Surowe sankcje względem nielegalnych migrantów zatrzymanych na granicy RP

Ustawą z 14.10.2021 wprowadzono surowe sankcje wobec nielegalnych migrantów przekraczających granice RP. Nowe przepisy mają usprawnić procedury wydalenia cudzoziemców oraz zakazać im powrotu do Polski, w przypadku naruszenia prawa. Wprowadzono także zakaz ponownego wjazdu na terytorium RP na okres od 6 miesięcy do 3 lat oraz utrudnienia w uzyskaniu ochrony międzynarodowej.

Tematyka: surowe sankcje, nielegalni migranci, granice RP, wydalenie cudzoziemców, zakaz powrotu, ochrona międzynarodowa, System Informacyjny Schengen, procedury migracyjne

Ustawą z 14.10.2021 o zmianie ustawy o cudzoziemcach oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2021 r. poz.
1918) nałożony został szereg dotkliwych sankcji na osoby nielegalnie przekraczające granice RP.
Przewidziane nowelizacją uproszczone procedury mają uskutecznić sprawne wydalenie cudzoziemców
z państwa, zakazanie im powrotu na obszar Polski, a także odmówić im prawa do udzielenia ochrony
międzynarodowej w razie dopuszczenia się czynów naruszających krajowy porządek prawny.
• Ustawodawca wskazując w uzasadnieniu do rządowego projektu nowelizacji (druk nr 1507) obawę przed
masowym napływem do Europy zradykalizowanych przedstawicieli różnych kultur i religii oraz ekstremistów,
nadał organom, w tym Straży Granicznej oraz Szefowi Urzędu do Spraw Cudzoziemców uprawnienia mające
zahamować przyjazd nielegalnych migrantów.
• Nowelizacja opublikowana w Dzienniku Ustaw 25.10.2021 r. weszła w życie z dniem następującym.
Skrócenie 14 – dniowego okresu vacatio legis z ostało wyeksplikowane potrzebą dostosowania przepisów
prawa krajowego do aktualnej sytuacji migracyjnej występującej na granicy zewnętrznej i koniecznością
natychmiastowego przeciwdziałania nadużywania instytucji ochrony międzynarodowej przez cudzoziemców.
Porównanie stanów prawnych
W obecnym stanie prawnym istnieją przesłanki, kiedy cudzoziemca w drodze decyzji można zobowiązać do
opuszczenia terytorium RP i powrotu do kraju, z którego wyemigrował. Dotyczy to m.in. sytuacji, kiedy osoba ta nie
legitymuje się ważnymi dokumentami uprawniającymi do wjazdu na obszar Polski, przebywa po wykorzystaniu
dopuszczalnego okresu pobytu czy też dalsza egzystencja cudzoziemca w granicach RP stanowi zagrożenie dla
zdrowia publicznego lub dla stosunków międzynarodowych innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej – art.
302 ustawy z 12.12.2013 r. o cudzoziemcach (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 35 ze zm.; dalej: CudzU). Nie każda jednak
enumeratywnie wskazana w tym przepisie okoliczność skutkować będzie automatycznym i natychmiastowym
wydaleniem cudzoziemca. Ze względów humanitarnych czy choćby faktu posiadania statusu uchodźcy,
postępowanie w sprawie zobowiązania danego cudzoziemca do powrotu nie wszczyna się, a to, które zostało już
zainicjowane podlega umorzeniu (art. 303 CudzU). Mocą ustawy z 14.10.2021 r. p zmianie ustawy o cudzoziemcach
oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2021 r. poz. 1918) – katalog, kiedy nie przeprowadza się dalszego
procedowania został rozszerzony o przypadek zatrzymania cudzoziemca niezwłocznie po przekroczeniu, wbrew
przepisom prawa, granicy w rozumieniu art. 2 pkt 2 rozporządzenia nr 2016/399 Parlamentu Europejskiego i Rady
z 9.3.2016 r. w sprawie unijnego kodeksu zasad regulujących przepływ osób przez granice (Dz.Urz. UE L z 2016 r.
Nr 77, str. 1; dalej: Kodeks Graniczny Schengen). W momencie zatem pochwycenia obcokrajowca, który przedostał
się nielegalnie na obszar RP, ukonstytuowano odrębną procedurę – komendant placówki Straży Granicznej właściwy
ze względu na miejsce przekroczenia granicy sporządzać będzie odtąd protokół jej przekroczenia, przytaczający
istotne dla sprawy dowody i okoliczności. Wraz z protokołem, w ramach prowadzonego postępowania
administracyjnego komendant wyda postanowienie o opuszczeniu przez cudzoziemca terytorium RP (art. 303b
CudzU). Wprowadzenie nowej instytucji ma na celu odformalizowanie oraz usprawnienie postępowań.
Zakaz ponownego wjazdu na terytorium RP na okres do 3 lat
Mocą postanowienia, cudzoziemiec będzie nie tylko zobligowany do opuszczenia RP i powrotu do swojego
rodzimego kraju. Będzie również ciążył na nim zakaz ponownego wjazdu na terytorium Polski i innych państw
obszaru Schengen w okresie od 6 miesięcy do 3 lat. Dodatkowo, dane cudzoziemca, wobec którego wydano
przedmiotowe postanowienie zostaną zamieszczone w wykazie osób, których pobyt na terytorium RP jest
niepożądany oraz przekazany do Systemu Informacyjnego Schengen. Od rozstrzygnięcia organu, cudzoziemiec ma
prawo złożyć zażalenie do Komendanta Głównego Straży Granicznej. Jego wniesienie nie wstrzyma jednak
wykonania postanowienia.
Bezskuteczne wnioskowanie o udzielenie ochrony międzynarodowej
Cudzoziemiec, który dopuszczając się naruszenia prawa, został zatrzymany niezwłocznie po przekroczeniu granicy
zewnętrznej w rozumieniu Kodeksu Granicznego Schengen, może mieć także trudność z uzyskaniem ochrony
międzynarodowej określonej w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/32/UE z 26.6.2013 r. w sprawie
wspólnych procedur udzielania i cofania ochrony międzynarodowej (Dz.Urz. UE L z 2013 r. Nr 180, str. 60).
Przejaw ostracyzmu w nowelizacji uwidacznia się w płaszczyźnie nowych uprawnień nadanych Szefowi Urzędu do
Spraw Cudzoziemców – Szef Urzędu rozpatrując bowiem wniosek zdeprawowanego obcokrajowca, władny będzie

pozostawić go bez rozpoznania. Zastosowanie tej instytucji nie będzie miało racji bytu jedynie w przypadku, gdy
cudzoziemiec przybędzie bezpośrednio z terytorium, na którym jego życiu lub wolności zagrażało niebezpieczeństwo
prześladowania lub ryzyko wyrządzenia poważnej krzywdy, przedstawi wiarygodne przyczyny nielegalnego wjazdu
na terytorium RP oraz złoży wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej niezwłocznie po przekroczeniu granicy.
Warto nadmienić, że podejmowana przez Szefa Urzędu decyzja co do udzielenia bądź nie ochrony międzynarodowej
cudzoziemcowi, będzie mieściła się w zakresie uznania administracyjnego. Oznacza to zatem, że norma prawna
implementowana na gruncie dodanego art. 33 ust. 1a do ustawy z 13.6.2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony
na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1108 ze zm.) nie obliguje Szefa Urzędu do
pozostawienia wniosku o jej udzielenie bez rozpoznania, lecz daje mu prawo wyboru rozstrzygnięcia.

Nowelizacja ustawy o cudzoziemcach weszła w życie z dniem następującym po publikacji. Zmiany mają na celu skuteczniejsze działanie wobec nielegalnych migrantów, z zachowaniem zasad humanitarnych i zabezpieczenia granic RP.