Zgłaszający szkodę w środowisku nie jest stroną postępowania
Uprawnienia zgłaszającego o wystąpieniu bezpośredniego zagrożenia szkodą w środowisku, innego niż organizacja ekologiczna lub strony postępowania, kończą się w momencie wydania postanowienia o wszczęciu postępowania w sprawie wydania decyzji. Zgłoszenie wycieku niebezpiecznej substancji spowodowało postępowanie egzekucyjne wobec przedsiębiorcy. Sąd I instancji oraz NSA podjęły decyzje w sprawie uprawnienia zgłaszającego do udziału w postępowaniu.
Tematyka: Zgłaszający, szkoda w środowisku, postępowanie, ochrona środowiska, interes prawnego, interes faktyczny, organ administracji publicznej, decyzja, NSA
Uprawnienia zgłaszającego o wystąpieniu bezpośredniego zagrożenia szkodą w środowisku, innego niż organizacja ekologiczna lub strony postępowania, kończą się w momencie wydania postanowienia o wszczęciu postępowania w sprawie wydania decyzji. Zgłoszenie wycieku niebezpiecznej substancji spowodowało postępowanie egzekucyjne wobec przedsiębiorcy. Sąd I instancji oraz NSA podjęły decyzje w sprawie uprawnienia zgłaszającego do udziału w postępowaniu.
Uprawnienia zgłaszającego o wystąpieniu bezpośredniego zagrożenia szkodą w środowisku, innego niż organizacja ekologiczna lub strony postępowania ustalone na podstawie art. 28 KPA, kończą się w momencie wydania postanowienia o wszczęciu postępowania w sprawie wydania decyzji w trybie art. 15 ustawy z 13.4.2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 2187; dalej: ZapSzkodŚrodU) i nie może on uczestniczyć w postępowaniu na prawach strony - stwierdził Naczelny Sąd Administracyjny. Zgłoszenie wycieku niebezpiecznej substancji Prezydent Miasta K. zgłosił do Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowisku w P. (dalej: RDOŚ w P.) zagrożenie szkodą w środowisku wskazując na niebezpieczeństwo rozszczelnienia pojemników zawierających odpady niebezpieczne i przecieku substancji niebezpiecznych do gleby. Działka, na której przechowywane są odpady jest własnością Skarbu Państwa, jednak jej użytkownik wieczysty R.R. przekazał ją na podstawie umowy najmu P.M. Do zgłoszenia załączono wyniki badań substancji wyciekającej z magazynu P.M., któremu wcześniej, z uwagi na liczne naruszenia, cofnięto zezwolenie na zbieranie odpadów, nakazując niezwłoczne usunięcie zgromadzonych odpadów i skutków prowadzonej działalności na własny koszt, czego P.M. nie wykonał. W związku z tym Prezydent Miasta K. wszczął wobec przedsiębiorcy postępowanie egzekucyjne w zakresie obowiązków o charakterze niepieniężnym. RDOŚ w P. odmówił wszczęcia postępowania wskazując, że wyegzekwowanie przez Prezydenta Miasta K. obowiązków i usunięcie odpadów oraz skutków prowadzonej działalności przez P.M. w pełni zabezpieczy interes środowiska. Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska (dalej: GDOŚ) uchylił w całości zaskarżone postanowienie i orzekł o wszczęciu postępowania przed organem I instancji, który po ustaleniu, że odpady pozostawione w magazynie nadal nie zostały z niego usunięte, powołując się na art. 24a ust. 1 ZapSzkodŚrodU, zawiesił postępowanie w sprawie wydania decyzji do czasu ich usunięcia. Prezydent Miasta K. wniósł zażalenie, jednak GDOŚ stwierdził jego niedopuszczalność. Z art. 24 ust. 6 ZapSzkodŚrodU wynika, że jeżeli w wyniku zgłoszenia zostanie wszczęte postępowanie administracyjne, może w nim uczestniczyć na prawach strony tylko organizacja ekologiczna i tylko wtedy, gdy dokonała ona zgłoszenia. Oznacza to, że inny zgłaszający nie może uczestniczyć w postępowaniu. Stanowisko Sądu I instancji Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę. Jak wyjaśniono, organ ochrony środowiska jest obowiązany przyjąć od każdego zgłoszenie o wystąpieniu bezpośredniego zagrożenia szkodą w środowisku lub szkody w środowisku. Jeżeli takie zagrożenie dotyczy środowiska jako dobra wspólnego zgłoszenia może dokonać m.in. organ administracji publicznej, jednak jego rola kończy się wraz z wszczęciem postępowania, jeśli nie wykaże on istnienia interesu prawnego do dalszego udziału w tym postępowaniu. Uprawnienia właścicielskie do terenu, na którym P.M. prowadził działalność, ma osoba fizyczna - użytkownik wieczysty i nie zmienia tego fakt, że Skarb Państwa jest właścicielem tej nieruchomości. Okoliczności, na które powoływał się Prezydent Miasta K., m.in. bezpośrednie zagrożenie szkodą w środowisku, które dotyka mieszkańców wspólnoty samorządowej, nie świadczą o wystąpieniu interesu prawnego a jedynie faktycznego, a ten nie jest wystarczający do czynnego udziału w postępowaniu na prawach strony. NSA - interes prawny a interes faktyczny Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną. Zgodnie z art. 28 KPA stroną jest każdy, czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie albo kto żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek. W orzecznictwie sądowym przyjmuje się, że posiadanie interes prawny w postępowaniu administracyjnym oznacza ustalenie przepisu prawa powszechnie obowiązującego, na którego podstawie można skutecznie żądać czynności organu z zamiarem zaspokojenia jakiejś potrzeby albo żądać zaniechania lub ograniczenia czynności organu sprzecznych z potrzebami danej osoby (zob. wyrok NSA z 7.5.2020 r., I OSK 976/19; wyrok NSA z 14.2.2020 r., I OSK 1796/18, ). Jak wyjaśniono, Prezydent Miasta K. jest organem wykonawczym Gminy Miasto K. Mieszkańcy gminy stanowią z mocy prawa wspólnotę samorządową, ale gmina nie stanowi sumy interesów prawnych poszczególnych jej członków. NSA stwierdził, że gmina jako odrębna osoba prawna może posiadać własny interes prawny, ale tylko wtedy, gdy przepis prawa materialnego przyzna określone prawa lub nałoży określone obowiązki na taki podmiot, zaś w tej sprawie takiego przepisu brak. Wbrew twierdzeniom Prezydenta Miasta K. o jego interesie prawnym nie przesądza art. 7 ust. 1 ustawy z 8.3.1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1372), który zawiera katalog zadań samorządu gminnego, a nie norm kompetencyjnych w zakresie objętym tą sprawą. Podstawą taką nie są również przepisy ustawy z 27.4.2021 r. Prawo ochrony środowiska (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1219). Nakładają one bowiem na Prezydenta Miasta K. w zakresie właściwości miejscowej i rzeczowej określone kompetencje do wykonywania zadań publicznych, ale z faktu posiadania kompetencji nie wynika posiadanie interesu prawnego w rozumieniu art. 28 KPA. Wyrok NSA z 29.9.2021 r., III OSK 597/21
NSA stwierdził, że Prezydent Miasta K. nie posiada interesu prawnego do udziału w postępowaniu, a jedynie faktyczny. Brak przepisu prawa materialnego, który przyznałby gminie interes prawny w tej sprawie. Wyrok NSA z 29.9.2021 r., III OSK 597/21 podsumowuje decyzje dotyczące udziału zgłaszającego w postępowaniu.