Stwierdzenie nieważności decyzji wydanej w tej samej sprawie

Publikacja omawia problem stwierdzenia nieważności decyzji wydanej w tej samej sprawie administracyjnej. Analizuje siedem kolejnych rozstrzygnięć organów oraz relacje między nimi, wskazując na istotę dwuinstancyjności postępowania administracyjnego. Wyjaśnia, dlaczego organ odwoławczy powinien uchylić decyzję organu I instancji w przypadku wydania decyzji w tej samej sprawie. Przedstawia przesłanki rażącego naruszenia prawa oraz konsekwencje braku profesjonalizmu organu odwoławczego.

Tematyka: stwierdzenie nieważności decyzji, dwuinstancyjność postępowania administracyjnego, rażące naruszenie prawa, organ odwoławczy, postępowanie sądowoadministracyjne, odpowiedzialność organów publicznych

Dopóki w obrocie prawnym w dalszym ciągu funkcjonuje decyzja organu I instancji, tj. dopóki organ
odwoławczy nie rozpoznał złożonego odwołania i nie wydał decyzji ostatecznej, która uchylałaby decyzję
organu I instancji i przekazywała sprawę do ponownego rozpoznania temu organowi, to organ I instancji nie
mógł ponownie wydać decyzji w tej samej sprawie.
Stan faktyczny sprawy
Decyzją z września 2017 r. Kierownik Działu Pomocy Społecznej Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej
w J. (dalej: Organ I instancji), odmówił przyznania W.G. (dalej: Skarżący) pomocy w formie zasiłku okresowego
z tytułu bezrobocia, z powodu występującej dysproporcji pomiędzy udokumentowanym dochodem a sytuacją
majątkową oraz brakiem czynnika uzasadniającego przyznanie tej formy pomocy. W wyniku rozpoznania odwołania
wniesionego przez Skarżącego, Samorządowe Kolegium Odwoławcze (dalej: SKO) decyzją z czerwca 2018 r.,
działając na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 ustawy z 14.6.1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U.
z 2021 r. poz. 735 ze zm., dalej: KPA), utrzymało w mocy zaskarżoną decyzję Organu I instancji.
Po rozpoznaniu skargi WSA w Poznaniu wyrokiem z lipca 2019 r., uchylił zaskarżoną decyzję SKO. Pismem
z listopada 2019 r. SKO przesłało Organowi I instancji kserokopię prawomocnego wyroku, wskazując, że z uwagi na
uchylenie zaskarżonej decyzji zachodzi konieczność ponownego rozpatrzenia sprawy przez SKO. Po otrzymaniu
wskazanego pisma, Organ I instancji decyzją ze stycznia 2020 r., po rozpatrzeniu wniosku z lipca 2017 r., odmówił
Skarżącemu przyznania pomocy w formie zasiłku okresowego z uwagi na bierną postawę i brak możliwości
przeprowadzenia wywiadu środowiskowego w celu ustalenia faktycznej sytuacji osobistej, rodzinnej, dochodowej
i majątkowej, na podstawie którego wydaje się decyzję. W uzasadnieniu ww. rozstrzygnięcia Organ I instancji
wskazał, że wobec prawomocnego wyroku WSA w Poznaniu uchylającego zaskarżoną decyzję i poprzedzającą ją
decyzję Organu I instancji, wszczęło postępowanie w I instancji. W wyniku wniesionego przez Skarżącego odwołania
od decyzji Organu I instancji ze stycznia 2020 r., SKO – na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 KPA – decyzją z kwietnia
2020 r. utrzymało w mocy zaskarżoną decyzję organu I instancji.
Istota sporu
W przedstawionym powyżej stanie prawnym mamy do czynienia z aż siedmioma rozstrzygnięciami – decyzjami
administracyjnymi wydanymi w tej samej sprawie administracyjnej dotyczącej przyznania Skarżącemu, na jego
wniosek, pomocy w formie zasiłku okresowego z tytułu bezrobocia, tj.:
1. Decyzja Organu I instancji z września 2017 r.
2. Decyzja SKO o utrzymaniu decyzji z pkt 1 w mocy, z czerwca 2018 r. (uchylona wyrokiem WSA w Poznaniu
z lipca 2019 r.)
3. Decyzja Organu I instancji ze stycznia 2020 r.
4. Decyzja SKO o utrzymaniu decyzji z pkt 3 w mocy, z kwietnia 2020 r.
5. Decyzja SKO o uchyleniu decyzji z pkt 1 i przekazaniu sprawy Organowi I instancji do ponownego rozpatrzenia,
z lipca 2020 r.
6. Decyzja Organu I instancji z września 2020 r.
7. Decyzja SKO o utrzymaniu w mocy decyzji z pkt 6, z grudnia 2020 r.
Relacja ww. rozstrzygnięć i ich istnienie w obrocie prawnym stanowiły przedmiot rozważań i oceny WSA w Poznaniu.
Z uzasadnienia WSA w Poznaniu
WSA w Poznaniu stwierdził, że skarga kasacyjna Skarżącego okazała się zasadna. Zaskarżona decyzja SKO oraz
poprzedzająca ją decyzja Organu I instancji (rozstrzygnięcia z pkt 1 i pkt 3 powyżej) zostały wydane z rażącym
naruszeniem prawa, co obligowało WSA w Poznaniu do stwierdzenia ich nieważności.
W kontekście powyższego, WSA w Poznaniu wyjaśnił, że decyzja Organu I instancji została wydana w stanie
faktycznym sprawy, w którym w obrocie prawnym w dalszym ciągu funkcjonowała decyzja Organu I instancji
z września 2017 r. Wbrew twierdzeniom Organu I instancji, powielonym później w treści decyzji SKO, WSA
w Poznaniu wyrokiem z lipca 2019 r., uchylił wyłącznie zaskarżoną decyzję SKO z czerwca 2018 r. Oznacza to, że
w obrocie prawnym pozostała ww. decyzja Organu I instancji oraz wniesione od tej decyzji odwołanie Skarżącego,

które powinno zostać rozpoznane przez SKO w ramach ponownego rozpoznania sprawy. Taka intencja przyświecała
zresztą SKO, które przesyłając prawomocny wyrok Organowi I instancji przy piśmie z listopada 2019 r., bez akt
sprawy, wskazało, że w wyniku ww. wyroku została uchylona zaskarżona decyzja i w związku z koniecznością
ponownego rozpatrzenia sprawy, została ona zarejestrowana pod nowym numerem. Tymczasem Organ I instancji,
nie czekając na ponowne rozpatrzenie odwołania Skarżącego i wydanie decyzji przez SKO, wydał nową decyzję,
choć w obrocie prawnym pozostawała jego decyzja z września 2017 r. wydana w tej samej sprawie.
W tej sytuacji WSA w Poznaniu był zobligowany do stwierdzenia nieważności decyzji Organu I instancji ze stycznia
2020 r. i podkreślenia, że postępowanie administracyjne jest dwuinstancyjne. W praktyce oznacza to, że dopóki
organ odwoławczy nie rozpoznał złożonego odwołania i nie wydał decyzji ostatecznej w sprawie, która
uchylałaby decyzję organu I instancji i przekazywała sprawę do ponownego rozpoznania temu organowi,
organ I instancji nie mógł ponownie wydać decyzji w tej samej sprawie.
SKO rozpoznając odwołanie Skarżącego od decyzji Organu I instancji ze stycznia 2020 r. nie dostrzegło wskazanej
nieprawidłowości i rozpatrzyło sprawę merytorycznie, zamiast uchylić decyzję Organu I instancji z przyczyn
proceduralnych. Jest to przy tym o tyle rażące, że działanie SKO jawi się jako pozbawione wszelkiej staranności
i skrupulatności. Przekazując wyrok Organowi I instancji SKO wskazywało przecież, że jego obowiązkiem jest
ponowne rozpatrzenie sprawy, a w zaskarżonej decyzji bezrefleksyjnie powieliło błędne twierdzenie Organu
I instancji co do rozstrzygnięcia WSA w Poznaniu wskazując, że zostały uchylone decyzje organów obydwu instancji.
Co więcej, z akt sprawy wynika, że choć SKO wydało decyzję kontrolowaną w niniejszym postępowaniu, to decyzją
z lipca 2020 r., po ponownym rozpoznaniu odwołania Skarżącego od decyzji z września 2017 r., uchyliło decyzję
Organu I instancji i przekazało sprawę temu organowi do ponownego rozpatrzenia. W uzasadnieniu SKO wskazało,
że sprawa była już rozpatrywana przez SKO, jednakże w wyniku zaskarżenia decyzji ostatecznej do WSA
w Poznaniu, Sąd ten uchylił rozstrzygnięcie SKO. W konsekwencji w obrocie prawnym pozostaje decyzja Organu
I instancji oraz odwołanie od niej, które należy rozpoznać mając na uwadze wytyczne wskazane przez WSA
w Poznaniu. Konsekwencją wydania tej decyzji było wydanie przez Organ I instancji decyzji z września 2020 r.
o odmowie przyznania wnioskowanej pomocy, utrzymanej następnie w mocy decyzją SKO z grudnia 2020 r.
Z powyższego wynika, że SKO, rozpoznając odwołanie od decyzji Organu I instancji ze stycznia 2020 r., w ogóle
pominął, że decyzja Organu I instancji została wydana w sprawie wszczętej na wniosek Skarżącego z lipca 2017 r.
o przyznanie zasiłku okresowego i wyrok z lipca 2019 r. dotyczy tej sprawy.
Przesłanki rażącego naruszenia prawa
Końcowo WSA w Poznaniu wyjaśnił, że aby zaszło rażące naruszenie prawa muszą wystąpić łącznie trzy przesłanki:
oczywistość naruszenia prawa, charakter przepisu, który został naruszony oraz racje ekonomiczne lub gospodarcze
skutki, które wywołuje decyzja. Przy czym chodzi o skutki niemożliwe do zaakceptowania z punktu widzenia
wymagań praworządności. W demokratycznym państwie prawa, jakimi w świetle art. 2 Konstytucji RP jest
Rzeczypospolita Polska, jako niedopuszczalną uznać należy sytuację, w której organ odwoławczy, czyli instytucja
mająca charakteryzować się wysokim poziomem profesjonalizmu w obszarze swej rzeczowej specjalizacji, popełnia
kluczowy pod względem formalnym błąd polegający na utrzymaniu w mocy decyzji organu I instancji
wydanej w tej samej sprawie indywidualnej, co pozostająca w obrocie prawnym wcześniejsza decyzja tego
organu. Świadczy to nie tylko o niewykonaniu jasnych wytycznych wynikających z prawomocnego orzeczenia sądu
administracyjnego, ale także o poważnej i niedającej się usprawiedliwić obrazie przepisów prawa procesowego, tj.
art. 15 KPA, art. 127 KPA i art. 138 § 1 pkt 1 KPA. Tak prowadzone postępowanie musi znacząco obniżać zaufanie
obywatela do organów władzy publicznej, godząc tym samym w istotę zasady naczelnej wyrażonej w art. 8 KPA.
Mając powyższe na uwadze, WSA w Poznaniu, działając na podstawie art. 145 § 1 pkt 2 ustawy z 30.8.2002 r.
Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 2325 ze zm., dalej: PostAdmU) i art.
135 PostAdmU w zw. z art. 156 § 1 pkt 2 KPA, stwierdził nieważność decyzji SKO z kwietnia 2020 r., a także
poprzedzającej ją decyzji Organu I instancji ze stycznia 2020 r.

Komentarz
Powyższe rozstrzygnięcie WSA w Poznaniu koncentruje się wokół zagadnień proceduralnych postępowania
administracyjnego, jakimi są: zasada dwuinstancyjności tego postępowania i nieważności decyzji administracyjnej
z uwagi na jej wydanie z rażącym naruszeniem prawa. WSA w Poznaniu podkreślił wzajemne relacje pomiędzy ww.
regułami i wskazał, że nie jest możliwe wydanie przez organ odwoławczy decyzji administracyjnej o utrzymaniu
w mocy decyzji organu I instancji, w sytuacji gdy została ona wydana w tej samej sprawie indywidualnej, co
pozostająca w obrocie prawnym wcześniejsza decyzja tego organu I instancji. W takim przypadku prawidłowym
działaniem organu odwoławczego byłoby wydanie rozstrzygnięcia o uchyleniu decyzji organu I instancji z przyczyn
proceduralnych.

Wyrok WSA w Poznaniu z 17.6.2021 r., II SA/Po 478/20,

Wyrok WSA w Poznaniu stwierdził nieważność decyzji SKO z kwietnia 2020 r. i decyzji Organu I instancji ze stycznia 2020 r. z powodu rażącego naruszenia prawa. Analiza przypadku podkreśla istotę prawidłowego postępowania dwuinstancyjnego oraz konieczność unikania powielania decyzji w tej samej sprawie. Rozstrzygnięcie WSA ma istotne znaczenie dla zachowania zaufania obywateli do organów władzy publicznej.