Zmiany w Programie Rodzina 500+

Sejm pracuje nad zmianami w zasadach składania wniosków i wypłaty świadczeń w ramach Programu Rodzina 500+. Nowelizacja ma na celu przejęcie obsługi Programu przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, zmianę sposobu składania wniosków oraz wypłaty świadczeń. Planowane zmiany mają wejść w życie od 1.1.2022 r. i obejmują m.in. składanie wniosków jedynie w formie elektronicznej oraz wypłatę na rachunek bankowy.

Tematyka: Program Rodzina 500+, zmiany, wnioski elektroniczne, wypłata świadczeń, Zakład Ubezpieczeń Społecznych, automatyzacja, uporządkowanie przepisów, świadczenie wychowawcze

Sejm pracuje nad zmianami w zasadach składania wniosków i wypłaty świadczeń w ramach Programu
Rodzina 500+ (Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci oraz
niektórych innych ustaw – druk sejmowy nr 1530). Obsługę Programu Rodzina 500+ przejąć ma Zakład
Ubezpieczeń Społecznych. Zmienić ma się sposób składania wniosków, sposób wypłaty świadczeń oraz ich
wysokość w przypadku niektórych uprawnionych.
• Nowelizacja obejmie przepisy ustawy z 11.2.2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (t.j. Dz.U. z 2019 r.
poz. 2407 ze zm.; dalej: PomWychDzU).
• Planowany termin wejścia w życie zmian to 1.1.2022 r.
• Od 1.1.2022 r. wnioski o świadczenie składać będzie można jedynie w formie elektronicznej, a wypłata świadczenia
dokonywana będzie jedynie na rachunek bankowy.
Głównym celem nowelizacji przepisów PomWychDzU jest wykorzystanie narzędzi i systemów informatycznych do
obsługi Programu Rodzina 500+ oraz przejście na bezgotówkowe formy wypłaty świadczeń. Obsługę Programu
przejąć ma Zakład Ubezpieczeń Społecznych, co w ocenie ustawodawcy, usprawni proces wypłaty świadczeń
i zmniejszy koszty obsługi Programu Rodzina 500+.
Zmiana podmiotu obsługującego świadczenie wychowawcze
Nowelizacja PomWychDzU ma m.in. na celu zmianę organu obsługującego sprawy związane ze świadczeniami.
Dotychczas organem właściwym był wójt, burmistrz lub prezydent miasta, właściwy ze względu na miejsce
zamieszkania osoby ubiegającej się o świadczenie wychowawcze lub otrzymującej świadczenie wychowawcze. Po
nowelizacji organem tym będzie Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Oznacza to, że ZUS będzie prowadzić
postępowania w sprawie świadczenia wychowawczego oraz będzie przyznawać i wypłacać świadczenie
wychowawcze. To do ZUS trzeba będzie składać wnioski o przyznanie prawa do świadczenia i jego wypłaty. ZUS
wydawać będzie decyzje o odmowie przyznania świadczenia wychowawczego, o zmianie prawa do tego świadczenia
albo o rozstrzygnięciu w sprawie nienależnie pobranego świadczenia. ZUS będzie również egzekwował nienależnie
pobrane świadczenie wychowawcze. Od decyzji wydawanych przez ZUS w zakresie prawa do świadczeń
wychowawczych przysługiwać będzie odwołanie do Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Dla spraw
dotyczących świadczeń wychowawczych zostanie zachowana właściwość sądów administracyjnych.
Zmiana sposobu składania wniosku o świadczenie wychowawcze oraz prowadzenia postępowań w sprawie
świadczenia
Rozwiązania zawarte w projektowanej ustawie wyłączają możliwość składania papierowych wniosków o świadczenie
wychowawcze osobiście, bezpośrednio w siedzibie urzędu czy też za pośrednictwem poczty.
Wniosek o świadczenie wychowawcze i załączniki do wniosku będzie można składać w postaci elektronicznej za
pomocą dotychczas dostępnych systemów teleinformatycznych, tj.: PUE ZUS, systemu teleinformatycznego banków
krajowych oraz spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych świadczących usługi drogą elektroniczną lub
poprzez system teleinformatyczny utworzony przez ministra właściwego do spraw rodziny – Platformę Informacyjno-
Usługową Empatia.
W projektowanej ustawie przewidziano, że postępowanie na podstawie wniosku zgłoszonego elektronicznie będzie
prowadzone przez ZUS wyłącznie w formie elektronicznego postępowania administracyjnego, za pomocą systemu
teleinformatycznego ZUS. Decyzje podejmowane przez ZUS będą mogły zostać przekazane wnioskodawcom nie
tylko za pośrednictwem systemu teleinformatycznego ZUS, ale również poprzez e-maile i SMS-y.
Nowelizacja wiąże się także z wprowadzeniem automatyzacji badania prawa do świadczeń i wydawania
rozstrzygnięć przez zapewnienie odpowiedniego oprogramowania w ZUS. Pracownicy ZUS będą jedynie zajmować
się sprawami wymagającymi analizy załączonych do wniosków dokumentów czy prowadzenia postępowania
wyjaśniającego.
Utrzymana zostanie możliwość przekazywania świadczenia w formie rzeczowej lub w formie opłacania pewnych
usług w sytuacji, gdy rodzina marnotrawi przyznawane środki. W dalszym ciągu zajmować się tym będą ośrodki
pomocy społecznej lub centra usług społecznych.
Uporządkowanie przepisów

Projektowana ustawa porządkuje również przepisy w zakresie uregulowania w jednym akcie prawnym kwestii
dotyczącej podmiotów uprawnionych do świadczeń z Programu Rodzina 500+. W tym celu niektóre przepisy ustawy
z 9.6.2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 821 ze zm.) przeniesiono do
PomWychDzU. Chodzi o regulacje przyznające prawo do dodatku w wysokości świadczenia wychowawczego.
Zmiana sposobu wypłaty świadczenia wychowawczego
Dotychczas przepisy PomWychDzU nie wskazywały formy wypłaty świadczenia wychowawczego. Było ono
wypłacane zarówno w formie przelewu środków na konto bankowe wskazane we wniosku, wypłaty w kasie urzędu
czy przekazania kwoty świadczenia przekazem pocztowym. Nowelizacja przepisów ustawy, poprzez preferencje dla
bezgotówkowych form wypłaty świadczenia, umożliwi znaczne oszczędności i zmniejszenie kosztów obsługi
Programu Rodzina 500+.
Skrócenie okresu, za który dochodzi się zwrotu nienależnie pobranych świadczeń
Ustawodawca przewiduje, że przeniesienie obsługi świadczenia wychowawczego do ZUS, który dysponuje
scentralizowanym systemem informatycznym i bazą danych oraz połączony jest z innymi państwowymi rejestrami
i bazami, pozwoli na większą kontrolę nad prawidłowością przyznania prawa do świadczenia wychowawczego.
Dlatego też skróceniu do 2 lat ulegnie okres przeznaczony na zidentyfikowanie nienależnie pobranych świadczeń.

Projektowane zmiany w Programie Rodzina 500+ mają na celu usprawnienie procesu wypłaty świadczeń poprzez wykorzystanie narzędzi informatycznych, zmianę organu obsługującego świadczenia oraz wprowadzenie automatyzacji. Nowelizacja ma także uporządkować przepisy dotyczące świadczeń wychowawczych i skrócić okres zwrotu świadczeń nienależnie pobranych.