Ustalenie prawa do rodzinnego kapitału opiekuńczego w 2022 r.
Nowe świadczenie w postaci rodzinnego kapitału opiekuńczego o wartości 12 000 zł na drugie i kolejne dziecko w wieku 12-36 miesięcy wzbudza duże zainteresowanie. Ustawa z 17.11.2021 r. przewiduje również dofinansowanie do opieki nad dziećmi do 3 lat, wprowadzając istotne ułatwienia dla rodzin.
Tematyka: rodzinny kapitał opiekuńczy, wsparcie finansowe, dofinansowanie opieki nad dziećmi, wnioskowanie elektroniczne, beneficjenci świadczenia
Nowe świadczenie w postaci rodzinnego kapitału opiekuńczego o wartości 12 000 zł na drugie i kolejne dziecko w wieku 12-36 miesięcy wzbudza duże zainteresowanie. Ustawa z 17.11.2021 r. przewiduje również dofinansowanie do opieki nad dziećmi do 3 lat, wprowadzając istotne ułatwienia dla rodzin.
Wsparcie finansowe o wartości 12 000 zł na drugie i kolejne dziecko w wieku od 12. do 36. miesiąca życia to nowe świadczenie zaproponowane przez rząd w ramach Polskiego Ładu stanowiące przedmiot ustawy z 17.11.2021 r. o rodzinnym kapitale opiekuńczym (Dz.U. z 2021 r. poz. 2270). Wypłaty kapitału będą realizowane od 1.1.2022 r., w zależności od preferencji rodzica, w transzach po 500 zł miesięcznie przez 2 lata lub w kwocie 1 000 zł przez cały jeden rok. Ustawa przewiduje również ułatwienia w systemie opieki nad dziećmi w wieku do 3 lat w postaci dofinansowania do pobytu dziecka w żłobku, klubie dziecięcym lub u dziennego opiekuna w wysokości 400 zł – regulacje w tym zakresie wejdą w życie 1.4.2022 r. Charakter świadczenia Rodzinny kapitał opiekuńczy przysługuje bez względu na osiągany przez uprawnionego wnioskodawcę dochód. Mając na względzie osoby gorzej sytuowane, ustanowiono, że przyznawane rodzinom świadczenie nie będzie też wliczane do katalogu dochodu, w przypadku, gdyby jej członkowie zechcieli ubiegać się o inne świadczenia o charakterze społecznym. Wypłacone wsparcie pozostanie bez wpływu na prawo do świadczeń z pomocy społecznej, świadczeń rodzinnych, świadczeń z funduszu alimentacyjnego czy dodatków mieszkaniowych. Pomoc w postaci kapitału nie będzie podlegała zajęciu w drodze egzekucji, jak również nie zostanie opodatkowana podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Beneficjenci świadczenia Uprawnionymi do ubiegania się o rodzinny kapitał opiekuńczy są obywatele polscy oraz cudzoziemcy, którym na podstawie przepisów wspólnotowych oraz umów międzynarodowych zostały przyznane analogiczne do posiadanych przez obywateli polskich prawa w zakresie świadczeń społecznych. Do grona potencjalnych, przyszłych beneficjentów włączono też obywateli państw trzecich posiadających prawo do legalnego pobytu na terytorium RP i prawo dostępu do polskiego rynku pracy – warunkiem jest jednak zamieszkiwanie na terytorium RP przez okres, w którym świadczenie to ma przysługiwać. Prawo do rodzinnego kapitału opiekuńczego zostało zapewnione matce lub ojcu, którzy wychowują drugie i kolejne dziecko w wieku 12–36 miesięcy i których interesy życiowe związane są z Rzeczpospolitą Polską. Wnioskować mogą również osoby, które przyjęły dziecko na wychowanie i wystąpiły do sądu opiekuńczego z wnioskiem o przysposobienie – świadczenie w takim przypadku będzie przysługiwać po upływie 12 miesięcy od dnia przyjęcia dziecka na wychowanie i wystąpienia do sądu opiekuńczego z wnioskiem o przysposobienie przez okres kolejnych 24 miesięcy, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 7. roku życia (obowiązek szkolny) lub do ukończenia 10. roku życia w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego. W razie zbiegu praw rodziców, decydującym kryterium będzie to, który z nich faktycznie sprawuje opiekę nad dzieckiem bądź, jeśli opieka jest sprawowana równocześnie, świadczenie otrzyma ten nich, który pierwszy złoży wniosek. Zrodzone wątpliwości w tym zakresie, ZUS władny będzie rozwiać poprzez kierownika ośrodka pomocy społecznej lub dyrektora centrum usług społecznych, który w celu uzyskania wyjaśnienia przeprowadzi rodzinny wywiad środowiskowy. Względem natomiast rodziców, którzy nie zamieszkują wspólnie, a orzeczeniem sądu została zasądzono opieka naprzemienna, wsparcie finansowe na dziecko będzie ustalane każdemu z nich w wysokości połowy kwoty przysługującego kapitału tj. w wysokości 6 000 zł. Okoliczności wyłączające uzyskanie wsparcia Przesłankę dyskredytującą z uzyskania wsparcia stanowi okoliczność utraty przez rodzica władzy rodzicielskiej, a także umieszczenie dziecka w pieczy zastępczej – z uwagi na przeniesienie ciężarów ponoszenia kosztów utrzymania dziecka na inny podmiot, wypłaty świadczeń w takich przypadkach byłyby niezasadne. Odmowną decyzję ZUS warunkować będzie także pozyskanie na dziecko przez członka rodziny wsparcia za granicą o podobnym charakterze (nie dotyczy sytuacji, do których mają zastosowanie przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy międzynarodowe o zabezpieczeniu społecznym będą stanowić inaczej). Rodziny marnotrawiące przyznany rodzinny kapitał opiekuńczy bądź wykorzystujące go niezgodnie z przeznaczeniem będą pozostawać na świeczniku – w razie stwierdzenia nadużyć, wypłaty pieniężne zostaną zastąpione rzeczową formą wsparcia bądź też przekazywane będą w całości lub w części w formie opłacania usług. Składanie wniosków Warunkiem uzyskania świadczenia jest jego złożenie wraz z załącznikami wyłącznie drogą elektroniczną do ZUS – pozytywne rozstrzygnięcie nie będzie wymagało wydania przez organ decyzji. Termin obostrzony na rozpatrzenie aplikacji to dwa miesiące, licząc od dnia złożenia wniosku wraz z dokumentami. Wypłaty natomiast nastąpią nie wcześniej niż w miesiącu, od którego przysługuje prawo do kapitału i tylko w formie bezgotówkowej. Rodziny posiadające drugie i kolejne dziecko w wieku od 12. do 36. miesiąca w dniu wejścia w życie ustawy, pod warunkiem skutecznego zawnioskowania, mogą otrzymać wsparcie proporcjonalnie za okres od 1.1.2022 roku do czasu ukończenia przez drugie lub kolejne dzieci 36. miesiąca życia. Poprawką wniesioną przez Senat, beneficjentom rodzinnego kapitału opiekuńczego będącym w grupie osób wykluczonych cyfrowo tj. rodzinom najuboższych, zagwarantowano możliwość składania wniosków o kapitał w postaci papierowej przez rok od dnia wejścia w życie ustawy tj. do 1.1.2023 r. Osobom tym wszelkie pisma, zawiadomienia, wezwania i decyzje, ZUS doręczać będzie na adres miejsca zamieszkania wskazany we wniosku. Pojęcie rodzina Na potrzeby rodzinnego kapitału opiekuńczego, ustawa posługuje się autonomicznym pojęciem rodzina zawężając krąg jej osób do: małżonków, rodziców dzieci wychowujących wspólne dziecko, rodziców samotnie wychowujących dzieci, osoby, które przyjęły dziecko na wychowanie i wystąpiły do sądu opiekuńczego z wnioskiem o przysposobienie oraz dzieci. Do członków rodziny nie zalicza się: dziecka pozostającego pod opieką opiekuna prawnego; dziecka, które jest umieszczone w pieczy zastępczej albo było umieszczone w pieczy zastępczej w dniu osiągnięcia przez to dziecko pełnoletności; jak i dziecka, wobec którego rodzic jest całkowicie pozbawiony władzy rodzicielskiej lub był całkowicie pozbawiony władzy rodzicielskiej w dniu osiągania przez to dziecko pełnoletności. Małżonkowie oraz rodzice wychowujący co najmniej jedno wspólne dziecko żyjący w nieformalnych związkach będą mogli uwzględniać w składzie swojej rodziny także swoje dzieci z poprzednich związków bez względu na wiek tych dzieci. Dofinansowanie dla dzieci do lat 3 Na dzieci nieobjęte pomocą rodzinnego kapitału opiekuńczego pozostawione w instytucji opieki tj. w żłobku, klubie dziecięcym lub u dziennego opiekuna, rodzic może ubiegać się o dofinasowanie w wysokości 400 zł miesięcznie, co wynika z nowego art. 64c ustawy z 4.2.2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 75 ze zm). Pomoc finansowa nie może przekroczyć wysokości miesięcznej opłaty ponoszonej przez rodziców za pobyt ich dzieci w danej placówce (uwzględniającej przyznane zniżki i bez wliczonej opłaty za wyżywienie) – urzeczywistniać ma ona bowiem jedynie częściowe pokrycie kosztów. Odpowiedzialnym za wypłatę świadczeń jest ZUS, który po pozytywnym rozpatrzeniu wniosku zainteresowanego będzie przekazywał transze na rachunek bankowy podmiotu prowadzącego zakład lub dziennego opiekuna prowadzącego działalność na własny rachunek w terminie do 20. dnia każdego miesiąca, za miesiąc poprzedni.
Rodzinny kapitał opiekuńczy to wsparcie bez względu na dochód, niepodlegające opodatkowaniu ani zajęciu. Odmowa wsparcia może wynikać z utraty władzy rodzicielskiej lub sytuacji dziecka w pieczy zastępczej. Składanie wniosków odbywa się drogą elektroniczną do ZUS.