Zarzut instrumentalnego wszczęcia postępowania karnego skarbowego
Sąd ma obowiązek zbadać, czy wszczęcie postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe nie miało pozorowanego charakteru i nie służyło jedynie wstrzymaniu biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego. Sprawa dotyczy solidarnej odpowiedzialności byłego członka zarządu spółki za zaległości podatkowe oraz analizy czynności organów podatkowych w kontekście postępowania karnego skarbowego.
Tematyka: wszczęcie postępowania karnego skarbowego, odpowiedzialność członka zarządu, termin przedawnienia, postępowanie administracyjne, Naczelny Sąd Administracyjny
Sąd ma obowiązek zbadać, czy wszczęcie postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe nie miało pozorowanego charakteru i nie służyło jedynie wstrzymaniu biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego. Sprawa dotyczy solidarnej odpowiedzialności byłego członka zarządu spółki za zaległości podatkowe oraz analizy czynności organów podatkowych w kontekście postępowania karnego skarbowego.
Sąd ma obowiązek zbadać, czy na tle okoliczności danej sprawy podatkowej, związanych z bytem zobowiązania podatkowego, wszczęcie postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe nie miało pozorowanego charakteru i nie służyło jedynie wstrzymaniu biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego. Postępowanie administracyjne Naczelnik Urzędu Skarbowego w Z. orzekł o solidarnej odpowiedzialności byłego członka zarządu M.O. wraz z R.K., S.K. i „E.” sp. z o.o. za zaległości podatkowe tej spółki w podatku od towarów i usług. Dyrektor Izby Administracji Skarbowej w Ł. utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję podkreślając, że w okresie sprawowania przez M.O. funkcji członka zarządu „E.” sp. z o.o. powstały zaległości w podatku od towarów i usług a M.O. nie złożył we właściwym czasie wniosku o ogłoszenie upadłości i nie wykazał, że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości lub niewszczęcie postępowania zapobiegającego ogłoszeniu upadłości nastąpiło bez jego winy. W wyniku dokonanych przez organ egzekucyjny czynności, nie wyegzekwowano kwot na pokrycie zaległości podatkowych „E.” sp. z o.o. Stanowisko Sądu I instancji Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi oddalił skargę M.O. Organy ustaliły, że skarżący pełnił funkcję członka zarządu w dacie powstania nienależnych zwrotów podatku VAT. Podatnik nie wykonywał swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, wobec czego M.O. jako członek jej zarządu powinien zgłosić wniosek o upadłość. W ocenie Sądu okoliczności tej nie zmienia oświadczenie skarżącego, że nie zajmował się sprawami finansowymi spółki i nie dokonywał żadnych płatności, ponieważ nie był do tego upoważniony. Pozostając członkiem zarządu spółki M.O. był zobowiązany do dochowania należytej staranności w dbałości o sprawy zarządzanego podmiotu. Jak wyjaśniono, pełnienie takiej funkcji jest dobrowolne, lecz jednocześnie nakłada na stronę odpowiedzialność za prowadzenie spraw spółki, w tym zwłaszcza w przypadku powstania zaległości publicznoprawnych, zaś uwolnienie się od ewentualnej odpowiedzialności jest możliwe wyłącznie poprzez wykazanie, że we właściwym czasie złożony został wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęto postępowanie mające zapobiegać ogłoszeniu upadłości spółki, czego skarżący zaniechał. Granice sprawy sądowej Naczelny Sąd Administracyjny uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania WSA w Łodzi wskazując, że w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku zabrakło jakichkolwiek rozważań dotyczących skuteczności zawieszenia biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego „E.” sp. z o.o. w kontekście podniesionego przez pełnomocnika skarżącej zarzutu dotyczącego instrumentalnego wszczęcia postępowania karnego skarbowego. Ocena przesłanek zastosowania przez organy podatkowe przy wydawaniu decyzji podatkowej (art. 70 § 6 pkt. 1 w zw. z art. 70c ustawy z 29.8.1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1540; dalej: OrdPU)) mieści się w granicach sprawy sądowej kontroli legalności tej decyzji. W przypadkach wątpliwych, w szczególności wówczas gdy moment wszczęcia postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe, jest bliski dacie przedawnienia zobowiązania podatkowego, wyjaśnienie kwestii czy wszczęcie postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe nie miało pozorowanego charakteru i nie służyło jedynie wstrzymaniu biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego powinno znaleźć odzwierciedlenie w uzasadnieniu decyzji podatkowej, stosownie do art. 210 § 4 OrdPU (zob. uchwała NSA z 24.5.2021 r., I FPS 1/21, ). Sądy administracyjne I instancji w ramach zakreślonych przez art. 134 § 1 ustawy z 30.8.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 2325) mają obowiązek badać czy proceduralna czynność wszczęcia postępowania karnego skarbowego w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe nie została wykorzystana tylko w celu nierozpoczęcia lub zawieszenia biegu terminu przedawnienia. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi takiej analizy nie dokonał. Z uzasadnienia wyroku nie wynika, by poddał ocenie takie okoliczności jak zbliżający się termin upływu zobowiązania podatkowego, podejmowane przez organ podatkowy czynności dowodowe czy ogólną aktywność organu w prowadzonym postępowaniu, które mogłyby pomóc w ustaleniu realnych intencji przyświecających wszczęciu postępowania karnego skarbowego. Wyrok NSA z 25.8.2021 r., III FSK 4005/21,
Naczelny Sąd Administracyjny uchylił wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania, krytykując brak analizy skuteczności zawieszenia terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego. Istotne jest wykazanie, że wszczęcie postępowania karnego nie miało charakteru pozorowanego. Sąd zwraca uwagę na konieczność badania intencji organów podatkowych przy prowadzeniu postępowania karnego skarbowego.