Wykorzystywanie zwolnienia lekarskiego niezgodnie z przeznaczeniem

Tematyka: zwolnienie lekarskie, policjant, prawo do uposażenia, wykorzystanie zwolnienia lekarskiego, kontrola zwolnienia

Zamieszczenie na druku zaświadczenia lekarskiego cyfry „2” stanowi wskazanie lekarza, że „chory może
chodzić”. Nie oznacza to jednak, że przebywający na zwolnieniu lekarskim policjant może traktować okres
zwolnienia lekarskiego jako czas wolny od służby, którym może swobodnie dysponować. Powyższy zapis
uprawnia policjanta jedynie do załatwiania podstawowych potrzeb życiowych, a więc do wykonywania
zwykłych czynności życia codziennego, przykładowo poruszania się po mieszkaniu, dokonania zakupów
żywnościowych, leków, udania się na wizytę do lekarza, na zabiegi medyczne czy rehabilitacyjne. Zakres
dopuszczalnego poruszania się policjanta z powyższym wskazaniem lekarskim co do zasady powinien
ograniczać się do najbliższych okolic. Czas zwolnienia lekarskiego nie może być bowiem traktowany jako
równoważny okresowi urlopu wypoczynkowego, urlopu bezpłatnego, czy innych dni wolnych od służby,
w których to okresach policjant decyduje o sposobie spędzania wolnego czasu.
Stan faktyczny
NSA rozpoznał sprawę ze skargi kasacyjnej Komendanta Wojewódzkiego Policji w Szczecinie od wyroku WSA
w Szczecinie z 6.8.2020 r., II SA/Sz 124/20,
w sprawie ze skargi policjanta na rozkaz personalny
Komendanta Wojewódzkiego Policji w Szczecinie w przedmiocie pozbawienia prawa do uposażenia. NSA uchylił
zaskarżony wyrok i oddalił skargę.
W przywołanym wyroku WSA uchylił zaskarżony rozkaz personalny Komendanta Wojewódzkiego Policji
w Szczecinie i poprzedzający go rozkaz personalny Komendanta Miejskiego Policji w Szczecinie w przedmiocie
pozbawienia prawa do uposażenia.
Rozkazem personalnym Komendant Miejski Policji w Szczecinie pozbawił policjanta prawa do uposażenia za
określony, ponadmiesięczny okres. Z uzasadnienia decyzji wynika, że policjant nieprawidłowo wykorzystał zwolnienie
lekarskie za ten okres ponieważ w trakcie zwolnienia pomagał swojemu znajomemu w prowadzeniu imprezy
rozrywkowej, odtwarzając muzykę dla klientów lokalu.
Kolejnym rozkazem personalnym Komendant Wojewódzki Policji w Szczecinie, po rozpoznaniu odwołania
Skarżącego, utrzymał w mocy zaskarżone rozstrzygnięcie. W uzasadnieniu wskazał, że skarżący przedłożył
zaświadczenie lekarskie stwierdzające czasową niezdolność do służby, a na zaświadczeniu lekarskim w polu
„wskazania lekarskie” wpisana została cyfra „2”, co oznacza, że „chory może chodzić”.
Organ wskazał, że skarżący zgodnie z treścią zwolnienia lekarskiego, w trakcie czasowej niezdolności do służby
z powodu choroby winien przebywać w określonym miejscu. Z protokołu kontroli prawidłowości wykorzystywania
zwolnienia lekarskiego wynika jednak, iż skarżący w okresie zwolnienia przyjechał do miejscowości Rewal, gdzie
pomagał swojemu znajomemu odtwarzać muzykę i prowadzić imprezę dyskotekową dla przebywających tam
klientów. Przesłuchany w sprawie świadek zeznał ponadto, że w trakcie imprezy Skarżący spożywał w jego
obecności alkohol, czemu policjant w toczącym się postępowaniu administracyjnym nie zaprzeczył.
Skarżący wniósł skargę.
Stanowisko WSA
WSA skargę uwzględnił i wskazał, że o ile zaznaczenie na zaświadczeniu „pacjent powinien leżeć” sugerować może
taki stan pacjenta, który uniemożliwia mu podejmowanie aktywności wymagających chodzenia, o tyle wskazanie
„pacjent może chodzić” nie determinuje, jakich dokładnie czynności może podejmować się pacjent. Oczywiste jest
przy tym, że pacjent nie powinien podejmować się czynności, które nie sprzyjają leczeniu, utrudniają powrót do
zdrowia i przedłużają czas rekonwalescencji. Nie sposób ocenić takich czynności abstrakcyjnie, bez odwołania się do
charakteru schorzenia. Prawidłowość wykorzystania zwolnienia lekarskiego powinna być oceniana w kontekście
treści tego zwolnienia, zaleceń lekarskich i stanu zdrowia pacjenta, nie zaś z punktu widzenia potencjalnego
przeświadczenia postronnych obserwatorów, współpracowników czy przełożonych. Zdaniem Sądu nie sposób zatem
wskazać, że w każdym przypadku najbardziej adekwatnym zachowaniem na zwolnieniu lekarskim będzie leczenie
w warunkach domowych, względnie wyjazd do specjalistycznego zakładu leczniczego czy sanatorium.
Sąd wskazał, że z protokołu kontroli wynika ponadto, iż powyższe ustalenia są konsekwencją podjętej wobec
Skarżącego na terenie lokalu, w której pracował – interwencji zespołu ratunkowego w związku z nagłym
zatrzymaniem krążenia. Lekarze stwierdzili u Skarżącego zawał serca oraz zamknięcie naczyń krwionośnych,

oceniając jego stan jako ciężki. Z kolei po upływie terminu zwolnienia lekarskiego „ortopedycznego” Skarżący
przebywał na zwolnieniu lekarskim w związku z chorobą niedokrwienną.
Spożywanie alkoholu na zwolnieniu nie jest wskazane
Zdaniem Sądu oczywistym jest, że spożywanie alkoholu nie jest zabronione, ale nie jest także wskazane na
zwolnieniu lekarskim. Co do zasady Sąd ten podzielił stanowisko, że wyjazd do miejscowości nadmorskiej,
uczestnictwo w nocnej imprezie, pomoc w jej prowadzeniu lub chociażby towarzyszenie jej prowadzącemu,
połączone ze spożywaniem alkoholu obiektywnie nie przyczyniają się w jakikolwiek sposób do poprawy zdrowia
policjanta przebywającego na zwolnieniu lekarskim z powodu urazu ortopedycznego, a z uwagi na okoliczności mogą
stan zdrowia pogorszyć. Takie działania pacjenta prawidłowo opisane i udokumentowane mogą w ocenie Sądu
stanowić podstawę do pozbawienia prawa do uposażenia za okres przebywania na zwolnieniu lekarskim. Nie można
jednak tracić z pola widzenia charakteru zwolnienia i schorzenia, w związku z którym owo zwolnienie zostało wydane.
Zdaniem WSA organy nie wyjaśniły dokładnie i wyczerpująco stanu faktycznego i przedwcześnie uznały, że
Skarżącego należy pozbawić prawa do uposażenia za cały okres trwania zwolnienia lekarskiego „ortopedycznego” (6
tygodni), podczas gdy faktycznie przebywał on na nim niespełna 3 doby.
Stanowisko NSA
Jak już wskazano wcześniej, NSA uwzględnił skargę kasacyjną organu II instancji.
NSA wskazał m.in., że przepis art. 121e ust. 3 ustawy z 6.4.1990 r. o Policji (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 360 ze zm.;
dalej: PolicjaU) zawiera przesłankę nieprawidłowego wykorzystania zwolnienia lekarskiego, której ustalenie w wyniku
kontroli powoduje, że policjant traci prawo do uposażenia za cały okres zwolnienia. Z art. 121e ust. 7 PolicjaU wynika
z kolei, że kontrola prawidłowości wykorzystania zwolnienia lekarskiego polega na ustaleniu, czy policjant w okresie
orzeczonej niezdolności do służby nie wykorzystuje zwolnienia lekarskiego w sposób niezgodny z jego celem,
a w szczególności czy nie wykonuje pracy zarobkowej. Użycie zwrotu „w szczególności” oznacza, iż możliwe są
jeszcze inne przypadki.
Zdaniem NSA analiza ww. przepisów prowadzi do wniosku, że wystarczającą podstawą do pozbawienia policjanta
prawa do uposażenia za okres zwolnienia lekarskiego jest stwierdzenie, że wykonywał on pracę zarobkową
w okresie orzeczonej niezdolności do służby, i nie jest niezbędne ustalenie, aby była ona niezgodna z celem
zwolnienia lekarskiego, albo wykorzystywał zwolnienie lekarskie w inny sposób niezgodny z jego celem.
Zawarte w art. 121e ust. 7 PolicjaU pojęcie „wykorzystywania zwolnienia lekarskiego w sposób niezgodny z jego
celem” ma charakter bardzo ogólny, co może powodować trudności w ocenie poszczególnych zachowań policjanta.
Jest przeciwieństwem określenia „w sposób zgodny z celem”. Sformułowanie „nieprawidłowe wykorzystanie
zwolnienia lekarskiego” nie ma definicji legalnej. Należy je interpretować w rozumieniu językowym powszechnym
(potocznym), albowiem „bez uzasadnionych powodów nie należy przypisywać interpretowanym zwrotom znaczenia
różnego od tego, jakie mają równokształtne terminy w języku powszechnym”.
Czasem zwolnienia lekarskiego nie można dysponować swobodnie
W przypadku policjanta, kontrola prawidłowości wykorzystania zwolnienia lekarskiego polega na ustaleniu, czy
w okresie orzeczonej niezdolności do służby nie wykorzystuje on zwolnienia lekarskiego w sposób niezgodny z jego
celem, a w szczególności, czy nie wykonuje pracy zarobkowej. Organ kontroluje zatem, w jaki sposób jest
realizowane przez policjanta zwolnienie lekarskie w celu odzyskania pełnej zdolności do służby. W tym postępowaniu
organ jednak nie dokonuje analizy jednostki chorobowej i nie ustala stanu zdrowia kontrolowanego policjanta. W celu
osiągnięcia przez policjanta celu zwolnienia przeszkodą może być zarówno wykonywanie przez niego pracy
zarobkowej (co przesądził ustawodawca), jak i jego inne zachowania. Obowiązek wykorzystania przez policjanta
zwolnienia lekarskiego zgodnie z celem, w sensie poddania się wskazaniom lekarskim, stawia wymóg eliminowania
sytuacji takiemu celowi przeciwnych.
Zamieszczenie na druku zaświadczenia lekarskiego wystawionego policjantowi cyfry „2” stanowi wskazanie lekarza,
że „chory może chodzić”. Nie oznacza to jednak, że przebywający na zwolnieniu lekarskim policjant może traktować
okres zwolnienia lekarskiego jako czas wolny od służby, którym może swobodnie dysponować. Powyższy zapis
uprawnia policjanta jedynie do załatwiania podstawowych potrzeb życiowych, a więc do wykonywania zwykłych
czynności życia codziennego, a więc przykładowo poruszania się po mieszkaniu, dokonania zakupów
żywnościowych, leków, udania się na wizytę do lekarza, na zabiegi medyczne czy rehabilitacyjne. Zakres
dopuszczalnego poruszania się policjanta z powyższym wskazaniem lekarskim co do zasady powinien ograniczać
się do najbliższych okolic. Czas zwolnienia lekarskiego nie może być bowiem traktowany jako równoważny okresowi
urlopu wypoczynkowego, urlopu bezpłatnego, czy innych dni wolnych od służby, w których to okresach policjant
decyduje o sposobie spędzania wolnego czasu.

Komentarz

Poczynione na tle PolicjaU rozważania o ocenie prawidłowości wykorzystania zwolnienia lekarskiego należny
odnieść także do zwolnień lekarskich „cywilnych”. Duże wątpliwości interpretacyjne ciągle budzi kwestia
wykorzystywania zwolnień lekarskich z adnotacją: „chory może chodzić”. Takie zwolnienie nie oznacza, że okres
choroby można przeznaczyć na urlop wypoczynkowy, opuszczenie miejsca zamieszkania czy inną pracę zarobkową.

Wyrok NSA z 16.6.2021 r., III OSK 3406/21,

Duże wątpliwości interpretacyjne ciągle budzi kwestia wykorzystywania zwolnień lekarskich z adnotacją: „chory może chodzić”. Takie zwolnienie nie oznacza, że okres choroby można przeznaczyć na urlop wypoczynkowy, opuszczenie miejsca zamieszkania czy inną pracę zarobkową. Wyrok NSA z 16.6.2021 r., III OSK 3406/21.