odwoławczy, dalej: ZUS) po ponownym rozpatrzeniu sprawy, na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 ustawy z 14.6.1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 735, dalej: KPA) w związku z art. 83 ust. 4 ustawy z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 423, dalej: SysUbSpołU) utrzymał w mocy decyzję ZUS I Oddział z 25.9.2020 r., mocą której odmówiono P.K. (dalej: Skarżący) umorzenia należności z tytułu składek osoby ubezpieczonej będącej jednocześnie płatnikiem składek w łącznej kwocie 163 998,25 zł. Organy obu instancji wskazały, że zgodnie z art. 28 ust. 2 SysUbSpołU ZUS może umorzyć w całości lub części należności z tytułu składek tylko w przypadku ich całkowitej nieściągalności, a stosownie do art. 28 ust. 3a SysUbSpołU należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne ubezpieczonych będących równocześnie płatnikami składek na te ubezpieczenia mogą być w uzasadnionych przypadkach umarzane pomimo braku ich całkowitej nieściągalności, jednakże tyko w przypadkach określonych w § 3 ust. 1 rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z 31.7.2003 r. w sprawie szczegółowych zasad umarzania należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne (t.j. Dz.U. z 2003 r. poz. 1365). Cytowany przepis oparty jest na konstrukcji tzw. „uznania administracyjnego”, co oznacza, że decyzja w zakresie spraw dotyczących umorzenia należności każdorazowo należy do organu rentowego, który w przypadku stwierdzenia całkowitej nieściągalności składek zachodzącej w przypadkach wymienionych w art. 28 ust. 3 SysUbSpołU, może ale nie musi umorzyć zaległości. Norma zawarta w art. 28 ust. 2 SysUbSpołU wyraźnie wskazuje na brak obowiązku umorzenia należnych składek w przypadku ich całkowitej nieściągalności, stanowiąc, że w takim wypadku mogą być one umorzone. W toku postępowania o ponowne rozpatrzenie sprawy w przedmiocie umorzenia należności z tytułu nieopłaconych składek w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą stwierdzono, że w przedmiotowej sprawie brak jest przesłanek umożliwiających umorzenie składek wraz z należnymi odsetkami i kosztami upomnienia. W rozpatrywanej sprawie nie mamy bowiem do czynienia z sytuacją, w której kwota zadłużenia z tytułu składek znacznie przekraczałaby kwotę kosztów upomnienia. Nie wykorzystano także wszystkich środków egzekucyjnych, w związku z czym nie można stwierdzić, że w postępowaniu egzekucyjnym nie uzyska się kwot przekraczających wydatki egzekucyjne. W toku postępowania nie pozyskano również dokumentów, z których wynikałoby, że sąd oddalił wniosek o ogłoszenie upadłości lub umorzył postępowanie upadłościowe z przyczyn, o których mowa w art. 13 ustawy z 28.2.2003 r. Prawo upadłościowe (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1228, dalej: PrUpad) oraz art. 361 ust. 1 pkt 1 PrUpad; nie nastąpiło też zaspokojenie należności w zakończonym postępowaniu likwidacyjnym ani w umorzonym postępowaniu upadłościowym. Prowadzona przez Skarżącego działalność prawnicza została zawieszona 17.7.2020 r., a od 1.7.2020 r. ma on przyznane świadczenie emerytalne, które jest wolne od potrąceń, a także zasiłek pielęgnacyjny. Nie został więc ustalony element całkowitej nieściągalności długu przez uprawnione w tym zakresie organy egzekucyjne. ZUS nie znalazł też przesłanek do umorzenia należności z tytułu składek z uwagi na ważny interes zobowiązanego i jego trudną sytuację oraz interes publiczny. Fakt rozdzielności majątkowej małżeńskiej, na co wskazywał Skarżący, nie ma wpływu na rozważania związane z analizą sytuacji finansowej rodziny, ponieważ małżonkowie prowadzą wspólne gospodarstwo domowe, w którym dochód kształtuje się na poziomie znacząco wyższym od minimum socjalnego w II kwartale 2020 r. W zakresie wystąpienia przesłanki z § 3 ust. 1 pkt 2 ww. rozporządzenia stwierdzono, że powstanie zadłużenia nie było wynikiem klęski żywiołowej bądź szczególnego zdarzenia. Żywioł, na który powołuje się Skarżący, tj. nawałnica z 11.8.2017 r., nie miał wpływu na powstanie zadłużenia. Skarga do WSA w Gdańsku Skarżący zaskarżył decyzję ZUS wydaną przez Zastępcę Dyrektora Oddziału ZUS z upoważnienia Prezesa ZUS z 30.11.2020 r., utrzymującą w mocy decyzję ZUS z 25.9.2020 r. o odmowie umorzenia należności z tytułu składek, w całości. Zarzucił m.in. obrazę przepisów postępowania, tj. art. 7 KPA, art. 9 KPA, art. 10 § 1 KPA, art. 11 KPA, art. 75 KPA, art. 77 KPA, art. 107 § 3 KPA oraz art. 83 ust. 4 SysUbSpołU w zw. z art. 127 § 3 i nast. KPA, przez zaniechanie podjęcia wszelkich kroków niezbędnych do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego, braku informacji lub wezwania do uzupełnienia wniosku w zakresie ponoszonych kosztów utrzymania i wydatków stałych, braku właściwej interpretacji danych zawartych w PIT, uniemożliwienie wypowiedzenia się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszenia wniosków oraz braku jednoznacznej możliwości identyfikacji jednostki organizacyjnej ZUS, która wydała decyzję w pierwszej instancji, oraz niewłaściwość miejscową i rzeczową organu, który wydał zaskarżoną decyzję, przez ZUS I Oddział, zamiast Prezesa ZUS i braku pełnomocnictwa, a naruszenie ww. przepisów miało decydujący wpływ na treść zaskarżonej decyzji. Skarżący wniósł o uchylenie obu decyzji. Uzasadnienie wyroku WSA w Gdańsku WSA w Gdańsku uznał za konieczne wyeliminowanie z obrotu prawnego zaskarżonej decyzji, jako wydanej z naruszeniem art. 107 § 1 pkt 8 KPA i art. 138 § 1 pkt 1 KPA i wskazał, że w myśl art. 107 § 1 pkt 8 KPA decyzja zawiera podpis z podaniem imienia i nazwiska oraz stanowiska służbowego pracownika organu upoważnionego do wydania decyzji. Zgodnie zaś z art. 83 ust. 1 SysUbSpołU decyzje w indywidualnych sprawach, w tym w sprawie umorzenia należności z tytułu składek, wydaje ZUS. ZUS-em natomiast kieruje Prezes ZUS, który jest osobą uprawnioną do podpisywania decyzji. Z kolei na podstawie § 2 ust. 2 pkt 2 statutu ZUS Prezes może upoważnić pracowników ZUS do wydawania decyzji w określonych sprawach. Oznacza to, że pracownicy ZUS mogą być upoważnieni do wydawania decyzji, lecz osoby te uprawnione są wówczas do podpisywania decyzji „z upoważnienia Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych”, ponieważ nie mogą wydawać decyzji we własnym imieniu. Zasady tej nie zmienia fakt utworzenia w ZUS jednostki zajmującej się m.in. obsługą wniosków o umorzenie należności czy o ponowne rozpatrzenie sprawy o umorzenie należności z tytułu składek, tzw. Centrum Umorzeń, ponieważ jest to wewnętrzną sprawą ZUS o charakterze organizacyjnym i nie ma wpływu na ustawowo uregulowane kompetencje do wydawania decyzji. Organem wydającym decyzję jest ZUS, a nie Centrum Umorzeń, zatem ani Kierownik Centrum Umorzeń, ani jego zastępca, nie mają samoistnych kompetencji do wydawania decyzji w sprawie umorzenia należności z tytułu składek, a mogą to czynić wyłącznie jako pracownicy ZUS, działający z upoważnienia Prezesa ZUS, na co powinien wskazywać podpis pod decyzją, a samo upoważnienie powinno znajdować się w aktach sprawy. Przenosząc powyższe na grunt rozpatrywanej sprawy, WSA w Gdańsku wskazał, że wydane w niniejszej sprawie decyzje administracyjne zostały podpisane przez osoby, które nie załączyły stosownego upoważnienia do akt sprawy. Powyższe uchybienia formalne nie zostały dostrzeżone przez organ drugiej instancji, a jak wynika z akt – także decyzja drugiej instancji została podpisana przez osobę działającą z upoważnienia Prezesa ZUS, jednak w aktach sprawy takiego upoważnienia brak. Zdaniem WSA w niniejszej sprawie jest znamienne to, że organ, który otrzymał odpis skargi Skarżącego, nie odniósł się do podniesionych przez niego wątpliwości w tej kwestii w żaden sposób, nie wyjaśnił uchybienia, jak też do skierowanej do WSA w Gdańsku odpowiedzi nie załączył żadnych dokumentów, z których wynikałoby uprawnienie osób, które podpisały decyzje wydane w niniejszej sprawie, do ich podpisania. Z uwagi na stwierdzone naruszenia przepisów postępowania administracyjnego, ocena zgodności decyzji z przepisami prawa materialnego i odniesienie się do pozostałych zarzutów skargi jest przedwczesne. Obowiązkiem organu będzie ponowne wydanie decyzji, po wyeliminowaniu opisanych wyżej uchybień proceduralnych. Biorąc powyższe po uwagę, na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. c ustawy z 30.8.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 2325), WSA w Gdańsku uchylił zaskarżoną decyzję. Komentarz Podpis (z podaniem imienia i nazwiska oraz stanowiska służbowego pracownika organu upoważnionego do wydania decyzji), a jeżeli decyzja wydana została w formie dokumentu elektronicznego – kwalifikowany podpis elektroniczny jest – zgodnie z art. 107 § 1 pkt 8 KPA – obligatoryjnym elementem decyzji administracyjnej. Brak podpisu w ww. rozstrzygnięcia przesądza – zgodnie z pierwszą koncepcją – o jego bycie prawnym, zaś – w myśl drugiego poglądu – świadczy o wydaniu ww. aktu z rażącym naruszeniem prawa, które daje podstawę do stwierdzenia jego nieważności. W rozpatrywanej sprawie WSA w Gdańsku zwrócił uwagę na jeszcze inną sytuację, tj. taką, w której decyzja administracyjna co prawda zawiera podpis, jednak w aktach sprawy brak dokumentu potwierdzającego uprawnienie (upoważnienie) osoby podpisanej do jej podpisania. WSA w Gdańsku uznał takie uchybienie formalne za uzasadniające uchylenie decyzji. Wyrok WSA w Gdańsku z 8.6.2021 r., I SA/Gd 119/21,
Wyrok WSA w Gdańsku z 8.6.2021 r. wskazał na brak upoważnienia osoby podpisującej decyzję ZUS oraz naruszenia przepisów postępowania administracyjnego. W rezultacie uchylono zaskarżoną decyzję zgodnie z ustawą o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.