Ochrona międzynarodowa cudzoziemców a sytuacja na wschodniej granicy Polski

Do Sejmu trafił projekt ustawy o zmianie ustawy o cudzoziemcach oraz ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Polski, mający na celu umożliwienie cudzoziemcom poszukiwania ochrony przed prześladowaniem oraz dostępu do właściwych procedur udzielania ochrony międzynarodowej. Projekt zakłada dostosowanie przepisów do aktualnej sytuacji migracyjnej na wschodniej granicy Polski, aby zapewnić bezpieczeństwo wewnętrzne i ochronę porządku publicznego.

Tematyka: ochrona międzynarodowa cudzoziemców, wschodnia granica Polski, zmiany ustawy o cudzoziemcach, udzielanie ochrony cudzoziemcom, kryzys migracyjny

Do Sejmu trafił projekt ustawy o zmianie ustawy o cudzoziemcach oraz ustawy o udzielaniu cudzoziemcom
ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (druk nr 1507). Projekt powstał w czasie rozwijającego się
na wschodniej granicy Polski kryzysu migracyjnego i ma, w założeniu, na celu umożliwienie cudzoziemcom
przebywającym na terytorium Polski poszukiwania ochrony przed prześladowaniem oraz dostępu do
właściwych procedur udzielania ochrony międzynarodowej.
• Projekt ustawy ma na celu nowelizację przepisów ustawy z 12.12.2013 r. o cudzoziemcach (t.j. Dz.U. z 2020
r. poz. 35 ze zm., dalej: CudzU) i ustawy z 13.6.2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1108 ze zm., dalej: OchrCudzU).
Projektowana ustawa zakłada dostosowanie przepisów CudzU i OchrCudzU do aktualnej sytuacji migracyjnej
panującej na wschodniej granicy Polski. Ma to związek z panującym w Europie kryzysem migracyjnym,
z narastającym problemem przemytu ludzi oraz nadużywaniem procedur uchodźczych przez migrantów
ekonomicznych. Zmiana przepisów ma ułatwić zapewnienie bezpieczeństwa wewnętrznego i ochronę porządku
publicznego oraz umożliwić sprawniejsze prowadzenie postępowań związanych z nielegalnym przekraczaniem
granicy Polski. Ustawodawca dąży do tego, aby prawa wjazdu na teren Polski nie mogły uzyskać te osoby, które
nadużywają procedur i traktują je instrumentalnie, wyłącznie w celu przekroczenia granicy Schengen i dalszej
nielegalnej migracji. Wiąże się to z przyznaniem większych uprawnień Straży Granicznej tak, aby mogła wobec
cudzoziemców, którzy nie poszukują ochrony międzynarodowej, a zostali zatrzymani bezpośrednio po przekroczeniu
granicy zewnętrznej, podjąć działania zmierzające do zorganizowania im opuszczenia terytorium Polski.
Ponadto projektowana ustawa ma za zadanie zapewnienie cudzoziemcom przebywającym na terytorium Polski
w celu poszukiwania ochrony przed prześladowaniem dostępu do ochrony międzynarodowej, zgodnej z zasadami
określonymi w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/32/UE z 26.6.2013 r. w sprawie wspólnych
procedur udzielania i cofania ochrony międzynarodowej (Dz.Urz. UE L z 2013 r. Nr 180, s. 60). Ustawa zapobiegać
ma nadużywaniu instytucji ochrony międzynarodowej przez cudzoziemców, chcących uniknąć konieczności
spełnienia warunków przekraczania granicy zewnętrznej Unii Europejskiej, określonych w kodeksie granicznym
Schengen.
Nowelizacja przepisów CudzU obejmuje dodanie nowego art. 303b CudzU. Oznaczać to będzie, że w sytuacji, gdy
cudzoziemiec został zatrzymany niezwłocznie po przekroczeniu granicy Polski wbrew przepisom prawa, stanowiącej
granicę zewnętrzną Unii Europejskiej w rozumieniu kodeksu granicznego Schengen, komendant placówki Straży
Granicznej właściwy ze względu na miejsce przekroczenia granicy będzie miał obowiązek sporządzenia protokołu
przekroczenia granicy.
Wyda ponadto zarządzenie o przekroczeniu granicy wbrew przepisom prawa, na które cudzoziemcowi przysługiwać
będzie zażalenie do Komendanta Głównego Straży Granicznej. Złożenie zażalenia nie wstrzyma jednak wykonania
zarządzenia. Zarządzenie zawierać będzie wskazanie powrotu cudzoziemca z terytorium Polski oraz zakaz
ponownego wjazdu na terytorium Polski i innych państw obszaru Schengen na okres od sześciu miesięcy do trzech
lat. Zmiany te przyczynić się mają do uproszczenia procedur i przyspieszenia postępowań w tego typu sprawach.
Cudzoziemcy, którzy otrzymają wspomniane zarządzenie zostaną także wpisani do wykazu cudzoziemców, których
pobyt na terytorium Polski jest niepożądany. Dane te przekazane także zostaną do Systemu Informacyjnego
Schengen.
Zmiany wprowadzone do OchrCudzU (art. 33 OchrCudzU) z kolei mają za zadanie przeciwdziałanie nadużywaniu
przez cudzoziemców postępowania o udzielenie ochrony międzynarodowej. Szef Urzędu ds. Cudzoziemców będzie
mógł pozostawić bez rozpoznania wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej, który został złożony przez
cudzoziemca zatrzymanego niezwłocznie po przekroczeniu wbrew przepisom prawa, granicy zewnętrznej
w rozumieniu przepisów rozporządzenia nr 2016/399 Parlamentu Europejskiego i Rady z 9.3.2016 r. w sprawie
unijnego kodeksu zasad regulujących przepływ osób przez granice (kodeks graniczny Schengen) (Dz.Urz. UE L
z 2016 r. Nr 77, s. 1), chyba że cudzoziemiec ten przybył bezpośrednio z terytorium, na którym jego życiu lub
wolności zagrażało niebezpieczeństwo prześladowania lub ryzyko wyrządzenia poważnej krzywdy, oraz przedstawił
wiarygodne przyczyny nielegalnego wjazdu na terytorium Polski i złożył wniosek o udzielenie ochrony
międzynarodowej niezwłocznie po przekroczeniu granicy. Oznaczać to będzie, że Szef Urzędu ds. Cudzoziemców
będzie mógł działać według uznania administracyjnego, co daje mu prawo wyboru, czy wniosek rozpatrzyć czy
pozostawić bez rozpoznania.

Nowelizacja przepisów ma ułatwić zarządzanie nielegalnym przekraczaniem granicy, zapewnić dostęp do ochrony międzynarodowej cudzoziemcom poszukującym ochrony przed prześladowaniem oraz przeciwdziałać nadużyciom w procedurach uchodźczych. Wprowadzone zmiany mają przyspieszyć postępowania i uproszczyć procedury dotyczące cudzoziemców.