Spółka jawna beneficjentem prawa pomocy
Z uwagi na zasady odpowiedzialności wspólników spółki jawnej – dla oceny zasadności wniosku o przyznanie prawa pomocy spółki jawnej znaczenie ma nie tylko sytuacja majątkowa i dochodowa spółki, ale także sytuacja majątkowa i finansowa jej wspólników. Wyrok WSA w Gorzowie Wielkopolskim odmawia przyznania prawa pomocy spółce jawnej w kontekście zaległości podatkowej i wniosku o ustanowienie radcy prawnego.
Tematyka: spółka jawna, prawnik, prawo pomocy, wspólnicy, odpowiedzialność wspólników, finanse, zobowiązania, zaległości podatkowe, ustanowienie radcy prawnego, sytuacja majątkowa, sytuacja finansowa
Z uwagi na zasady odpowiedzialności wspólników spółki jawnej – dla oceny zasadności wniosku o przyznanie prawa pomocy spółki jawnej znaczenie ma nie tylko sytuacja majątkowa i dochodowa spółki, ale także sytuacja majątkowa i finansowa jej wspólników. Wyrok WSA w Gorzowie Wielkopolskim odmawia przyznania prawa pomocy spółce jawnej w kontekście zaległości podatkowej i wniosku o ustanowienie radcy prawnego.
Z uwagi na zasady odpowiedzialności wspólników spółki jawnej – dla oceny zasadności wniosku o przyznanie prawa pomocy spółki jawnej znaczenie ma nie tylko sytuacja majątkowa i dochodowa spółki, ale także sytuacja majątkowa i finansowa jej wspólników. Spółka jawna jako wnioskodawca o prawo pomocy Wyrokiem z 8.7.2021 r., I SA/Go 451/20, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gorzowie Wielkopolskim oddalił skargę Przedsiębiorstwa E. spółka jawna (dalej: Spółka) na postanowienie Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w przedmiocie zaliczenia zwrotu podatku od towarów i usług za styczeń 2020 r. na poczet zaległości podatkowej w tym podatku za luty 2017 r. W odpowiedzi na wezwanie do uiszczenia opłaty kancelaryjnej za odpis ww. orzeczenia z uzasadnieniem sporządzonym i doręczanym na wniosek, Spółka wniosła o zwolnienie z tej opłaty, a następnie rozszerzyła zakres wniosku i wniosła o zwolnienie od kosztów sądowych. Następnie, pismem nadanym 12.10.2021 r. Spółka wniosła o przyznanie prawa pomocy w zakresie ustanowienia radcy prawnego w celu sporządzenia skargi kasacyjnej od ww. wyroku, gdyż nie jest w stanie opłacić profesjonalnego pełnomocnika bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Uzasadniając sformułowane żądanie podniosła, że: • prowadzona działalność gospodarcza nie przyniosła dochodów, lecz straty, • w kwietniu 2021 r. Spółka zawiesiła działalność, • nieruchomość Spółki obciążona jest hipotekami, a dwa samochody – zajęte przez wierzycieli, • wspólnicy Spółki są osobami bezrobotnymi, bez oszczędności. Wspólnicy Spółki (M.N. i E.N.) są małżeństwem, mieszkają razem, i wraz z dorosłym synem – P. prowadzą wspólne gospodarstwo domowe. Są współwłaścicielami domu oraz mieszkania obciążonego hipoteką. Nie posiadają oszczędności, papierów wartościowych, wierzytelności i innych wartościowych rzeczy. Od sierpnia 2021 r. otrzymują zasiłek dla bezrobotnych, a ich syn nie osiąga żadnych dochodów. W utrzymaniu pomaga im rodzina. Prawo pomocy dla osoby prawnej Zgodnie z art. 245 § 1 ustawy z 30.8.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 2325; dalej: PostAdmU), prawo pomocy może być przyznane w zakresie całkowitym lub częściowym. Prawo pomocy w zakresie całkowitym obejmuje zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego (art. 245 § 2 PostAdmU), zaś w zakresie częściowym zwolnienie tylko od opłat sądowych w całości lub w części albo tylko od wydatków albo od opłat sądowych i wydatków lub obejmuje tylko ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego (art. 245 § 3 PostAdmU). Stosownie do art. 246 § 2 pkt 1 PostAdmU, osobie prawnej, a także innej jednostce organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej, prawo pomocy może być przyznane w zakresie całkowitym, czyli takim o jakie wnioskuje Spółka, gdy wykaże, że nie ma żadnych środków na poniesienie jakichkolwiek kosztów postępowania. Zwrot „gdy wykaże” oznacza, że to na wnoszącym o przyznanie prawa spoczywa ciężar dowodu, że znajduje się w sytuacji uprawniającej do skorzystania z prawa pomocy, zaś zwrot „może być przyznane” wskazuje na fakultatywny charakter orzeczenia. Podstawę do oceny zasadności wniosku stanowią informacje wynikające z oświadczenia strony, obejmujące dokładne dane o stanie majątkowym i dochodach (art. 252 § 1 i 2 PostAdmU). Niemniej jednak obowiązek ten rozciąga się na wszystkie dokumenty zawierające dane obrazujące sytuację majątkową strony i tym samym pozwalające zbadać istnienie przesłanek przyznania prawa pomocy. Istnienie tych okoliczności musi być wykazane w sposób niewątpliwy, co oznacza, że przedstawione przez wnioskodawcę dane i informacje muszą obrazować w sposób pełny i precyzyjny jego sytuację majątkową i stan dochodów. Niedostarczenie żądanych danych powoduje, że oświadczenie wnioskodawcy pozostaje niepełne, niewystarczające do wydania pozytywnego dla strony rozstrzygnięcia. W konsekwencji, sąd/referendarz sądowy uprawniony jest do oceny, że wniosek jest nieuzasadniony (postanowienie NSA z 17.12.2015 r., II GZ 895/15, ). Jako, że udzielenie prawa pomocy jest formą dofinansowania z budżetu państwa, powinno się sprowadzać do wypadków, w których zdobycie przez stronę środków na sfinansowanie udziału w postępowaniu jest rzeczywiście, obiektywnie niemożliwe. Co więcej, w przypadku wnioskowania o to prawo przez osobę prawną nie może ona powoływać się tylko na to, że aktualnie nie dysponuje środkami na poniesienie kosztów sądowych, ale musi także wykazać, że nie ma ich mimo, iż podjęła wszelkie niezbędne działania, by je zdobyć (postanowienie NSA z 7.10.2014 r., I GZ 390/14, ). Od podmiotów prowadzących działalność gospodarczą wymaga się podejmowania działań z zachowaniem wyższego stopnia staranności niż ma to miejsce w przypadku osób fizycznych, nie będących profesjonalnymi przedsiębiorcami, ani nie posiadających specjalistycznej wiedzy prawniczej. Dotyczy to także przewidywania konsekwencji prowadzonej działalności w postaci konieczności prowadzenia postępowań i ponoszenia związanych z tym kosztów. Sytuacja majątkowa spółki jawnej i jej wspólników Nie kwestionując okoliczności faktycznych ustalonych w sprawie, WSA w Gorzowie Wielkopolskim zauważył, że Spółka wybiórczo przedstawiła sytuację finansową i majątkową, całkowicie pomijając okoliczności istotne dla stanu rzeczy. Pomimo skutecznego doręczenia wezwania do przedłożenia dodatkowych dokumentów i informacji, nie nadesłała wymaganych dokumentów, dotyczących zarówno Spółki, jak i jej wspólników. Należy wskazać, że dla oceny zasadności wniosku o przyznanie prawa pomocy spółki jawnej znaczenie ma nie tylko sytuacja majątkowa i dochodowa spółki, ale także sytuacja majątkowa i finansowa jej wspólników. Stosownie do art. 22 § 2 KSH, każdy wspólnik odpowiada za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem solidarnie z pozostałymi wspólnikami oraz ze spółką. Rzetelną ocenę stanu finansowego i majątkowego Spółki uniemożliwił brak przedłożenia dokumentów księgowych i podatkowych, a wykazanie straty z działalności gospodarczej nie stanowi automatycznie o braku środków finansowych. W orzecznictwie utrwalony jest pogląd, że o potencjale do gromadzenia środków finansowych podmiotów prowadzących działalność gospodarczą, a tym samym o dostępności środków finansowych pozwalających na pokrycie kosztów sądowych, decydują przede wszystkim uzyskiwane przychody, a nie dochody (bądź strata) będące wynikiem różnicy pomiędzy przychodami a kosztami działalności. Okoliczność zawieszenia działalności gospodarczej nie może stanowić samodzielnej i wystarczającej przesłanki do przyznania prawa pomocy. Do oceny sytuacji Spółki nie przyczynił się także brak wykazania jej stanu majątkowego oraz stanu zadłużenia. Spółka wskazała jedynie, że posiada nieruchomość obciążoną hipotekami. W tym kontekście, w orzecznictwie podnosi się, że dysponowanie majątkiem wyklucza w zasadzie przyznanie prawa pomocy. Również brak dokumentów dotyczących sytuacji materialnej wspólników Spółki, w szczególności dokumentów potwierdzających wysokość kwot pieniężnych, jakimi dysponują na swoje utrzymanie, wpłynął na rozstrzygnięcie. Mając na uwadze twierdzenie Spółki o pomocy uzyskiwanej od rodziny, WSA w Gliwicach wskazał, że dopiero stwierdzenie, że ani samodzielnie, ani przy pomocy rodziny strona postępowania nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania, pozwala rozstrzygnąć o możliwości przyznania pomocy z budżetu państwa. Zauważyć również należy, że wspólnicy Spółki nie wykazali, czy podejmują jakiekolwiek starania w celu poprawy swej sytuacji bytowej. W orzecznictwie wielokrotnie zaś wskazywano, że osoba, która nie wykazuje żadnej aktywności zawodowej i nie wskazuje w uzasadnieniu wniosku o przyznanie prawa pomocy starania w znalezieniu stałego zatrudnienia, a także pozostaje na utrzymaniu rodziny, nie może oczekiwać, że będzie możliwe uruchomienie dla niej pomocy ze środków publicznych na pokrycie inicjowanego skargą postępowania. Tym samym strona, która powinna liczyć się z obowiązkiem poniesienia kosztów sądowych i która nie wykorzystuje wszystkich swoich możliwości zarobkowych w celu zebrania środków na sfinansowanie swojego udziału w postępowaniu sądowym, nie może korzystać z dobrodziejstwa instytucji prawa pomocy (postanowienie NSA z 28.1.2016 r., I FZ 562/15, ). Rozstrzygnięcie WSA w Gorzowie Wielkopolskim Mając powyższe na uwadze, WSA w Gorzowie Wielkopolskim – na podstawie art. 246 § 2 pkt 1 PostAdmU oraz art. 258 § 2 pkt 7 PostAdmU, odmówił przyznania wnioskowanego prawa. Komentarz Przedmiotem analizowanego rozstrzygnięcia WSA w Gorzowie Wielkopolskim była instytucja prawa pomocy dla osoby prawnej (tu: spółki jawnej). WSA w Gorzowie Wielkopolskim wskazał, że ustawodawca wprost przewidział taką możliwość, niemniej jednak uzależnił ją od spełnienia przesłanki, jaką jest wykazanie braku posiadania środków na poniesienie kosztów postępowania. Okoliczność tę należy odnieść do specyfiki danego podmiotu prawnego, w tym w szczególności ukształtowania zasad odpowiedzialności jego wspólników. Mając na uwadze cechy odpowiedzialności wspólników spółki jawnej za jej zobowiązania (odpowiedzialność osobista, nieograniczona – całym majątkiem i do pełnej wysokości zaciągniętych zobowiązań, solidarna – pomiędzy wspólnikami oraz spółką), WSA w Gorzowie Wielkopolskim wskazał, że przyznanie tej spółce prawa pomocy wymaga oceny sytuacji finansowej nie tylko samej spółki, ale także każdego z jej wspólników, i dokonał takiej oceny. Postanowienie WSA w Gorzowie Wielkopolskim z 2.11.2021 r., I SPP/Go 79/21,
Rozstrzygnięcie WSA w Gorzowie Wielkopolskim dotyczące odmowy przyznania prawa pomocy spółce jawnej wynika z braku wykazania przez spółkę i jej wspólników braku środków na poniesienie kosztów postępowania. Uzasadnienie decyzji opiera się na odpowiedzialności finansowej wspólników spółki jawnej.