Obowiązki sprawozdawcze organizacji pozarządowych

Tematyka: organizacje pozarządowe, organizacje pożytku publicznego, sprawozdawczość, obowiązki sprawozdawcze, ustawa o sprawozdawczości, NGO, informatyzacja, sankcje, uproszczona rachunkowość, zmiany regulacji

Organizacje pozarządowe, w tym organizacje pożytku publicznego, mogą zostać zobowiązane do składania
sprawozdań finansowych i merytorycznych – to kierunek zmian, jakie przedstawił rząd dostrzegając
niejednolite zasady w zakresie obowiązków sprawozdawczych ciążących na podmiotach non-profit.
Podstawę procedowanych poprawek legislacyjnych stanowi projekt ustawy z 25.6.2021 r.
o sprawozdawczości organizacji pozarządowych, za opracowanie którego odpowiedzialny jest Wiceprezes
Rady Ministrów – Przewodniczący Komitetu do spraw Pożytku Publicznego. Druk nr UD217 to obecnie
przedmiot uzgodnień, konsultacji publicznych oraz opiniowania.
• Podmioty trzeciego sektora, w oparciu o kryterium wysokości przychodów, miałyby składać sprawozdania
finansowe wraz z informacją o źródłach przychodów, kosztach i rodzajach prowadzonej działalności za rok
poprzedzający złożenie sprawozdania oraz sprawozdania merytorycznego ze swojej działalności. Praktyka ta
zniwelowałyby dotychczasową dywersyfikację obowiązków sprawozdawczych uzależnioną od formy prawnej
podmiotu, a nie skali prowadzonej przez niego działalności.
• Zobligowanymi do składania sprawozdań finansowych będą również stowarzyszenia, które w obecnym stanie
prawnym podlegają temu obowiązkowi tylko, o ile legitymują się statusem organizacji pożytku publicznego.
• Zharmonizowaniu ma ulec także forma realizacji obowiązków sprawozdawczych – bez różnicowania na formę
papierową i elektroniczną sporządzanych dokumentów.
• Fundacja, która jest jednocześnie organizacją pożytku publicznego, od momentu obowiązywania nowych regulacji
w zaproponowanym kształcie, podlegałaby tylko jednokrotnemu obowiązkowi składania sprawozdań.
• Przewidywany termin wejścia w życie ustawy to 1.1.2023 r., stosowny do przygotowania elektronicznego systemu
sprawozdawczości i przedkładania sprawozdań za 2022 r. według nowych zasad.
Kryterium przychodu a obowiązki sprawozdawcze organizacji pozarządowych
Nie każda organizacja pozarządowa podlegać będzie nowym obowiązkom sprawozdawczym. Podług obecnie
przyjętych rokowań – te, których przychód z działalności za rok poprzedzający złożenie sprawozdania pochodził
wyłącznie ze składek członkowskich i nie przekroczył 10 000 zł podlegałyby ustawowemu zwolnieniu z przedkładania
dokumentacji. Na pozostałych podmiotach z trzeciego sektora ciążyłaby powinność złożenia informacji o źródłach
przychodu, informacji o poniesionych kosztach oraz informacji o rodzaju prowadzonej działalności. Dodatkowo,
organizacje, których przychód z działalności za rok poprzedzający złożenie sprawozdania przekroczyłby 1 000 000 zł,
zobowiązane byłyby przedstawić sprawozdanie finansowe. Obowiązek przedstawienia w tej formie m.in. bilansu
zysków i strat wraz ze sprawozdaniem merytorycznym z prowadzonej działalności miałby objąć również organizacje
generujące dochód powyżej 1 000 000 zł. Od organizacji pożytku publicznego, której przychody nie wyszłyby poza
pułap 1 000 000 zł, wymagane będzie złożenie sprawozdania finansowego wraz z informacją o źródłach przychodu,
informacją o poniesionych kosztach oraz uproszczone sprawozdanie merytoryczne z działalności, jeśli projekt
w przedstawionym kształcie wejdzie w życie.
Informatyzacja bazy sprawozdań
Składanie sprawozdań i informacji miałoby odbywać się za pośrednictwem jednolitego systemu informatycznego
obejmującego m.in. generator sprawozdań zarządzany przez Narodowy Instytut Wolności – Centrum Rozwoju
Społeczeństwa Obywatelskiego. Oznacza to, że w bazie dostępne byłyby formularze dokumentów – po ich
wypełnieniu dane byłyby weryfikowane pod kątem poprawności oraz bezpieczeństwa, a następnie przekazywane do
uprawnionych podmiotów (Szefa KAS, KRS, GUS, ministra nadzorującego fundacje). Wdrożenie tej metody
docelowo ma uprościć i usprawnić procedury, a także zapewnić transparentność finansową organizacji NGO – baza
sprawozdań fundacji, stowarzyszeń czy niektórych urzędów i instytucji ma być bowiem jawna oraz podlegać
publicznemu udostępnieniu.
Sankcje za niewywiązanie się z obowiązków
Niespełnienie przez organizację wymogów wynikających z ustawy może skutkować nałożeniem sankcji. Organizacja
pozarządowa, w tym organizacja pożytku publicznego, podlegać będzie kontroli w zakresie spełniania obowiązków
sprawozdawczych przeprowadzanej przez Przewodniczącego Komitetu do spraw Pożytku Publicznego, zarówno
z urzędu, jak na wniosek. W wyniku jej wszczęcia, podmiot zobowiązany zostałby wezwany do złożenia
odpowiednich dokumentów czy też do przedstawienia wyjaśnień.

W przypadku natomiast zaniechania złożenia dokumentów w bazie sprawozdań, wraz z upływem 6 miesięcy od dnia
następnego, kiedy obowiązek powinien był zostać dopełniony, organizacja pozarządowa może zostać wykreślona
z rejestru wskutek wniosku Dyrektora Narodowego Instytutu, który ponadto, o procederze niezłożenia dokumentów
uprzednio zawiadomi Krajową Administrację Skarbową.
Uproszczona rachunkowość
Zgodnie z obowiązującym art. 10a ustawy z 24.4.2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (t.j.
Dz.U. z 2020 r. poz. 1057 ze zm.) organizacje, których przychód z działalności w poprzednim roku nie przekroczył
100 tys. zł i które nie otrzymały żadnej dotacji ze środków publicznych mają prawo do prowadzenia uproszczonej
rachunkowości w formie ewidencji przychodów i wydatków. Przywilejem tym objęte są jednocześnie organizacje
pozarządowe, które osiągają przychody z: działalności nieodpłatnej pożytku publicznego z tytułu składek
członkowskich, darowizn, zapisów, spadków, dotacji, subwencji, przychodów pochodzących z ofiarności publicznej,
działalności odpłatnej pożytku publicznego z tytułu sprzedaży towarów i usług, z tytułu sprzedaży, najmu lub
dzierżawy składników majątkowych, z tytułu odsetek od środków pieniężnych na rachunkach bankowych lub
rachunkach w spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych, prowadzonych w związku z wykonywaną
działalnością, w tym także odsetek od lokat terminowych oraz innych form oszczędzania, przechowywania lub
inwestowania, tworzonych na tych rachunkach. Pozostałe podmioty trzeciego sektora są winne prowadzić pełną
rachunkowość.
Mając na względzie to, że w oparciu o art. 2 ust. 2 ustawy z 29.9.1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz.
217 ze zm.), uprawnieniem do prowadzenia uproszczonej ewidencji przychodów i kosztów legitymują się podmioty
prowadzące działalność gospodarczą, których próg przychodów wynosi 2 mln euro, projektodawca zdecydował się
na złagodzenie obecnych przepisów przedstawiając postulat podwyższenia progu do 1 mln złotych, który to
umożliwiłby skorzystanie organizacjom pozarządowym, w tym organizacjom pożytku publicznego, z uproszczonych
procedur. Postuluje się również, by z obciążeń księgowo-administracyjnych zwolnić podmioty wspierane dotacjami
lub subwencjami z budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego lub funduszy celowych na
realizację zadań zleconych, o ile wysokość finansowania nie przekraczałaby 100 000 zł.

Wdrożenie jednolitego systemu informatycznego do składania sprawozdań ma zwiększyć przejrzystość i efektywność działań, a także ułatwić kontrolę procesu sprawozdawczego. Sankcje za niewywiązanie się z obowiązków mają zapewnić przestrzeganie nowych regulacji. Proponowane zmiany w zakresie rachunkowości mają na celu usprawnienie procedur dla organizacji o niższych przychodach.