Zapomoga dla studenta pobierającego naukę dłużej niż 6 lat

W ustawie Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce nie ma przepisu ograniczającego lub wyłączającego prawo do świadczeń dla studentów studiujących dłużej niż 6 lat. NSA rozpoznał skargę kasacyjną dotyczącą zapomogi dla studenta i podzielił stanowisko Sądu I instancji. Zgodnie z art. 93 ust. 2 PrSzkolWyżN, zapomogę można otrzymywać przez maksymalnie 6 lat, a decyzja o jej przyznaniu jest kwestią administracyjną.

Tematyka: zapomoga dla studenta, prawo do świadczeń, status studenta, art. 93 ust. 2 PrSzkolWyżN, NSA, wyrok, decyzja administracyjna

W ustawie Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce nie zawarto przepisu ograniczającego lub wyłączającego
prawo do świadczeń ze względu na posiadanie statusu studenta przez okres dłuższy niż 6 lat.
Problem prawny i stan faktyczny
NSA rozpoznał skargę kasacyjną Odwoławczej Komisji Stypendialnej Uniwersytetu od wyroku WSA w Szczecinie
z 3.9.2020 r., II SA/Sz 223/20,
w sprawie ze skargi studenta na decyzję Odwoławczej Komisji Stypendialnej
Uniwersytetu (dalej: Komisja) w przedmiocie zapomogi i oddalił skargę kasacyjną.
WSA obie decyzje Komisji uchylił. Sąd ten uwzględniając skargę wskazał, że przedmiotem kontroli
sądowoadministracyjnej jest decyzja odmawiająca przyznania skarżącej zapomogi ze względu na przekroczenie
określonego w ustawie z 20.7.2018 r. Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 478 ze zm.,
dalej: PrSzkolWyżN) 6-letniego okresu możliwości ubiegania się o to świadczenia.
Z ustalonego przez organ stanu faktycznego wynika, że skarżąca posiada status studenta 103 miesiące, podczas
gdy zgodnie z art. 93 ust. 2 PrSzkolWyżN „stypendium socjalne” [powinno być: zapomogę] student może otrzymywać
nie dłużej niż przez okres 6 lat, tj. 72 miesięcy. W ocenie Sądu I instancji organy administracji wadliwie
zinterpretowały powyższy przepis uznając, że prawo przyznania zapomogi posiada student, który studiuje na
studiach wymienionych w art. 93 ust. 2 PrSzkolWyżN nie dłużej niż 6 lat. Z przepisu tego oraz z art. 94 PrSzkolWyżN
wynika, w jakich sytuacjach studentowi nie przysługuje prawo do świadczeń albo wygasa decyzja o przyznaniu
świadczenia, zaś żadna z tych regulacji nie odnosi się do nadmiernie długiego okresu studiowania, który może być
spowodowany nie tylko nieprzykładaniem się do nauki, lecz także sytuacją zdrowotną, losową czy ekonomiczną.
Stanowisko NSA
Zdaniem NSA nie można zgodzić się z zarzutami naruszenia art. 93 ust. 2 pkt 1, art. 92 ust. 2 i art. 94 ust. 1 i 2
PrSzkolWyżN. Istota tych zarzutów polega na tym, że skarżący kasacyjnie organ nie zgadza się ze stanowiskiem
Sądu sprowadzającym się do tego, że w przypadku świadczenia pomocy materialnej dla studentów jakim jest
zapomoga, ograniczenie jej przyznania (wynikające z art. 93 ust. 2 pkt 1 PrSzkolWyżN) może nastąpić dopiero
w sytuacji gdyby studentka pobierała już zapomogi przez okres 6 lat. NSA podzielił w całości stanowisko Sądu
I instancji w zakresie wykładni art. 93 ust. 2 pkt 1 PrSzkolWyżN.
Zgodnie z art. 86 ust. 1 PrSzkolWyżN student ma prawo ubiegać się o:
1. stypendium socjalne,
2. stypendium dla osób niepełnosprawnych,
3. zapomogę,
4. stypendium rektora,
5. stypendium finansowane przez jednostkę samorządu terytorialnego,
6. stypendium za wyniki w nauce lub w sporcie finansowane przez osobę fizyczną lub osobę prawną niebędącą
państwową ani samorządową osobą prawną.
Przyznanie świadczenia, o którym mowa w art. 86 ust. 1 pkt 1–4 PrSzkolWyżN, oraz odmowa jego przyznania
następują w drodze decyzji administracyjnej (art. 86 ust. 2 PrSzkolWyżN). W myśl art. 90 PrSzkolWyżN zapomogę
może otrzymać student, który znalazł się przejściowo w trudnej sytuacji życiowej. Stosownie do art. 92 ust. 2
PrSzkolWyżN zapomoga może być przyznana nie częściej niż 2 razy w roku akademickim. Zgodnie natomiast z art.
93 ust. 2 pkt 1 PrSzkolWyżN świadczenia, o których mowa w art. 86 ust. 1 pkt 1–4 i art. 359 ust. 1 PrSzkolWyżN
przysługują na studiach I stopnia, studiach II stopnia i jednolitych studiach magisterskich, jednak nie dłużej niż przez
okres 6 lat.
Zdaniem organu, w świetle art. 93 ust. 2 pkt 1 PrSzkolWyżN zapomoga nie może zostać przyznana studentowi, który
na studiach I stopnia, studiach II stopnia i jednolitych studiach magisterskich posiada status studenta przez okres
dłuższy niż 6 lat. Skoro skarżąca posiadała status studenta przez okres ponad 6 lat, w którym mogła otrzymywać
zapomogę, to jej uprawnienie do uzyskania zapomogi wygasło, co skutkowało zastosowaniem ograniczenia z art. 93
ust. 2 pkt 1 PrSzkolWyżN i wydaniem decyzji o odmowie przyznania zapomogi.

Z powyższym stanowiskiem, nie sposób się zgodzić, bowiem przyjęta przez organ wykładnia ww. przepisu jest
wadliwa. Organ przyjął bowiem, że pojęcie „przysługiwania świadczenia” jest pojęciem tożsamym z pojęciem
„posiadania statusu studenta”. Tymczasem takie rozumienie tego pojęcia nie wynika z treści cytowanego przepisu.
Zdaniem NSA, prawidłowe odkodowanie normy zawartej w art. 93 ust. 2 pkt 1 PrSzkolWyżN nie wymaga
szczególnych zabiegów interpretacyjnych, wystarczającym jest tu podstawowy rodzaj wykładni – wykładnia językowa.
Wobec braku ustawowej definicji pojęcia „świadczenie przysługuje”, jakie zostało użyte w art. 93 ust. 2 pkt 1
PrSzkolWyżN, należy je odczytywać zgodnie z jego znaczeniem w języku potocznym („przysługiwać” to „należeć się
komuś z mocy ustawy, prawa, przywileju” – Słownik Języka Polskiego PWN pod red. W. Doroszewskiego) i odnosić
do świadczenia, które zostało przyznane studentowi po spełnieniu wszystkich kryteriów. W związku z tym dla biegu
okresu 6 lat, o którym mowa w omawianym przepisie, ma znaczenie to, że student występował o świadczenie, które
zostało mu przyznane i je pobrał.
Zwrócić należy uwagę, że zgodnie z art. 86 ust. 1 PrSzkolWyżN student może jedynie ubiegać się o przyznanie
wskazanego w nim świadczenia (m.in. zapomogi), ponieważ sam status studenta nie powoduje powstania
uprawnienia do uzyskania danego świadczenia. I tak, w art. 87 PrSzkolWyżN wymienia się przesłanki ubiegania się
o stypendium socjalne, w art. 89 PrSzkolWyżN warunki uzyskania stypendium dla osób niepełnosprawnych, w art.
90PrSzkolWyżN warunki przyznania zapomogi, w art. 91 PrSzkolWyżN warunki stypendium rektora, a w art. 359
PrSzkolWyżN warunki uzyskania stypendium ministra. Oznacza to, że aby świadczenie z katalogu pomocy
materialnej dla studentów przysługiwało, wnioskodawca musi mieć status studenta, złożyć stosowny
wniosek oraz spełnić dodatkowe warunki przewidziane dla danej kategorii pomocy finansowej.
Zatem 6-letni okres, o którym mowa w art. 93 ust. 2 pkt 1 PrSzkolWyżN należy odnosić do okresu, w którym student
spełnia przesłanki otrzymywania pomocy finansowej określonej w ustawie i jednocześnie jest beneficjentem takiej
pomocy.
Mając na uwadze powyższe rozważania nie sposób zrównać znaczenia pojęcia „przysługiwania świadczenia”,
o którym mowa w Prawie o szkolnictwie wyższym i nauce z pojęciem „przysługiwania możliwości ubiegania się
o świadczenie” w związku z posiadaniem statusu studenta, jak przyjął to skarżący kasacyjnie organ w niniejszej
sprawie.
Sąd wskazał, że powyższa wykładnia znajduje nadto odzwierciedlenie w treści uzasadnienia rządowego projektu
PrSzkolWyżN, w którym wskazano, iż „realizując cel wynikający z art. 70 ust. 4 Konstytucji RP, w projekcie ustawy
zawarto regulacje pozwalające na pobieranie stypendiów i zapomóg do momentu uzyskania wykształcenia
wyższego, ale nie dłużej niż przez 6 lat”. 6-letni okres o którym mowa w art. 93 ust. 2 pkt 1 PrSzkolWyżN powiązano
zatem bezpośrednio z pobieraniem świadczenia, a nie z posiadaniem statusu studenta przez osobę ubiegającą się
o jedną z form pomocy materialnej. Równocześnie zasadnym jest zauważyć, że w ustawie Prawo o szkolnictwie
wyższym i nauce nie zawarto przepisu ograniczającego lub wyłączającego prawo do świadczeń ze względu na
posiadanie statusu studenta przez okres dłuższy niż 6 lat. Sytuacje, w których studentowi nie przysługuje prawo do
zapomogi lub kiedy wygasa decyzja o przyznaniu świadczenia zostały wyczerpująco unormowane w przepisach art.
93 ust. 2 pkt 2 PrSzkolWyżN oraz art. 94 ust. 2 PrSzkolWyżN, przy czym żadna z tych regulacji nie wiąże prawa do
stypendium z nadmiernie długim okresem studiowania.
Przedstawionego wyżej stanowiska NSA nie podważają uregulowania zawarte w art. 92 ust. 2 PrSzkolWyżN i art. 94
ust. 2 PrSzkolWyżN. Jak już podano z art. 92 ust. 2 PrSzkolWyżN wynika, że zapomoga może być przyznana nie
częściej niż 2 razy w roku akademickim. Zgodzić zatem należy się ze skarżącym kasacyjnie, że jest to świadczenie
o charakterze jednorazowym, mające stanowić swoistą pomoc doraźną dla studenta, który znalazł się przejściowo
w trudnej sytuacji życiowej. Inaczej zatem niż w przypadku pozostałych świadczeń pomocy materialnej, które
przyznawane są na rok lub semestr i mają charakter okresowy, czyli mogą być przyznane na pewien okres czasu
(stypendia) i być pobierane przez pewien okres czasu – zapomogi nie można przyznać na pewien okres czasu, bo
jest przyznawana i wypłacana jednorazowo. Jednak wbrew twierdzeniom skarżącego kasacyjnie organu, zapomogę
można otrzymywać i pobierać przez pewien okres czasu, tj. nawet przez 6 lat po 2 w każdym roku. Zatem można
ustalić, przez jaki okres student pobierał zapomogę (w wyżej podanym rozumieniu art. 93 ust. 2 pkt 1 PrSzkolWyżN).

Komentarz
WSA w omawianym wyroku wyraźnie wskazał, że okres studiów nie jest okresem tożsamym z okresem, w którym
studentowi przysługuje prawo do ubiegania się o zapomogę. Zapomogę student może otrzymywać maksymalnie
przez okres 6 lat, jednakże nie oznacza to, że okres ten ma dotyczyć pierwszych 6 lat studiów. Pojęcie
„przysługiwania świadczenia” nie jest bowiem pojęciem tożsamym z pojęciem „posiadania statusu studenta”.

Wyrok NSA z 8.7.2021 r., III OSK 3913/21,

Wyrok NSA potwierdza, że okres studiów nie jest tożsamy z okresem, w którym studentowi przysługuje prawo do zapomogi. Istotne jest spełnienie kryteriów przyznania świadczenia, a nie tylko posiadanie statusu studenta. Wykładnia art. 93 ust. 2 PrSzkolWyżN ma kluczowe znaczenie dla decyzji administracyjnych dotyczących zapomogi dla studentów.