Kilka drzew wciąż może stanowić zabytkowy park

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Opolu zajął stanowisko w sprawie utrzymywania w rejestrze zabytków nieruchomości, która fizycznie już nie istnieje. Chodziło o park otaczający neogotycki pałac we wsi Łany, który od 1959 r. widniał w ewidencji. Niegdyś duży teren zieleni, obecnie zaledwie kilka drzew i ruiny zamku. Decyzja ministra o nieusuwanie z rejestru zabytków budzi kontrowersje.

Tematyka: zabytek, park krajobrazowy, decyzja ministra, zachowanie zabytku, skreślenie z rejestru, WSA Opolu, kontrowersje, wartość historyczna

Nie każdy uszczerbek w substancji zabytkowej może zostać zakwalifikowany jako urzeczywistniający
przesłankę do wykreślenia z rejestru zabytków.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Opolu zajął stanowisko w sprawie utrzymywania w rejestrze zabytków
nieruchomości, która fizycznie już nie istnieje. Chodziło o park, który otaczał neogotycki pałac we wsi Łany, który od
1959 r. widniał w ewidencji. Niegdyś stanowił on duży teren zieleni, ale obecnie zostało po nim raptem kilka drzew,
a i po zamku zostały tylko ruiny.
W latach 90-tych skrawek byłego parku wraz z resztkami zabudowań kupiła od gminy kobieta, która na tym właśnie
terenie obecnie prowadzi przedsiębiorstwo. Wystąpiła ona do ministra kultury i dziedzictwa narodowego
o wykreślenie z rejestru zabytków parku w części należącej do niej. Ten jednak odmówił. W uzasadnieniu decyzji
podał, że jak wynika z akt sprawy Wojewódzki Konserwator Zabytków wpisał do rejestru zabytków „park
krajobrazowy, na terenie parku pałac. Całość o wartości artystyczno-historycznej”. Organ zauważył, że treść ww.
decyzji wskazuje na fakt indywidualnego wpisania do rejestru zabytków zarówno parku krajobrazowego, jak i pałacu,
które wspólnie tworzą zespół obiektów o charakterze rezydencjonalnym. Stwierdził także, że nie zachodzą przesłanki
uzasadniające skreślenie z rejestru zabytków ww. nieruchomości, bowiem „nieruchomość, na której zlokalizowane są
ruiny pałacu (...), znajdowała się i znajduje w granicach kompozycji parku krajobrazowego (...), a jej obszar był i jest
zdominowany głównym elementem założenia tj. obiektem pałacowym”. Minister wskazał, że zachowanie się jedynie
trzech egzemplarzy starodrzewu, nie przesądza o trwałym i nieodwracalnym zniszczeniu tej części parku
krajobrazowego. Podkreślił także, że główna część kompozycji parku krajobrazowego, która charakteryzuje się
zachowanym zadrzewieniem, położona jest poza granicami przedmiotowej działki, ale układ założenia jest czytelny
i nadal ma wartości naukowe, historyczne i artystyczne.
W opinii ministra w omawianej sprawie nie zaszły żadne nowe okoliczności prawne lub faktyczne uzasadniające
skreślenie działki z rejestru zabytków. Organ zaznaczył przy tym, że owo skreślenie powinno być traktowane
w kategoriach wyjątku, a nie każdy uszczerbek w substancji zabytkowej może zostać zakwalifikowany jako
urzeczywistniający przesłankę z art. 13 ust. 1 ustawy z 23.7.2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (t.j.
Dz.U. z 2021 r. poz. 710).
Kobieta zaskarżyła decyzję ministra tłumacząc, że park faktycznie nie istnieje, na dowód czego wskazywała brak
usytuowania go na mapach, czy dokumentacji fotograficznej, które umożliwiałyby odtworzenie założenia, jednak
WSA w Opolu w wyroku z 15.4.2021 r., VII SA/Wa 1588/20,
nie podzielił jej argumentacji i oddalił skargę.
Wyrok WSA w Opolu z 15.4.2021 r., VII SA/Wa 1588/20,

Minister wskazał, że zachowanie trzech egzemplarzy starodrzewu nie oznacza trwałego zniszczenia parku krajobrazowego. Skreślenie zabytku powinno być wyjątkiem, a nie każdy uszczerbek może usprawiedliwić tę decyzję. Kobieta, która zakupiła teren po byłym parku, nie odniosła sukcesu w swoim wniosku o wykreślenie z rejestru zabytków.