Uczestnik postępowania sądowoadministracyjnego

Naczelny Sąd Administracyjny przedstawił zasadę i wyjątek dotyczący uczestników postępowania sądowoadministracyjnego, zgodnie z którymi osoba, która brała udział w postępowaniu administracyjnym, może być uczestnikiem postępowania sądowoadministracyjnego na prawach strony bez konieczności podejmowania dodatkowych czynności. Jednakże w sprawach szczególnego rodzaju udział może być uzależniony od złożenia wniosku.

Tematyka: Naczelny Sąd Administracyjny, uczestnik postępowania, postępowanie sądowoadministracyjne, skarga kasacyjna, przystąpienie do postępowania, zasada i wyjątek

Naczelny Sąd Administracyjny zaprezentował pogląd, zgodnie z którym z art. 33 § 1 i § 1a PostAdmU wynika
zasada i wyjątek. Zasadą jest, że osoba, która brała udział w postępowaniu administracyjnym, a nie wniosła
skargi, jeżeli wynik postępowania sądowego dotyczy jej interesu prawnego, jest uczestnikiem tego
postępowania na prawach strony bez konieczności dokonywania jakichkolwiek czynności, w szczególności
zgłoszenia się do postępowania. Od tej zasady wprowadzono wyjątek dotyczący spraw szczególnego
rodzaju, tj. spraw o jakich mowa w art. 33 § 1a PostAdmU, w których udział w postępowaniu
sądowoadministracyjnym uzależniony jest od złożenia wniosku.
Postanowienie WSA w Warszawie
WSA w Warszawie postanowieniem z 2.6.2020 r., I SA/Wa 985/20,
odrzucił skargę W. na decyzję Komisji do
spraw reprywatyzacji nieruchomości warszawskich z lutego 2020 r. w przedmiocie przyznania odszkodowania za
nieruchomość. Postępowanie rozpoznawcze w tej sprawie, tj. w sprawie dotyczącej decyzji Prezydenta W. z lipca
2012 r., ustalającej odszkodowanie na rzecz K.S., J.P., M.K., K.S. za część przejętej dekretem z 26.10.1945 r.
o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m.st. Warszawy (t.j. Dz.U. z 1945 r. Nr 50, poz. 279) nieruchomości
położonej w W. przy ul. B. zostało wszczęte z urzędu. Decyzją z lutego 2020 r. Komisja, na podstawie art. 29 ust. 1
pkt 3 ustawy z 9.3.2017 r. o szczególnych zasadach usuwania skutków prawnych decyzji reprywatyzacyjnych
dotyczących nieruchomości warszawskich, wydanych z naruszeniem prawa (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 2267; dalej:
ReprywatNierWarszU18) w zw. z art. 30 ust. 1 pkt 4a ReprywatNierWarszU18, uchyliła w całości decyzję Prezydenta
W. i przekazała sprawę do ponownego rozpatrzenia temu organowi. Decyzja Komisji została publicznie ogłoszona
25.2.2020 r. na stronie podmiotowej urzędu obsługującego Ministra Sprawiedliwości.
Skarga kasacyjna
Od ww. postanowienia WSA w Warszawie skargę kasacyjną wywiedli m.in. K.S. i J.P. (dalej łącznie: Skarżący
kasacyjnie) i zaskarżyli ww. rozstrzygnięcie w całości, wnosząc o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego
rozpoznania WSA w Warszawie, ewentualnie o oddalenie skargi kasacyjnej w całości z uwagi na to, że
postanowienie mimo błędnego uzasadnienia odpowiada prawu. Skarżący kasacyjnie sformułowali zarzuty dotyczące
skargi W. na decyzję Komisji i jego uprawnienia do wystąpienia z ww. środkiem zaskarżenia. Wobec tego zarzucili
naruszenie m.in. przepisów postępowania, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, a mianowicie art. 58 § 1
pkt 6 ustawy z 30.8.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 2325;
dalej: PostAdmU) przez odrzucenie wniesionej przez W. skargi na decyzję Komisji jako przedwczesnej, a przez to
niedopuszczalnej, podczas gdy W. nie przysługiwała legitymacja skargowa w przedmiocie kontroli decyzji Komisji
i decyzji odszkodowawczej, jak również nie przysługiwała legitymacja do złożenia wniosku o uzupełnienie decyzji
Komisji, a zatem WSA w Warszawie powinien był uznać, że wniesiona przez W. skarga podlegała odrzuceniu jako
niedopuszczalna, ale nie z powodu jej przedwczesności, tylko z powodu braku legitymacji skargowej W., a także art.
151 PostAdmU przez uznanie, że W. przysługiwał interes prawny do wniesienia skargi na decyzję Komisji,
a następnie że skarga ta podlegała odrzuceniu jako przedwczesna, a przez to niedopuszczalna, podczas gdy W. nie
przysługiwał ani interes prawny, rozumiany jako prawo materialne lub inne prawo pozytywne, do udziału
w charakterze strony w postępowaniu rozpoznawczym prowadzonym przez Komisję w przedmiocie kontroli decyzji
odszkodowawczej, ani też interes prawny do wniesienia skargi na decyzję Komisję i bycia stroną w postępowaniu
sądowoadministracyjnym, a zatem WSA w Warszawie powinien był stwierdzić, że W. nie legitymuje się interesem
prawnym, przez co skarga W. powinna zostać oddalona. Skarżący kasacyjnie zarzucili także naruszenie prawa
materialnego, tj. art. 28 ustawy z 14.6.1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 735)
w zw. z art. 38 ust. 1 i art. 16 ust. 2 ReprywatNierWarszU18 w zw. z art. 132 ust. 5 ustawy z 21.8.1997 r.
o gospodarce nieruchomościami (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1990; dalej: GospNierU), art. 129 ust. 5 pkt 3 GospNierU
oraz art. 4 pkt 9b GospNierU przez ich niewłaściwie zastosowanie polegające na bezpodstawnym przyjęciu, że W.
przysługiwał interes prawny do bycia stroną w postępowaniu prowadzonym przez Komisję, podczas gdy decyzja
odszkodowawcza dotyczyła odszkodowania za nieruchomość będącą własnością Skarbu Państwa i przejętą
w drodze ww. dekretu na rzecz Skarbu Państwa, odnośnie do której orzekał Prezydent W. jako starosta miasta na
prawach powiatu, wykonujący zadania zlecone z zakresu administracji rządowej, a w konsekwencji skoro
postępowanie prowadzone przez Komisję nie dotyczyło prawa materialnego bądź innego prawa pozytywnego
przysługującego W., to W. nie miał interesu prawnego do udziału w tym postępowaniu w charakterze strony.
Uczestnicy postępowania
Przechodząc do oceny dopuszczalności skargi kasacyjnej, NSA wskazał, że zgodnie z art. 33 PostAdmU
w postępowaniu przed sądem administracyjnym oprócz stron, tj. skarżącego i organu, którego działanie lub

bezczynność zaskarżono, mogą brać udział uczestnicy na prawach strony, o których mowa w art. 33 § 1 i 1a
PostAdmU oraz pozostali uczestnicy, których dotyczy art. 33 § 2 PostAdmU. W myśl art. 12 PostAdmU obie
kategorie uczestników postępowania traktuje się tak jak strony. Różnica w ich uprawnieniach dotyczy sposobu
dopuszczenia do udziału w postępowaniu: w stosunku do uczestników na prawach strony, którzy brali udział
w postępowaniu administracyjnym, odbywa się to albo z mocy prawa, albo – w przypadkach opisanych w art. 33 § 1a
PostAdmU – na ich wniosek, wobec pozostałych uczestników, wcześniej niebiorących udziału w postępowaniu
administracyjnym – na wniosek. Stosownie natomiast do art. 33 § 1a PostAdmU odrębną kategorię uczestników na
prawach strony – wśród osób biorących wcześniej udział w postępowaniu administracyjnym, które muszą wykazać
inicjatywę, aby przystąpić do postępowania sądowoadministracyjnego – stanowią uczestnicy postępowań
regulowanych przepisami szczególnymi, dopuszczającymi zawiadamianie o aktach i czynnościach organu podjętych
w takich postępowaniach w drodze obwieszczenia lub publicznego ogłaszania w inny sposób. Zgodnie z art. 33 § 1a
PostAdmU takie osoby uzyskują status uczestnika na prawach strony po złożeniu wniosku o przystąpienie do
postępowania najpóźniej przed rozpoczęciem rozprawy.
Reasumując powyższe NSA stwierdził zatem, że z art. 33 § 1 i § 1a PostAdmU wynika zasada i wyjątek. Zasadą jest,
że osoba, która brała udział w postępowaniu administracyjnym, a nie wniosła skargi, jeżeli wynik postępowania
sądowego dotyczy jej interesu prawnego, jest uczestnikiem tego postępowania na prawach strony bez konieczności
dokonywania jakichkolwiek czynności, w szczególności zgłoszenia się do postępowania (art. 33 § 1 PostAdmU). Od
tej zasady ustawodawca wprowadził jednak wyjątek dotyczący spraw szczególnego rodzaju, mianowicie spraw,
o jakich mowa w art. 33 § 1a PostAdmU, w których udział w postępowaniu sądowoadministracyjnym uzależniony jest
od złożenia stosownego wniosku. A zatem zastosowanie art. 33 § 1a PostAdmU wyłącza możliwość zastosowania
art. 33 § 1 PostAdmU, ale tylko w odniesieniu do podmiotów, o jakich mowa w art. 33 § 1a PostAdmU. W sprawach,
o jakich mowa w art. 33 § 1a PostAdmU, udział strony postępowania administracyjnego w postępowaniu
sądowoadministracyjnym nie następuje z mocy prawa lecz na wniosek, a zatem to od woli danego podmiotu zależy,
czy dany podmiot chce wziąć udział w postępowaniu sądowoadministracyjnym.
Z uzasadnienia postanowienia NSA
Odnosząc powyższe rozważania do przedmiotowej sprawy wskazać należy, że art. 16 ust. 3 ReprywatNierWarszU18
przewiduje tryb publicznego ogłaszania przez powiadamianie stron o przeprowadzonych czynnościach w tym
o wydanych decyzjach, przez zamieszczenie ogłoszenia w Biuletynie Informacji Publicznej, na stronie podmiotowej
urzędu obsługującego Ministra Sprawiedliwości. Tym samym, stosownie do art. 33 § 1a PostAdmU, udział danego
podmiotu w postępowaniu sądowoadministracyjnym uzależniony jest od złożenia wniosku o przystąpienie
do postępowania, który powinien zostać złożony przed rozpoczęciem rozprawy. W innym wypadku dany
podmiot naraża się na negatywne skutki procesowe, ponieważ nie może skutecznie podnosić, że prowadzone przed
sądem administracyjnym postępowanie bez jego udziału obarczone było wadami procesowymi. Ponadto z PostAdmU
nie wynika, aby taki podmiot w przypadku braku spełnienia ww. warunku mógł skutecznie wywieść skargę kasacyjną.
Jak wynika z akt sprawy wszystkie postanowienia oraz decyzja zamieszczane były w Biuletynie Informacji Publicznej,
zatem spełniona została przesłanka obligująca sąd do zastosowania art. 33 § 1a PostAdmU. Tym samym,
w niniejszej sprawie WSA w Warszawie był uprawniony do uznania za strony postępowania oprócz W., wyłącznie
tych podmiotów, które złożyłyby wniosek o przystąpienie do postępowania przed rozpoczęciem rozprawy. W związku
zaś z okolicznością, że Skarżący kasacyjnie nie spełnili tych wymogów, ich skargę kasacyjną należało odrzucić,
albowiem wbrew wymogowi określonemu w art. 173 § 2 PostAdmU w zw. z art. 33 § 1a PostAdmU została złożona
przez podmioty nie będące uczestnikami postępowania w sprawie.
Mając powyższe na uwadze, NSA, na podstawie art. 180 PostAdmU w zw. z art. 182 § 1 i § 3 PostAdmU, odrzucił
skargę kasacyjną.

Komentarz
Na gruncie rozpatrywanego stanu faktycznego NSA przypomniał regulacje procedury sądowoadministracyjnej
dotyczące kategorii podmiotów postępowania, jaką są uczestnicy postępowania. NSA wskazał, że ustawodawca
przewidział podział tej kategorii podmiotów na dwie grupy, tj.: uczestników na prawach strony i innych uczestników,
zaś cechę je odróżniającą stanowi „sposób dopuszczenia ich do postępowania”.

Postanowienie NSA z 17.6.2021 r., I OSK 795/21,

Naczelny Sąd Administracyjny odrzucił skargę kasacyjną w sprawie reprywatyzacji nieruchomości warszawskich, ponieważ skarżący nie spełnili warunków przystąpienia do postępowania sądowoadministracyjnego. NSA przypomniał podział uczestników postępowania na strony i innych uczestników oraz konieczność złożenia wniosku przed rozpoczęciem rozprawy.