Bezpłatny dowóz niepełnosprawnego dziecka do ośrodka

Realizacja obowiązku gminy w zakresie zapewnienia bezpłatnego transportu i opieki niepełnosprawnego dziecka do ośrodka rewalidacyjno-wychowawczego nie jest uzależniona od odległości do miejsca zamieszkania. Skarżąca wniosła o transport syna do specjalistycznej placówki kształcenia specjalnego, ale Prezydent Miasta odmówił, powołując się na przepisy prawa oświatowego. WSA uznał skargę za bezskuteczną, wskazując, że decyzje dotyczące wyboru szkoły należą do rodziców, a nie do gminy.

Tematyka: bezpłatny dowóz, niepełnosprawne dziecko, ośrodek rewalidacyjno-wychowawczy, transport niepełnosprawnego dziecka, wybór szkoły, obowiązek gminy, konstytucyjne prawo do nauki

Realizacja obowiązku gminy w zakresie zapewnienia bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu do
ośrodka rewalidacyjno-wychowawczego nie jest uzależniona od odległości ośrodka do miejsca zamieszkania
niepełnosprawnego dziecka. A zatem nie musi to być ośrodek najbliższy. Przepis nie wymaga także, by był to
ośrodek publiczny.
Stan faktyczny
Skarżąca zwróciła do Prezydenta Miasta z wnioskiem o zapewnienie jej niepełnosprawnemu synowi bezpłatnego
transportu i opieki w czasie przewozu do ośrodka umożliwiającego realizację obowiązku nauki, tj. do Ośrodka
Rewalidacyjno-Wychowawczego w danym roku szkolnym, zgodnie z załączonym orzeczeniem o potrzebie
kształcenia specjalnego.
Uzasadniając wniosek skarżąca wskazała, że wybrany przez nią ośrodek jest specjalistyczną placówką kształcenia
specjalnego, która obejmuje wychowanka i jego rodzinę wsparciem w zakresie pomocy społecznej, zarówno
finansowo jak i rzeczowo. Nadto wybrana placówka jest w stanie w pełni spełnić zalecenia wskazane w orzeczeniu
o potrzebie kształcenia specjalnego. Jej syn uczęszczał do tej placówki w poprzednim roku szkolnym, wtenczas
dowoziła go na własny koszt.
W odpowiedzi Prezydent Miasta poinformował wnioskodawczynię, że art. 39 ust. 4 pkt 2 ustawy z 14.12.2016 r.
Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1082 ze zm., dalej: PrOśw), dotyczy dowozu dzieci i młodzieży w wieku
szkolnym do publicznych placówek oświatowych, w tym do ośrodków rewitalizacyjno-wychowawczych, w związku
z czym w tej sprawie przedmiotowy przepis nie znajduje zastosowania. Ponadto zgodnie z informacją uzyskaną od
dyrekcji Zespołu Szkół Specjalnych w ww. placówce istnieje możliwość realizowania wszystkich zaleceń zawartych
w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego, nie ma możliwości organizacji bezpłatnego transportu i opieki
w czasie przewozu do Ośrodka Rewalidacyjno-Wychowawczego.
Matka chłopca wniosła skargę na powyższą czynność, tj. odmowę zapewnienia bezpłatnego transportu i opieki
w czasie przewozu dziecka Skarżącej małoletniemu z miejsca zamieszkania do Ośrodka Rewalidacyjno-
Wychowawczego.
W niniejszej sprawie, ani Prezydent, ani Skarżąca nie wyszli z inicjatywą zawarcia umowy.
Brak umowy aktualizuje obowiązek gminy w zakresie zapewnienia bezpłatnego transportu i opieki, o których mowa
w art. 39 ust. 4 pkt 2 PrOśw.
Skarżąca podniosła, że Ośrodek Rewalidacyjno-Wychowawczy jest położony w odległości około X km od miejsca
zamieszkania małoletniego, a wybór tego ośrodka jest także podyktowany treścią orzeczenia o potrzebie kształcenia
specjalnego.
Odpowiadając na skargę Prezydenta Miasta wniósł o jej oddalenie.
Organ podniósł, że zgodnie z art. 32 ust. 6 PrOśw obowiązkiem gminy jest zapewnienie niepełnosprawnym dzieciom
pięcioletnim i sześcioletnim oraz dzieciom objętym wychowaniem przedszkolnym na podstawie art. 31 ust. 2 PrOśw
bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu do najbliższego przedszkola, oddziału przedszkolnego w szkole
podstawowej, innej formy wychowania przedszkolnego lub ośrodka rewalidacyjno- wychowawczego albo zwrot
kosztów przejazdu dziecka i opiekuna na zasadach określonych w umowie zawartej między wójtem (burmistrzem,
prezydentem miasta) a rodzicami, jeżeli dowożenie zapewniają rodzice.
Wyrok WSA
WSA w Poznaniu rozpoznając skargę na czynność Prezydenta Miasta w przedmiocie zapewnienia transportu do
placówki oświatowej, uznał czynność za bezskuteczną.
W pierwszej kolejności WSA wskazał, że odmowa zapewnienia uczniom dojazdu do szkoły lub innej placówki
wskazanej PrOśw jest czynnością w rozumieniu art. 3 § 2 pkt 4 PostAdmU, a zatem przysługuje na nią skarga do
sądu administracyjnego.

Małoletni jest chłopcem z niepełnosprawnością sprzężoną - niepełnosprawnością ruchową i niepełnosprawnością
intelektualną w stopniu umiarkowanym oraz legitymuje się orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego. Ta
okoliczność jest bezsporna.
Zgodnie z treścią art. 39 ust. 4 pkt 2 PrOśw obowiązkiem gminy jest: zapewnienie dzieciom i młodzieży, o których
mowa w art. 36 ust. 17 PrOśw, a także dzieciom i młodzieży z niepełnosprawnościami sprzężonymi, z których jedną
z niepełnosprawności jest niepełnosprawność intelektualna, bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu do
ośrodka rewalidacyjno-wychowawczego, do końca roku szkolnego w roku kalendarzowym, w którym kończą:
• 24 rok życia - w przypadku uczniów z niepełnosprawnościami sprzężonymi, z których jedną z niepełnosprawności
jest niepełnosprawność intelektualna,
• 25 rok życia - w przypadku uczestników zajęć rewalidacyjno-wychowawczych.
Obowiązki gminy w powyższym zakresie zostały sformułowane przez ustawodawcę jednoznacznie i w pierwszej
kolejności gmina powinna zapewnić niepełnosprawnemu dziecku bezpłatny transport i opiekę w czasie przewozu.
Zdaniem Sądu powyższy przepis art. 39 ust. 4 pkt 2 PrOśw, nie formułuje warunku aby bezpłatny transport
dotyczył wyłącznie najbliższego ośrodka rewalidacyjno–wychowawczego. Ustawodawca wyraźnie wskazuje
sytuacje, w których obowiązek dotyczy ośrodka najbliższego (tak w art. 39 ust. 4 pkt 1 PrOśw, jeśli chodzi
o bezpłatny transport uczniów niepełnosprawnych do najbliższej szkoły podstawowej lub najbliższej szkoły
ponadpodstawowej). Warunku odległości nie sformułowano natomiast w przepisie art. 39 ust. 4 pkt 2 PrOśw.
Oznacza to, że realizacja obowiązku gminy w zakresie zapewnienia bezpłatnego transportu i opieki w czasie
przewozu do ośrodka rewalidacyjno–wychowawczego nie jest uzależniona od odległości ośrodka do miejsca
zamieszkania niepełnosprawnego dziecka. A zatem nie musi to być ośrodek najbliższy.
Powołując się zaś na art. 70 ust. 1 i 3 Konstytucji RP Sąd wskazał, że podejmowanie decyzji w imieniu ucznia
w wykonaniu konstytucyjnie gwarantowanego prawa do nauki i wyboru szkoły należy do rodziców, a nie do gminy.
Wobec tego Skarżąca mogła wybrać dla swojego syna ten konkretny ośrodek rewalidacyjno-wychowawczy, w którym
odbywać będzie on dalsze kształcenie. Nie musiała być to szkoła najbliższa chłopcu, gdyż jak wyżej wskazano tego
warunku ustawa w art. 39 ust. 4 PrOśw nie formułuje, ani tym bardziej nie musi być to szkoła wskazana przez gminę.
Także placówka niepubliczna
Sąd nie podzielił również argumentu Prezydenta, iż omawiany przepis dotyczy wyłącznie publicznych placówek.
Miernik „publiczny” w ogóle nie został użyty w art. 39 ust. 4 pkt 2 PrOśw, który wyłącznie wypowiada się o tym, że
obowiązkiem gminy jest zapewnienie transportu do ośrodka rewalidacyjno-wychowawczego.
Inaczej mówiąc obowiązek zapewnienia dowozu niepełnosprawnego dziecka do ośrodka rewalidacyjno-
wychowawczego o którym mowa w art. 39 ust. 4 pkt 2 PrOśw nie jest obwarowany wymogiem publicznego
charakteru tej placówki. W ocenie Sądu ratio legis powołanych przepisów sprowadza się do tego, aby dzieciom
niepełnosprawnym zapewnić możliwość kształcenia stosownie do wymagań i zaleceń wskazanych w orzeczeniu
o potrzebie kształcenia specjalnego w dedykowanych do tego ośrodkach rewalidacyjno-wychowawczych. Po stronie
gminy zaś ustanowiono obowiązek organizacji dowozu do tych placówek, nie wprowadzając ani kryterium bliskości,
ani kryterium publicznego charakteru ośrodka.
Sąd podzielił stanowisko WSA w Krakowie sformułowane w wyroku z 15.12.2015 r., III SA/Kr 1230/15,
że
uwzględniając ciężkie przypadki niepełnosprawności, jako nieuzasadnione należy potraktować obawy gminy, iż
wybór rodziców zawsze padnie na ośrodek położony daleko i obowiązki gminy w zakresie transportu pod opieką
będą w związku z tym szczególnie uciążliwe i kosztowne. Celowi konstytucyjnemu w postaci zapewnienia wsparcia
rodzicom osoby niepełnosprawnej nie odpowiadałaby wykładnia ograniczająca prawa przyznane osobom
niepełnosprawnym, najciężej dotkniętym przez los, a uzasadniona potrzebą ochrony majątkowych interesów gminy.
Z powyższych względów należało uchylić zaskarżoną czynność Prezydenta.

Komentarz
W omawianym orzeczeniu WSA w Poznaniu dokonał syntetycznej wykładni przepisu art. 39 ust. 4 pkt 2 PrOśw. Sąd
wskazał, że na gminie ciąży obowiązek zapewnienia uczniowi o określonym typie niepełnosprawności, w tym
niepełnosprawności sprzężonej, bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu do ośrodka umożliwiającego
wypełnienie obowiązku szkolnego i obowiązku nauki. Przy tym nie musi to być ośrodek położony najbliżej, ani
nie musi to być ośrodek publiczny. Wybór ośrodka nie stanowi uprawnienia gminy, lecz osób, do których należy
podejmowanie decyzji w imieniu ucznia w wykonaniu konstytucyjnie gwarantowanego prawa do nauki i wyboru szkoły
– czyli zasadniczo rodzicom.

Wyrok WSA w Poznaniu z 3.3.2021 r., II SA/Po 853/20

WSA w Poznaniu w wyroku z 3.3.2021 r. II SA/Po 853/20 wyjaśnił, że obowiązek zapewnienia transportu do ośrodka rewalidacyjno-wychowawczego nie jest ograniczony do najbliższej placówki ani do placówki publicznej. Decyzję o wyborze ośrodka podejmują rodzice, a nie gmina. WSA podkreślił konstytucyjne prawo do wyboru szkoły przez ucznia z niepełnosprawnościami.