Przeciwdziałanie przestępczości środowiskowej

Tematyka: przeciwdziałanie przestępczości środowiskowej, ochrona środowiska, kary karne, zanieczyszczenia środowiska, ochrona przyrody

Główny Inspektor Ochrony Środowiska przygotował projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu
przeciwdziałania przestępczości środowiskowej (projekt numer UD258). Nowelizacja przepisów ma na celu
zaostrzenie kar za wykroczenia i przestępstwa przeciwko środowisku. W ostatnich latach znacząco bowiem
wzrosła liczba przestępstw przeciwko środowisku. Są to głównie przestępstwa z art. 182, art. 183 § 1, art. 184
§ 1, art. 185 i art. 186 § 1 ustawy z 6.6.1997 r. Kodeks karny (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1444 ze zm.; dalej: KK).
Rośnie również liczba pożarów miejsc gromadzenia odpadów. W 2018 r. było ich 243, a w 2019 r. – 177.
• Celem nowelizowanych przepisów karnych jest zapewnienie jak najszerszej ochrony przed zanieczyszczeniami
i promieniowaniem trzech podstawowych elementów środowiska – wody, powietrza i powierzchni ziemi.
Ustawodawca zdecydował się na wprowadzenie wyższych kar aby odstraszyć jak najwięcej osób od popełniania
przestępstw przeciwko środowisku.
Obowiązkowa nawiązka za przestępstwa przeciwko środowisku
Ustawodawca zamierza tak zmienić przepisy art. 47 § 2 KK, aby sąd zobowiązany był do orzekania nawiązki
w przypadku skazania przestępcy za przestępstwo przeciwko środowisku. Wysokość nawiązki wynosiłaby od 10 000
zł do 10 000 000 zł na rzecz Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Pozyskane w ten
sposób środki mają wspomóc samorządy w ponoszeniu kosztów utylizacji porzuconych odpadów. Środki te mają
służyć nie tylko usuwaniu skutków działalności przestępczej, ale także mają zasilić różne programy ekologiczne.
Kary za niszczenie lub uszkadzanie na terenie objętym ochroną roślin lub zwierząt
Nowelizacja KK przewiduje też zwiększenie kar za niszczenie albo uszkadzanie roślin lub zwierząt na terenie objętym
ochroną. Chodzi o art. 181 § 2 KK. Nowela przewiduje, że czyn ten zagrożony będzie karą pozbawienia wolności od
roku do lat 5.
Kary za zanieczyszczanie wody, powietrza lub powierzchni ziemi
Zmianie ulegną również kary przewidziane w art. 182 KK. Chodzi tutaj o zanieczyszczanie wody, powietrza lub
powierzchni ziemi substancją albo promieniowaniem jonizującym w takiej ilości lub w takiej postaci, że może to
zagrozić życiu lub zdrowiu człowieka lub spowodować istotne obniżenie jakości wody, powietrza lub powierzchni
ziemi lub zniszczenie w świecie roślinnym lub zwierzęcym w znacznych rozmiarach. Nowelizacja przewiduje, że
umyślne spowodowanie tego przestępstwa zagrożone będzie karą pozbawienia wolności od roku do 10 lat.
W przypadku nieumyślnego spowodowania zagrożenia karą pozbawienia wolności zostanie podwyższona do lat 5.
Ponadto ustawodawca zamierza zwiększyć dolną i górną granicę kary w przypadku, gdy czyn określony w art. 182 §
1 KK został popełniony w związku z eksploatacją instalacji działającej w ramach zakładu, w zakresie korzystania ze
środowiska, na które wymagane jest pozwolenie (art. 182 § 3 KK). Nowa sankcja wynosić ma od 2 do lat 10
pozbawienia wolności.
Większe kary za nielegalne składowanie odpadów
Zmianie ulegnie również art. 183 KK. Przepis ten dotyczy między innymi sankcji za niezgodne z prawem
składowanie, usuwanie, przetwarzanie, odzysk, unieszkodliwianie i transport odpadów, które mogą zagrażać życiu
lub zdrowiu człowieka lub spowodować istotne obniżenie jakości wody, powietrza, powierzchni ziemi lub zniszczenie
w świecie roślinnym lub zwierzęcym. Nowelizacja zaostrzy kary. Za wymienione czyny grozić będzie od roku do 10
lat pozbawienia wolności.
W art. 183 KK zawarto również sankcje za przywożenie z zagranicy lub wywożenie za granicę bez wymaganego
zgłoszenia lub zezwolenia, albo wbrew jego warunkom odpadów niebezpiecznych. Po nowelizacji przepisów kary
wzrosną i będą wynosić od 2 lat do nawet 12 lat pozbawienia wolności.
Wyższe kary za przestępstwa kwalifikowane
W celu zapobiegania przestępstwom przeciwko środowisku ustawodawca chce również zaostrzyć kary za
kwalifikowany typ przestępstwa wymienionych powyżej. W takiej sytuacji za zniszczenia w świecie roślinnym lub
zwierzęcym w znacznych rozmiarach lub istotne obniżenie jakości wody, powietrza lub powierzchni ziemi można
będzie otrzymać karę pozbawienia wolności od 2 do 10 lat. Z kolei za spowodowanie ciężkiego uszczerbku na
zdrowiu człowieka (art. 185 § 2 KK) będzie można otrzymać karę pozbawienia wolności w wysokości od 2 do 12 lat.
W przypadku zaś śmierci człowieka lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu wielu osób (art. 185 § 3 KK) sprawca
podlegać będzie karze pozbawienia wolności od lat 2 do lat 15.

Zaniedbania dotyczące urządzeń zabezpieczających wodę, powietrze lub powierzchnię ziemi przed
zanieczyszczeniem lub skażeniem
Ustawodawca planuje także zaostrzyć kary dla osób, które wbrew obowiązkowi nie utrzymują w należytym stanie lub
nie używają urządzeń zabezpieczających wodę, powietrze lub powierzchnię ziemi przed zanieczyszczeniem lub
urządzeń zabezpieczających przed skażeniem promieniotwórczym lub promieniowaniem jonizującym. Górna granica
kary pozbawienia wolności w tym przypadku podniesiona zostanie do 5 lat.
Możliwość złagodzenia kary
Ustawodawca planuje również dodanie do Kodeksu karnego nowego artykułu 188a. Dopuszcza on złagodzenie kary
wobec sprawcy przestępstwa, który dobrowolnie naprawił szkodę w całości lub w znacznej części. Sąd będzie mógł
wówczas nadzwyczajnie złagodzić karę, a nawet odstąpić od jej wymierzenia. Możliwość ta dotyczyć będzie
przestępstw określonych w art. 182 § 1 lub art. 182 § 3, art. 183 § 1, art.181 § 3, art. 184 § 1, art. 184 § 2 KK.
Kary za rozniecanie ognia
Nowelizacja obejmie również przepisy ustawy z 20.5.1971 r. Kodeks wykroczeń (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 281 ze zm.).
Za rozniecanie ognia poza miejscami wyznaczonymi do tego celu, na terenie lasu, na terenach śródleśnych, na
obszarze łąk, torfowisk i wrzosowisk, jak również w odległości do 100 m od nich albo palenie tytoniu, z wyjątkiem
miejsc na drogach utwardzonych i miejsc wyznaczonych do pobytu ludzi, sąd będzie mógł orzec karę ograniczenia
wolności. Ponadto sąd będzie mógł nałożyć na sprawcę obowiązek wykonywania nieodpłatnej kontrolowanej pracy
na cele społeczne. Możliwe będzie również przywrócenie przez ukaranego stanu poprzedniego.
Kary za zaśmiecanie miejsc publicznych i lasów
Przewidziano także większe kary grzywny za zaśmiecanie miejsc dostępnych dla publiczności oraz gruntów polnych.
Ponadto wprowadzono możliwość orzeczenia przez sąd obowiązku przywrócenia terenu do stanu poprzedniego.
Zwiększą się również kary za zaśmiecanie lasu albo składowanie w lesie odpadów. Sąd będzie mógł orzec wobec
sprawcy ograniczenie wolności, a także będzie mógł nałożyć na sprawcę obowiązek wykonywania nieodpłatnej
kontrolowanej pracy na cele społeczne. Oznacza to, że sprawca będzie musiał oczyścić las z pozostawionych przez
siebie i innych zanieczyszczeń. Ponadto ustawodawca chce także wprowadzić karę grzywny w kwocie od 500 do 5
000 zł.
Kary za wypalanie łąk, pastwisk czy nieużytków
Ponieważ w Polsce problem wypalania łąk, pastwisk, nieużytków, rowów, pasów przydrożnych, szlaków kolejowych,
trzcinowisk lub szuwarów ciągle narasta, ustawodawca zdecydował się na zaostrzenie kar przewidzianych ustawą
z 16.4.2004 r. o ochronie przyrody (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1098 ze zm.). W przypadku tego typu przestępstw sąd
będzie mógł orzec karę ograniczenia wolności. Jednocześnie skazany będzie zobowiązany do wykonywania
nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne. Sąd będzie mógł również orzec obowiązek przywrócenia stanu
poprzedniego. Podwyższeniu ulegnie też górna granica grzywny za wypalanie łąk i pastwisk do 30 000 zł.

Ustawodawca planuje także zaostrzyć kary dla osób, które wbrew obowiązkowi nie utrzymują w należytym stanie lub nie używają urządzeń zabezpieczających wodę, powietrze lub powierzchnię ziemi przed zanieczyszczeniem lub urządzeń zabezpieczających przed skażeniem promieniotwórczym lub promieniowaniem jonizującym. Nowelizacja obejmie również przepisy ustawy o ochronie przyrody, zaostrzając kary za wypalanie łąk, pastwisk, nieużytków, rowów, pasów przydrożnych, szlaków kolejowych, trzcinowisk lub szuwarów.