Zakres treści regulaminów stanowionych przez JST

Pojęcie 'tryb i sposób udzielania' stypendium szkolnego i zasiłku szkolnego, użyte w art. 90f OświatU, oznacza określenie wymogów i czynności potrzebnych do uzyskania i realizacji świadczenia pomocowego. Rada Miejska w Łęczycy podjęła uchwałę regulującą pomoc materialną dla uczniów, co spotkało się z zarzutami prokuratora. WSA w Łodzi uznał nieważność niektórych zapisów uchwały, kierując się przepisami OświatU oraz zasadami konstruowania aktów prawa miejscowego.

Tematyka: OświatU, pomoc materialna, regulamin, Rada Miejska, Łęczyca, WSA, Łódź, nieważność, przepisy, prawo miejscowe, zgodność

Przez użyte w art. 90f OświatU pojęcie „tryb i sposób udzielania” stypendium szkolnego i zasiłku szkolnego
należy rozumieć nic innego, jak określenie pewnych wymogów i koniecznych czynności, jakie należy
wykazać i podjąć w celu uzyskania prawa do świadczenia pomocowego oraz jego realizacji. W odniesieniu
do „trybu” chodzi o konkretne działania dokonywane w toku danego postępowania, przepisy, procedury,
określony wariant jej realizacji, zaś „sposób” to metoda czy forma tego działania.
Stan faktyczny
Rada Miejska w Łęczycy podjęła uchwałę w sprawie uchwalenia Regulaminu pomocy materialnej o charakterze
socjalnym dla uczniów zamieszkałych na terenie Miasta Łęczyca.
W skardze na powyższą uchwałę Prokurator Rejonowy w Łęczycy zarzucił naruszenie przepisów:
1. art. 90f ustawy z 7.9.1991 r. o systemie oświaty (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1915; dalej: OświatU) poprzez
określenie w § 6 Regulaminu, iż opiekunowie prawni są uprawnieni do złożenia wniosku o stypendium, podczas
gdy art. 90n ust. 2 i 3 OświatU nie wymienia tej grupy osób jako uprawnionych do złożenia wniosku;
2. art. 90f OświatU poprzez określenie w § 12 Regulaminu wysokości zasiłku szkolnego, podczas gdy regulacja ta
nie mieści się w przekazanej do uregulowania materii, to jest trybu i sposobu udzielania zasiłku szkolnego.
3. art. 90f OświatU poprzez określenie w § 8 Regulaminu zasad wstrzymania i zwrotu stypendium sportowego,
podczas gdy Rada nie była uprawniona do regulowania tych zagadnień, które wyczerpująco zostały określone
w art. 90 OświatU.
Uprawnienia Rady w zakresie przyznania zasiłku szkolnego
Prokurator Rejonowy stwierdził, że Rada Miejska w Łęczycy dokonała nieuprawnionej modyfikacji uregulowań
zawartych w art. 90n ust. 2 i 3 OświatU, zgodnie z którymi świadczenia pomocy materialnej o charakterze socjalnym
są przyznawane na wniosek rodziców albo pełnoletniego ucznia, odpowiednio dyrektora szkoły, kolegium
pracowników służb społecznych lub ośrodka, o którym mowa w art. 90b ust. 3 pkt 2 OświatU, a także z urzędu. Tym
samym Rada dokonała modyfikacji kręgu podmiotów uprawnionych do wystąpienia z wnioskiem
o przyznanie tego świadczenia wskazując, iż uprawnionymi do złożenia wniosku są także opiekunowie
prawni.
Dalej prokurator podniósł, że Rada uprawniona jest do określenia jedynie trybu i sposobu udzielenia zasiłku
szkolnego, a nie do ustalenia jego wysokości, ta bowiem została uregulowana ustawowo. Zgodnie z art. 90e ust. 3
OświatU, wysokość zasiłku szkolnego nie może przekroczyć jednorazowo kwoty stanowiącej pięciokrotność kwoty,
o której mowa w art. 6 ust. 2 pkt 2 ustawy z 28.11.2003 r. o świadczeniach rodzinnych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 111
ze zm.; dalej: ŚwRodzU).
Wstrzymanie i wycofanie stypendium
Uzasadniając kolejny zarzut skargi Skarżący podniósł, że wykraczają poza upoważnienie ustawowe wynikające z art.
90f OświatU uregulowania uchwały określające przyczyny wstrzymywania i cofania stypendium, obowiązek
zawiadamiania o ustaniu przyczyn, które stanowiły podstawę przyznania stypendium szkolnego, tryb w jakim
następuje ustalenie i ściągnięcie nienależnego stypendium. Kwestie te zostały bowiem unormowane w art. 90o ust. 1,
2, 4, 5 i 6 OświatU i nie mieszczą się w pojęciu trybu i sposobu udzielania stypendium.
Prokurator Rejonowy w Łęczycy, wskazując na powyższe, wniósł o stwierdzenie nieważności § 6, § 8 oraz 12
załącznika nr 1 do uchwały.
W odpowiedzi na skargę Burmistrz Miasta Łęczyca, reprezentujący Radę Miejską w Łęczycy, wniósł o odrzucenie
skargi z uwagi na niewyczerpanie przez organ skarżący procedury określonej w art. 70 ustawy z 28.1.2016 r. Prawo
o prokuraturze (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 66; dalej: PrProk) ewentualnie o oddalenie skargi w zakresie wniosku
o stwierdzenie nieważności § 8 i § 12 ww. uchwały z powodu braku istnego naruszenia prawa.
Stanowisko WSA
WSA w Łodzi w sprawie ze skargi Prokuratora Rejonowego w Łęczycy na uchwałę Rady Miejskiej w Łęczycy
z 25.3.2021 r., nr XLV/254/2021 w sprawie uchwalenia Regulaminu udzielania pomocy materialnej o charakterze

socjalnym dla uczniów zamieszkałych na terenie Miasta Łęczyca uwzględnił skargę i stwierdził nieważność § 6, § 8
i § 12 załącznika nr 1 do zaskarżonej uchwały.
W pierwszej kolejności WSA wskazał, że wniosek o odrzucenie skargi, zawarty w odpowiedzi na skargę, jest
bezzasadny.
Stosownie do art. 70 PrProk jeżeli uchwała lub zarządzenie organu samorządu terytorialnego albo rozporządzenie
wojewody są niezgodne z prawem, prokurator zwraca się do organu, który je wydał, o ich zmianę lub uchylenie, albo
kieruje wniosek o ich uchylenie do właściwego organu nadzoru; w przypadku uchwały lub zarządzenia organu
samorządu terytorialnego prokurator może także wystąpić o stwierdzenie ich nieważności do sądu
administracyjnego. Z powyższego wynika, że przesłanką stwierdzenia nieważności uchwały czy zarządzenia organu
gminy jest istotna sprzeczność z prawem, a prokurator jest legitymowany do wystąpienia ze skargą w przedmiocie
stwierdzenia ich nieważności do sądu administracyjnego. Zgłoszona przez prokuratora skarga o stwierdzenie
nieważności uchwały organu samorządu terytorialnego w związku z niezgodnością z prawem jej zapisów podlega
rozpoznaniu przez sąd chociażby prokurator nie zwrócił się uprzednio o ich uchylenie lub zmianę do organu który ją
wydał. Wbrew twierdzeniom organu wywiedzenie skargi w tym trybie nie musiało być poprzedzone wyczerpaniem
środków zaskarżenia, ani nie było ograniczone terminem zaskarżenia, zatem skargę należy uznać za dopuszczalną.
Kompetencje rady gminy w zakresie udzielania pomocy materialnej
Co do meritum sprawy, WSA wskazał, że zgodnie z art. 90f OświatU rada gminy uchwala regulamin udzielania
pomocy materialnej o charakterze socjalnym dla uczniów zamieszkałych na terenie gminy, kierując się celami
pomocy materialnej o charakterze socjalnym, w którym określa w szczególności:
1. sposób ustalenia wysokości stypendium szkolnego w zależności od sytuacji materialnej uczniów i ich rodzin oraz
innych okoliczności, o których mowa w art. 90d ust. 1 OświatU;
2. formy, w jakich udziela się stypendium szkolnego w zależności od potrzeb uczniów zamieszkałych na terenie
gminy;
3. tryb i sposób udzielania stypendium szkolnego;
4. tryb i sposób udzielania zasiłku szkolnego w zależności od zdarzenia losowego.
Podjęta uchwała stanowi akt prawa miejscowego. Zawarty w niej regulamin jest źródłem prawa powszechnie
obowiązującego na terenie danej jednostki samorządu terytorialnego, nie może on wykraczać poza wymagania
określone przepisami powszechnie obowiązującego prawa ani stanowić norm sprzecznych z ustawą (art. 7
Konstytucji RP). Zgodnie bowiem z art. 94 Konstytucji RP, organy samorządu terytorialnego, na podstawie
i w granicach upoważnień zawartych w ustawie ustanawiają akty prawa miejscowego obowiązujące na obszarze
działania tych organów. Konstytucyjne granice kompetencji prawotwórczej organów samorządu terytorialnego
wyznaczają – po pierwsze, ustawowe upoważnienie do stanowienia prawa miejscowego – po drugie, wyznaczone
ustawowo granice upoważnienia do stanowienia aktu prawa miejscowego. Akt prawa miejscowego, aby wypełniać
konstytucyjne standardy, musi zatem spełniać dwie przesłanki – mieć ustawową podstawę i mieścić się w ustawowo
określonych granicach uprawnienia.
Zestawienie regulacji art. 90f OświatU z regulacją art. 90d i art. 90e OświatU daje podstawy do zawężenia
przedmiotowego regulacji w regulaminie udzielania pomocy materialnej o charakterze socjalnym do strony formalnej,
tj. do wyznaczenia sposobu ustalenia wysokości stypendium szkolnego, formy udzielenia takiego stypendium, trybu
i sposobu udzielenia stypendium szkolnego oraz trybu i sposobu udzielania zasiłku szkolnego. Przez użyte w art. 90f
OświatU pojęcie „tryb i sposób udzielania” stypendium szkolnego i zasiłku szkolnego należy rozumieć nic innego jak
określenie pewnych wymogów i koniecznych czynności, jakie należy wykazać i podjąć w celu uzyskania prawa do
świadczenia pomocowego oraz jego realizacji. W odniesieniu do „trybu” chodzi o konkretne działania dokonywane
w toku danego postępowania, przepisy procedury, określony wariant jej realizacji, zaś „sposób” to metoda czy forma
tego działania. Skoro chodzi tu o udzielenie stypendium lub zasiłku, do których te zwroty się odnoszą, to innymi słowy
rada gminy uprawniona jest do określenia sposobu procedowania i formy działania w toku postępowania związanego
z przyznaniem tych świadczeń.
Do istotnego naruszenia prawa doszło przy formułowaniu zapisów § 6 załącznika nr 1 do zaskarżonej uchwały, są
one bowiem sprzeczne z treścią art. 90n ust. 2 i 3 OświatU. W art. 90n ust. 2 OświatU uregulowany został krąg
podmiotów uprawionych do złożenia wniosku o przyznanie świadczeń pomocy materialnej o charakterze socjalnym.
Świadczenia pomocy materialnej o charakterze socjalnym są przyznawane na wniosek: rodziców albo pełnoletniego
ucznia; bądź odpowiednio dyrektora szkoły, kolegium pracowników służb społecznych lub ośrodka, o którym mowa
w art. 90b ust. 3 pkt 2 OświatU. W myśl zaś art. 90n ust. 3 OświatU świadczenia pomocy materialnej o charakterze
socjalnym mogą być również przyznawane z urzędu. Wobec powyższego w ocenie sądu brak było podstaw do
zamieszczenia regulacji dotyczącej kręgu podmiotów uprawnionych do złożenia wniosku w akcie prawa
miejscowego. Trafnie w skardze podniesiono także, że prawodawca lokalny w § 6 ust. 1 pkt 1 załącznika nr 1 do

zaskarżonej uchwały, w sposób nieuprawniony rozszerzył krąg podmiotów uprawnionych do złożenia wniosku
wskazując, że z wnioskiem wystąpić mogą rodzice, opiekunowie prawni albo pełnoletni uczeń.
WSA podzielił także pozostałą argumentację Skarżącego.

Komentarz
Orzeczenie odnosi się do zasad konstruowania regulaminów, które stanowią akty prawa miejscowego. Z orzeczenia
wynika wprost, że organ stanowiący JST jest uprawniony do zawarcia w treści regulaminów (tu na podstawie
przepisów OświatU) tylko tych treści, na które wskazuje ustawa. Zakres regulacji ściśle wynika z treści upoważnienia
ustawowego. Orzeczenie nie jest prawomocne.

Wyrok WSA w Łodzi z 15.9.2021 r., III SA/Łd 523/21,

Wyrok WSA w Łodzi z 15.9.2021 r. potwierdza, że organy JST mogą uchwalać regulaminy zgodnie z upoważnieniem ustawowym, nie wykraczając poza jego zakres. Zaskarżona uchwała Rady Miejskiej w Łęczycy nie spełniała wymagań prawnych, naruszając przepisy OświatU. Orzeczenie to podkreśla konieczność zachowania zgodności aktów prawa miejscowego z ustawą.