Forma potwierdzenia poddania dziecka szczepieniu obowiązkowemu
Do udowodnienia poddania się dziecka obowiązkowym szczepieniom (niewypełnienia tego obowiązku z przyczyn medycznych) wystarczające jest złożenie przez rodzica lub opiekuna dziecka stosownego oświadczenia. Uchwała Rada Miasta G. zmieniła uchwałę w sprawie ustalenia kryteriów przyjmowania dzieci do publicznych przedszkoli, wprowadzając konieczność przedstawienia zaświadczenia lekarskiego potwierdzającego poddanie dziecka obowiązkowym szczepieniom. Rozważania dotyczące konieczności udokumentowania spełnienia kryterium oraz kwestii związanych z prawem do ochrony zdrowia dzieci zostały poddane analizie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego i Naczelnego Sądu Administracyjnego.
Tematyka: szczepienia obowiązkowe, dokumentacja medyczna, potwierdzenie szczepień, publiczne przedszkole, Naczelny Sąd Administracyjny
Do udowodnienia poddania się dziecka obowiązkowym szczepieniom (niewypełnienia tego obowiązku z przyczyn medycznych) wystarczające jest złożenie przez rodzica lub opiekuna dziecka stosownego oświadczenia. Uchwała Rada Miasta G. zmieniła uchwałę w sprawie ustalenia kryteriów przyjmowania dzieci do publicznych przedszkoli, wprowadzając konieczność przedstawienia zaświadczenia lekarskiego potwierdzającego poddanie dziecka obowiązkowym szczepieniom. Rozważania dotyczące konieczności udokumentowania spełnienia kryterium oraz kwestii związanych z prawem do ochrony zdrowia dzieci zostały poddane analizie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego i Naczelnego Sądu Administracyjnego.
Do udowodnienia poddania się dziecka obowiązkowym szczepieniom (niewypełnienia tego obowiązku z przyczyn medycznych) wystarczające jest złożenie przez rodzica lub opiekuna dziecka stosownego oświadczenia. Oświadczenie to powinno być złożone pod rygorem odpowiedzialności karnej przy odpowiednim zastosowaniu art. 150 ust. 6 w zw. z ust. 2 pkt 1 w zw. z art. 131 ust. 4 PrOśw. Opis stanu faktycznego Uchwałą Rada Miasta G. zmieniła uchwałę w sprawie ustalenia kryteriów przyjmowania dzieci do publicznych przedszkoli, dla których organem prowadzącym jest Miasto G. i ich wartości punktowej na drugim etapie postępowania rekrutacyjnego oraz określenia dokumentów niezbędnych dla potwierdzenia tych kryteriów. Wprowadzone zmiany to m.in. konieczność przedstawienia zaświadczenia lekarskiego, że kandydat został poddany obowiązkowym szczepieniom lub też został zwolniony z tego obowiązku z przyczyn zdrowotnych (§ 1 pkt 2 uchwały zmieniającej). Nowe kryterium wprowadzane uchwałą podyktowane było – jak wskazano w uzasadnieniu – troską o zabezpieczenie zdrowia i życia dzieci wobec rosnącej liczby osób uchylających się od obowiązku szczepień ochronnych. Jednocześnie pozwala uzyskać dodatkowe punkty w rekrutacji do publicznych przedszkoli Miasta G. Wojewoda orzekł nieważność § 1 pkt 2 uchwały ze względu na istotne naruszenie prawa. Wskazał, że regulacja nakładająca na rodziców obowiązek przedstawienia zaświadczenia lekarskiego, z którego wynika, że dziecko zostało poddane obowiązkowym szczepieniom lub zostało zwolnione z tego obowiązku, wykracza poza delegację ustawową. Stanowisko WSA Wojewódzki Sąd Administracyjny uchylił zaskarżone rozstrzygnięcie nadzorcze. W ocenie Sądu pierwszej instancji gmina powinna dysponować narzędziami służącymi weryfikacji spełnienia wskazanego kryterium, zatem brak unormowania tych kwestii w uchwale uzasadniałby zarzut zaistnienia luki prawodawczej. Uchwała przewiduje udokumentowanie spełnienia nowego kryterium zaświadczeniem lekarskim. W ocenie WSA kwestionując powyższy wymóg organ nadzoru powinien rozważyć, w jaki inny sposób możliwe byłoby udokumentowanie spełnienia wymogu. W konsekwencji uznał za nietrafne stanowisko organu nadzoru, jakoby nie można było przyjąć, aby żądanie przedstawienia zaświadczenia o poddaniu dziecka obowiązkowym szczepieniom ochronnym w czasie trwania rekrutacji zostało określone na podstawie i w granicach prawa. Stanowisko NSA Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że Sąd pierwszej instancji niezasadnie uchylił zaskarżone rozstrzygnięcie nadzorcze. Dlatego uwzględnił skargę kasacyjną i uchylił zaskarżony wyrok, a uznając, że istota sprawy jest dostatecznie wyjaśniona rozpoznał skargę oddalając ją. NSA przypomniał, że przyjmowanie dzieci do publicznych przedszkoli regulują art. 130 i nast. ustawy z 14.12.2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1082; dalej: PrOśw). Przyjęcie następuje na wniosek, który zawierać powinien konkretne dane wskazane ustawowo. Ustawodawca wskazał również dokumenty jakie winny być do niego załączone na potwierdzenie spełnienia przyjętych kryteriów naboru i jaką mają czy mogą mieć formę (oświadczenia, zaświadczenia, dokumenty lub ich kopie). Wniosek zawiera dane osobowe, które są gromadzone wyłącznie dla potrzeb postępowania rekrutacyjnego prowadzonego przez komisję rekrutacyjną. Zgodnie z art. 68 ust. 1 Konstytucji RP, każdy ma prawo do ochrony zdrowia, a władze publiczne są obowiązane do zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej dzieciom. Profilaktyka przed chorobami epidemiologicznymi jest konstytucyjnym obowiązkiem władz publicznych. Obowiązek poddania dziecka obowiązkowym szczepieniom ochronnym realizuje wskazywane wyżej powinności państwa względem jednostki oraz ogółu społeczeństwa. Nie powinno budzić zatem wątpliwości, że przepis prawa nakładający obowiązek szczepień ochronnych posiada bardzo silne umocowanie aksjologiczne. Jest to zatem regulacja szczególna skierowana do wszystkich mieszkańców terytorium Polski, która powoduje, że przyjęcie kryterium potwierdzenia spełnienia tego obowiązku nie jest kryterium dyskryminującym. Wojewoda nie kwestionuje jednak samej możliwości uzyskania przez daną placówkę (przedszkole) informacji na temat odbytych przez kandydata szczepień lub przeciwwskazaniach do ich odbycia, a jedynie formę dokumentu potwierdzającego powyższą informację, wskazanego w § 1 pkt 2 uchwały zmieniającej. W obowiązującym systemie prawa brak jest bowiem przepisu przyznającego organowi stanowiącemu jednostki samorządu terytorialnego kompetencję do stanowienia o obowiązku potwierdzania poddania dziecka obowiązkowym szczepieniom ochronnym w czasie trwania rekrutacji do publicznych przedszkoli w formie zaświadczenia lekarskiego. Do przedszkola publicznego przyjmowane są dzieci zamieszkałe na terenie danej gminy. W przypadku większej liczby kandydatów przeprowadza się postępowanie rekrutacyjne, a organ prowadzący określa dokumenty niezbędne do potwierdzenia dodatkowych kryteriów. Jednakże dla zachowania zasady równości wyrażonej w art. 32 ust. 1 Konstytucji RP, winny być to dokumenty możliwe do uzyskania przez wszystkich biorących udział w rekrutacji w przypadku spełnienia kryterium określonego uchwałą rady gminy. Z zasady równości wynika bowiem nakaz jednakowego traktowania podmiotów prawa w obrębie określonej klasy (kategorii). Wszystkie podmioty prawa charakteryzujące się w równym stopniu daną cechą istotną (relewantną), powinny być traktowane równo, a więc według jednakowej miary, bez zróżnicowań, zarówno dyskryminujących, jak i faworyzujących. Nie można zgodzić się z Sądem pierwszej instancji, że na podstawie art. 16 ust. 1 pkt 1 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1285; dalej: ŚOZŚrPubU) rodzice (opiekunowie) dziecka mają prawo do pozyskania od lekarza zaświadczenia co do przeciwwskazań medycznych dziecka do wykonania szczepień. Przepis ten i inne przepisy prawa materialnego nie przewidują, że realizacja tego obowiązku potwierdzana jest w formie owego zaświadczenia lekarskiego. Nie odmawiając słuszności części rozważań Sądu pierwszej instancji, NSA uznał jednak, że wskazywane przez WSA prawo pacjenta do dostępu do dokumentacji medycznej i udzielonych mu świadczeń zdrowotnych nie oznacza prawa pacjenta do żądania wystawienia przez lekarza zaświadczenia lekarskiego o odbyciu obowiązkowych szczepień, które mógłby przedłożyć w procesie rekrutacji do przedszkola. Odnosząc się zaś do kwestii ochrony danych osobowych NSA wskazał, placówka prowadząca nabór (przedszkole) może gromadzić i przetwarzać informacje o odbytych przez kandydata obowiązkowych szczepieniach lub informacje o istniejących przeciwwskazaniach do odbycia tychże szczepień, jednakże, co należy podkreślić, tylko w zakresie jaki wynikałby z treści złożonych przez rodziców (opiekunów prawnych) kandydata oświadczeń, nie zaś zaświadczeń lekarskich. Placówka (przedszkole) nie może bowiem żądać dokumentów medycznych i w tym zakresie nie jest uprawniona do przetwarzania takiej dokumentacji, albowiem dopuszczalną prawem formą potwierdzenia odbycia obowiązkowych szczepień jest książeczka sczepień. Komentarz W analizowanym wyroku NSA podważył formę, w której gmina żądała potwierdzenia poddania dziecka szczepieniu obowiązkowemu. Treść uchwały prowadziła do skutków nie do zaakceptowania, kiedy to potwierdzenie poddania dziecka obowiązkowym szczepieniom w innej formie niż zaświadczenie, spowodowałoby wykluczenie dziecka z rekrutacji przedszkolnej, co naruszałoby konstytucyjną zasadę równości. Taka sytuacja mogłaby nastąpić niezależnie od rodzica (opiekuna). Wynika to z faktu, że żaden przepis prawa nie przewiduje możliwości żądania zaświadczenia lekarskiego na potwierdzenie poddania dziecka szczepieniu, zatem lekarz nie ma obowiązku go wydać. Należy także podkreślić, że wprowadzenie oświadczenia jako formy weryfikacji warunku poddania dziecka obowiązkowym szczepieniom nie jest kryterium dyskryminującym w dostępie do przedszkola. Wyrok NSA z 15.6.2021 r., III OSK 3521/21,
W analizowanym wyroku NSA podważył formę, w której gmina żądała potwierdzenia poddania dziecka szczepieniu obowiązkowemu, wskazując, że żądanie zaświadczenia lekarskiego mogłoby naruszać zasadę równości w dostępie do przedszkola. Wprowadzenie oświadczenia jako formy weryfikacji warunku poddania dziecka obowiązkowym szczepieniom zostało uznane za niedyskryminujące. Wyrok NSA z 15.6.2021 r., III OSK 3521/21 potwierdził decyzję odnoszącą się do sposobu potwierdzania spełnienia tego obowiązku.