Rozpoznanie odwołania złożonego po terminie to rażące naruszenie prawa

Do rażącego naruszenia prawa dochodzi, gdy organ odwoławczy rozpatruje odwołanie po terminie bez przywrócenia terminu. W publikacji omówiono sytuację, gdzie skarżący wnosił zarzuty w sprawie egzekucji administracyjnej, a organy decydowały o oddaleniu zarzutów. Wskazano na konieczność przestrzegania terminów w postępowaniu administracyjnym oraz przywołano precedensy orzecznicze potwierdzające rażące naruszenie prawa przy rozpatrywaniu odwołań po terminie.

Tematyka: rażące naruszenie prawa, terminy w postępowaniu administracyjnym, egzekucja administracyjna, nieważność decyzji, przepisy covidowe

Do rażącego naruszenia prawa dochodzi w sytuacji, w której organ odwoławczy rozpoznał odwołanie od
decyzji wniesionej po terminie, mimo że termin nie został przywrócony.
Stan faktyczny
WSA w Lublinie w trybie uproszczonym rozpoznał sprawę ze skargi J.K. na postanowienie SKO w przedmiocie
zarzutów w sprawie prowadzenia egzekucji administracyjnej i stwierdził nieważność zaskarżonego postanowienia.
Przedmiotem skargi było postanowienie SKO utrzymujące w mocy postanowienie Wójta Gminy oddalające zarzuty
w sprawie egzekucji administracyjnej.
W sprawie tej organ I instancji określił skarżącemu wysokość opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi
w kwocie X zł miesięcznie. Ponieważ skarżący nie wywiązywał się z obowiązku zapłaty, organ I instancji najpierw
skierował do skarżącego upomnienie, a następnie wystawił tytuł wykonawczy, po czym skierował przedmiotowy tytuł
do egzekucji administracyjnej do Naczelnika Urzędu Skarbowego. Naczelnik Urzędu Skarbowego zawiesił
prowadzone przeciwko skarżącemu postępowanie egzekucyjne w związku ze złożeniem przez skarżącego zarzutów.
W zarzutach skarżący podniósł, że nie mieszka w danej nieruchomości, bo nie ma tam dostępu do wody, nigdy nie
odbierano od niego śmieci, a tytuł wykonawczy jest podpisany przez nieuprawnioną osobę, a także w treści tytułu
wykonawczego występuje błąd co do daty jego urodzenia.
Postanowienie organu I instancji w przedmiocie oddalenia zarzutów w sprawie egzekucji administracyjnej zostało, na
skutek zażalenia skarżącego, uchylone w całości, a sprawa przekazana do ponownego rozpoznania postanowieniem
SKO.
W wyniku ponownego rozpatrzenia sprawy organ I instancji oddalił zarzuty skarżącego w sprawie egzekucji
administracyjnej. Przedmiotowe postanowienie zostało odebrane osobiście przez skarżącego dnia (…). Skarżący
pismem z dnia (…) – złożonym w Urzędzie Gminy dnia (…) wniósł zażalenie na postanowienie organu I instancji.
Postanowieniem organ II instancji utrzymał w mocy zaskarżone postanowienie.
W uzasadnieniu podniesiono, że zobowiązany może wnieść zarzuty tylko z przyczyn enumeratywnie
wyszczególnionych w art. 33 ustawy z 17.6.1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (t.j. Dz.U. z 2020 r.
poz. 1427 ze zm., dalej: EgzAdmU) Zarzut winien określać istotę i zakres żądania oraz dowody uzasadniające to
żądanie. Organ II instancji podniósł, że skarżący nie sformułował zarzutów zgodnie z wyżej wskazanym przepisem,
a także wyjaśnił, że egzekwowany w sprawie obowiązek polega na zapłacie opłaty za gospodarowanie odpadami
komunalnymi i wynika wprost z przepisów ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach.
Skarga
W skardze do WSA w Lublinie skarżący podniósł, że Kolegium nie może rozstrzygać w sprawach zakończonych
prawomocnie, nie powinno też kłamać w sprawie zgodności daty urodzenia z numerem PESEL podanym w tytule
wykonawczym. Ponadto podniósł, że Wójt Gminy nie poniósł kosztów transportu, zbierania i odzysku odpadów z jego
nieruchomości. Wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia.
W odpowiedzi na skargę organ II instancji wniósł o jej oddalenie.
Orzeczenie WSA
Skarga podlega uwzględnieniu jednak z innych powodów niż argumenty w niej wskazane.
WSA zauważył, że organ II instancji rozpoznał merytorycznie zażalenie, pomimo, że skarżący wniósł je po terminie.
Jak wynika bowiem z potwierdzenia odbioru, skarżący osobiście odebrał w dniu (…) korespondencję kierowaną do
niego, a zawierającą postanowienie organu I instancji w przedmiocie oddalenia zarzutów. Zwrotne potwierdzenie
odbioru jest dokumentem urzędowym, który – jeśli jest sporządzony w przepisanej formie przez uprawniony do tego
podmiot – stanowi dowód tego, co zostało w nim urzędowo stwierdzone (zob. postanowienie NSA z 22.1.2021 r., II
OZ 1209/20). Zażalenie natomiast skarżący złożył w Urzędzie Gminy dnia (...), co wynika z prezentaty.
Zgodnie z art. 34 § 3 EgzAdmU na postanowienie w sprawie zarzutu w sprawie egzekucji administracyjnej
przysługuje zażalenie. Jak wynika z treści art. 141 § 2 KPA zażalenia wnosi się w terminie 7 dni od dnia doręczenia
postanowienia stronie, a gdy postanowienie zostało ogłoszone ustnie – od dnia jego ogłoszenia stronie. A skoro

w postępowaniu egzekucyjnym mają odpowiednie zastosowanie przepisy KPA (zob. art. 18 EgzAdmU) tym samym
zażalenie na postanowienie w sprawie zarzutu wnosi się w terminie 7 dni od dnia doręczenia postanowienia stronie.
Termin do wniesienia zażalenia w tej sprawie minął skarżącemu 5.2.2021 r.
Zgodnie z art. 134 ustawy z 30.8.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U. z 2019 r.
poz. 2325 ze zm., dalej: PostAdmU) Sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc jednak związany zarzutami
i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną, z zastrzeżeniem art. 57a § 1 PostAdmU. Sąd nie może wydać
orzeczenia na niekorzyść skarżącego, chyba że stwierdzi naruszenie prawa skutkujące stwierdzeniem nieważności
zaskarżonego aktu lub czynności (art. 134 § 2 PostAdmU).
Brak związania sądu administracyjnego zarzutami i wnioskami skargi (oraz powołaną podstawą prawną) oznacza
m.in. możliwość dokonania oceny zaskarżonej decyzji z punktu widzenia jej zgodności z prawem, niezależnie od
sformułowanych w skardze twierdzeń i zarzutów. Tym samym istnieje możliwość, że sąd uchyli treść zaskarżonego
aktu lub czynności z powodu innych uchybień niż te, które wskazał wnoszący skargę. Możliwe będzie również
stwierdzenie nieważności zaskarżonego aktu przez sąd. Sąd jest więc uprawniony uwzględnić z urzędu inne zarzuty
i orzec odmiennie od wniosków skargi (por. wyr. NSA z 20.3.2007 r., II GSK 349/06,
; wyrok WSA
w Warszawie z 6.5.2004 r., I SA 2027/02,
).
Zgodnie z art. 145 § 1 pkt 2 PostAdmU. Sąd uwzględniając skargę na decyzję lub postanowienie stwierdza
nieważność decyzji lub postanowienia w całości lub w części, jeżeli zachodzą przyczyny określone w art. 156 KPA
lub w innych przepisach. W art. 156 § 1 pkt 2 KPA przewidziano, że organ administracji publicznej stwierdza
nieważność decyzji, która wydana została bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa.
W orzecznictwie sądów administracyjnych przyjmuje się, że doszło do rażącego naruszenia prawa w sytuacji gdy
organ odwoławczy rozpoznał odwołanie od decyzji wniesionej po terminie, mimo że termin nie został przywrócony
(zob. np. wyrok NSA z 16.2.1998 r., IV SA 727/96; wyrok NSA z 23.04.1998 r., IV SA 1006/96; wyrok NSA
z 14.04.1999 r., I SA 1823/98,
; wyrok NSA z 2.06.1999 r., IV SA 868/97; wyrok NSA z 18.11.1999 r., I SA
330/99).
W uchwale NSA z 12.10.1998 r., OPS 11/98,
wprost wyrażono zapatrywanie, że: „rozpatrzenie odwołania
wniesionego z uchybieniem terminu, który nie został przywrócony, stanowi rażące naruszenie prawa w rozumieniu
art. 156 § 1 pkt 2 KPA Odnosi się to w równym stopniu do rozpatrzenia wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy (art.
127 § 3 KPA). Załatwienie w postępowaniu administracyjnym wniosku o ponowne rozpoznanie sprawy merytoryczną
decyzją w sytuacji, gdy upłynął termin wniesienia tego środka zaskarżenia, stanowi rażące naruszenie art. 127 § 3 in
fine w związku z art. 129 § 2 KPA oraz art. 16 § 1 KPA.”
Rozpoznanie przez organ odwoławczy zażalenia na postanowienie – wniesionego przez stronę po terminie –
dotknięte jest rażącym naruszeniem prawa. W konsekwencji stwierdzenia powyższego, Sąd zobowiązany jest
stwierdzić nieważność zaskarżonego postanowienia SKO.
Przepisy covidowe
Jednocześnie Sąd zwrócił uwagę, że ustawą z 9.12.2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach
związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz
wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2020 r. poz. 2255), która weszła
w życie 16.12.2020 r. dodany został art. 15zzzzzn2 KoronawirusU, o treści:
1. W przypadku stwierdzenia uchybienia przez stronę w okresie obowiązywania stanu epidemii ogłoszonego
z powodu COVID-19 przewidzianych przepisami prawa administracyjnego terminów:
1. zachowania których jest uzależnione udzielenie ochrony prawnej przed organem administracji publicznej,
2. do dokonania przez stronę czynności kształtujących jej prawa i obowiązki,
3. przedawnienia,
4. których niezachowanie powoduje wygaśnięcie lub zmianę praw rzeczowych oraz roszczeń i wierzytelności,
a także popadnięcie w opóźnienie,
5. zawitych, z niezachowaniem których ustawa wiąże ujemne skutki dla strony,
6. do dokonania przez podmioty lub jednostki organizacyjne podlegające wpisowi do właściwego rejestru
czynności, które powodują obowiązek zgłoszenia do tego rejestru, a także terminów na wykonanie przez te
podmioty obowiązków wynikających z przepisów o ich ustroju
– organ administracji publicznej zawiadamia stronę o uchybieniu terminu.

2. W zawiadomieniu, o którym mowa w ust. 1, organ administracji publicznej wyznacza stronie termin 30 dni na
złożenie wniosku o przywrócenie terminu.

3. W przypadku, o którym mowa w art. 58 § 2 KPA, prośbę o przywrócenie terminu należy wnieść w terminie 30 dni
od dnia ustania przyczyny uchybienia terminu.
Przepis ten przewiduje obowiązek organu administracji publicznej zawiadamiania strony o uchybieniu terminu.
W takim przypadku strona ma prawo do złożenia wniosku o przywrócenie terminu.
Stwierdzenie przez Sąd nieważności zaskarżonego postanowienia powoduje, że organ II instancji zobowiązany jest
rozpoznać zażalenie skarżącego, z zastrzeżeniem, że wniesione zostało ono po terminie. Przy czym ewentualne
zastosowanie w tej sprawie art. 134 KPA poprzedzone powinno być poinformowaniem skarżącego o uchybieniu
terminu stosownie do treści art. 15zzzzzn2 KoronawirusU.

Komentarz
Niezależnie od treści i zakresu skargi, sądy administracyjne z urzędu powinny dostrzec te uchybienia organów
administracyjne, które na gruncie przepisów KPA stanowią o rażącym naruszeniu prawa. Takim naruszeniem jest
rozpoznanie odwołanie złożonego z uchybieniem terminu. Sąd administracyjny dostrzegając uchybienie dotknięte
taką kwalifikowaną wadą, zobowiązany jest stwierdzić nieważności kontrolowanej decyzji czy postanowienia – i to
niezależnie od tego czy orzeczenie to będzie wydawane na (nie)korzyść skarżącego.

Wyrok WSA w Lublinie z 7.7.2021 r., I SA/Lu 150/21,

Sąd administracyjny ma obowiązek stwierdzić nieważność decyzji lub postanowienia, gdy odwołanie zostało złożone po terminie bez jego przywrócenia, nawet jeśli orzeczenie nie idzie na korzyść skarżącego. Przepisy covidowe wprowadziły dodatkowe zobowiązanie organów do informowania stron o uchybieniu terminów i udzielania możliwości przywrócenia terminu.