Obowiązek wydania aktu urodzenia dziecku dwóch matek
Trybunał Sprawiedliwości orzekł, że dziecko, którego akt urodzenia wskazuje dwie matki tej samej płci, powinno być uznane za bezpośredniego zstępnego obywatelki Unii. Sprawa dotyczyła małoletniej córki dwóch obywatelk, które zwróciły się o wydanie aktu urodzenia w Bułgarii. Trybunał przypomniał o prawie do swobodnego przemieszczania się obywateli Unii i ochronie życia rodzinnego. Ostatecznie orzekł, że państwo członkowskie jest zobowiązane do uznania więzi pokrewieństwa między dzieckiem a obydwoma matkami oraz do wydania dokumentów umożliwiających korzystanie z praw dziecka do swobodnego przemieszczania się i pobytu w UE.
Tematyka: Trybunał Sprawiedliwości, akt urodzenia, dwie matki, obywatel Unii, swobodne przemieszczanie się, życie rodzinne, prawa dziecka, więzi pokrewieństwa, dokumenty tożsamości
Trybunał Sprawiedliwości orzekł, że dziecko, którego akt urodzenia wskazuje dwie matki tej samej płci, powinno być uznane za bezpośredniego zstępnego obywatelki Unii. Sprawa dotyczyła małoletniej córki dwóch obywatelk, które zwróciły się o wydanie aktu urodzenia w Bułgarii. Trybunał przypomniał o prawie do swobodnego przemieszczania się obywateli Unii i ochronie życia rodzinnego. Ostatecznie orzekł, że państwo członkowskie jest zobowiązane do uznania więzi pokrewieństwa między dzieckiem a obydwoma matkami oraz do wydania dokumentów umożliwiających korzystanie z praw dziecka do swobodnego przemieszczania się i pobytu w UE.
Trybunał Sprawiedliwości orzekł, że dziecko, którego akt urodzenia, wydany przez przyjmujące państwa członkowskiego, wskazuje jako jego rodziców dwie osoby tej samej płci, z których jedna jest obywatelką Unii, powinno zostać uznane przez wszystkie państwa członkowskie za bezpośredniego zstępnego tej obywatelki Unii. Ponadto, zgodnie z prawem UE, dziecku będącemu w takiej sytuacji, państwo członkowskie, którego to dziecko jest obywatelem, jest zobowiązane wydać dowód tożsamości lub paszportu, nawet jeśli nie wydało mu aktu urodzenia. Stan faktyczny V. (bułgarska obywatelka) i K. (brytyjska obywatelka) od grudnia 2019 r. mają córkę (S.), która urodziła się i mieszka wraz z rodzicami w Hiszpanii. Wydany przez hiszpańskie organy akt urodzenia tej córki wskazuje V. jako „matkę A”, a K. jako „matkę”. W styczniu 2020 r. V. zwróciła się do gminy Sofia o wydanie jej aktu urodzenia S., niezbędnego m.in. do wydania bułgarskiego dokumentu tożsamości. Zgodnie z bułgarską Konstytucją S. posiada obywatelstwo bułgarskie. Gmina Sofia wezwała V. do przedstawienia dowodów dotyczących tożsamości S. matki biologicznej, bowiem formularz aktu urodzenia przewiduje tylko jedno pole dla „matki” i drugie pole dla „ojca”, a w każdym z tych pól może figurować imię i nazwisko tylko jednej osoby. Ponieważ V. nie przedstawiła żądanej informacji, gmina Sofia oddaliła wniosek V. Organ podniósł brak informacji dotyczących tożsamości matki biologicznej dziecka oraz okoliczność, że wzmianka w akcie urodzenia o rodzicach jako dwóch osobach płci żeńskiej jest sprzeczna z porządkiem publicznym Bułgarii, który nie zezwala na małżeństwo dwóch osób tej samej płci. V. wniosła skargę na tę decyzję. Stanowisko TS Obywatel Unii Trybunał przypomniał, że określanie przesłanek nabycia i utraty obywatelstwa należy, zgodnie z międzynarodowym prawem, do kompetencji państw członkowskich, a w sytuacjach objętych prawem UE prawo krajowe powinny być z nim zgodne. Z orzecznictwa TS wynika, że obywatel państwa członkowskiego, który jako obywatel Unii skorzystał ze swobody przemieszczania się i pobytu w państwie członkowskim innym niż państwo członkowskie pochodzenia, może powoływać się na związane z tym statusem prawa, w szczególności prawa przewidziane w art. 21 ust. 1 Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Dz.Urz. UE C z 2016 r. Nr 202, s. 47; dalej: TFUE), również wobec państwa członkowskiego pochodzenia (wyrok TS z 5.6.2018 r., C-673/16, , Coman i inni, pkt. 31). Trybunał wskazał, że w celu umożliwienia obywatelom korzystania z tego prawa zobowiązano państwa członkowskie działające zgodnie ze swoimi przepisami do wydawania i odnawiania swoim obywatelom dowodu tożsamości i paszportu, potwierdzających ich przynależność państwową. Zdaniem TS bułgarskie organy są zobowiązane do wydania S. dowodu tożsamości lub paszportu niezależnie od sporządzenia nowego aktu urodzenia tego dziecka. Prawo do swobodnego przemieszczania się i pobytu wraz z członkiem rodziny Trybunał przypomniał, że jednym z praw, które art. 21 ust. 1 TFUE przyznaje obywatelom państw członkowskich, jest prawo do prowadzenia przez nich zwykłego życia rodzinnego zarówno w przyjmującym państwie członkowskim, jak i w państwie członkowskim, którego przynależność państwową posiadają, w przypadku powrotu do tego ostatniego państwa, z którym to prawem wiąże się obecność członków rodziny. Bezsporne jest, że w niniejszej sprawie hiszpańskie organy ustaliły zgodnie z prawem istnienie więzi pokrewieństwa, biologicznego lub prawnego, między S. a jej rodzicami, V. i K., oraz poświadczyły te więzi w akcie urodzenia wydanym dla dziecka tych ostatnich. Wobec tego TS uznał, że na podstawie art. 21 TFUE i art. 4 ust. 3 dyrektywy 2004/38/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 29.4.2004 r. w sprawie prawa obywateli Unii i członków ich rodzin do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium Państw Członkowskich, zmieniająca rozporządzenie (EWG) nr 1612/68 i uchylająca dyrektywy 64/221/EWG, 68/360/EWG, 72/194/EWG, 73/148/EWG, 75/34/EWG, 75/35/EWG, 90/364/EWG, 90/365/EWG i 93/96/EWG (Dz.Urz. UE L z 2004 r. Nr 158, s. 77) wszystkie państwa członkowskie powinny przyznać V. i K. jako rodzicom małoletniego obywatela Unii, nad którym sprawują faktyczną pieczę, prawo do towarzyszenia S. przy korzystaniu ze swobody przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich. Ponadto, w celu umożliwienia w skuteczny sposób S. korzystania z przysługującego jej prawa do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich z każdym rodzicem, konieczne jest, aby V. i K. mogły posiadać dokument, który wskazuje je jako osoby uprawnione do podróżowania z tym dzieckiem. W art. 9 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej (Dz.Urz. UE L z 2012 r. Nr 326, s. 2; dalej: KPP) przewidziano, że prawo do zawarcia małżeństwa i prawo do założenia rodziny są gwarantowane zgodnie z ustawami krajowymi, regulującymi korzystanie z tych praw. Trybunał przyznał, że w obecnym stanie prawa UE kwestie stanu cywilnego i wiążące się z nim normy dotyczące małżeństwa i pochodzenia dzieci, są materią należącą do kompetencji państw członkowskich i prawo Unii tej kompetencji nie narusza. Państwa członkowskie mają zatem swobodę w zakresie wprowadzenia w ich prawie krajowym małżeństwa dla osób tej samej płci, a także rodzicielstwa tych ostatnich. Jednakże każde państwo członkowskie powinno wykonywać tę kompetencję zgodnie z prawem Unii, a w szczególności zgodnie z postanowieniami TFUE dotyczącymi swobody przemieszczania się i przebywania na terytorium państw członkowskich przyznanej każdemu obywatelowi Unii, uznając w tym celu stan cywilny ustalony w innym państwie członkowskim zgodnie z prawem tego państwa. Porządek publiczny Sąd odsyłający powziął wątpliwości, czy art. 4 ust. 2 Traktatu o Unii Europejskiej (Dz.Urz. UE C z 2016 r. Nr 202, s. 13; dalej: TUE) może uzasadniać odmowę wydania przez organy bułgarskie aktu urodzenia S., a tym samym dowodu tożsamości lub paszportu tego dziecka. Sąd ten wskazywał w szczególności, że ewentualny obowiązek sporządzenia przez te organy aktu urodzenia wskazującego jako rodziców tego dziecka dwie osoby płci żeńskiej może stanowić zagrożenie dla porządku publicznego, a także tożsamości narodowej Bułgarii, ponieważ bułgarska konstytucja i bułgarskie prawo rodzinne nie przewidują rodzicielstwa dwóch osób tej samej płci. Zdaniem TS spoczywający na państwie członkowskim obowiązek z jednej strony wydania dowodu tożsamości lub paszportu dziecku, będącemu obywatelem tego państwa członkowskiego, które to dziecko urodziło się w innym państwie członkowskim i którego akt urodzenia wydany przez organy tego innego państwa wskazuje jako jego rodziców dwie osoby tej samej płci, a z drugiej strony, uznania więzi pokrewieństwa między tym dzieckiem a każdą z tych dwóch osób w ramach wykonywania przez to dziecko praw przysługujących mu na podstawie art. 21 TFUE i aktów prawa wtórnego, które ich dotyczą – nie narusza tożsamości narodowej, ani nie zagraża porządkowi publicznemu tego państwa członkowskiego. W ocenie TS tego rodzaju obowiązek nie oznacza bowiem, aby państwo członkowskie, którego dane dziecko jest obywatelem, było zobowiązane do wprowadzenia w swoim prawie krajowym rodzicielstwa osób tej samej płci lub uznania, do celów innych niż wykonywanie praw, które to dziecko wywodzi z prawa Unii, więzi pokrewieństwa między tym dzieckiem a osobami wskazanymi jako rodzice tego dziecka w akcie urodzenia sporządzonym przez organy przyjmującego państwa. Trybunał dodał, że relacja danego dziecka z każdą z dwóch osób, z którymi prowadzi ono faktyczne życie rodzinne w przyjmującym państwie członkowskim i które są wymienione jako jego rodzice w akcie urodzenia sporządzonym przez organy tego państwa, jest chroniona w art. 7 KPP. Ponadto TS stwierdził, że prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego, o którym mowa w art. 7 KPP, należy interpretować w związku z obowiązkiem uwzględnienia najlepszego interesu dziecka, uznanego w art. 24 ust. 2 KPP. Reasumując TS orzekł, że art. 4 ust. 2 TUE, art. 20 i 21 TFUE oraz art. 7, 24 i 45 KPP w związku z art. 4 ust. 3 dyrektywy 2004/38/WE należy interpretować w ten sposób, iż, jeśli chodzi o małoletnie dziecko, będące obywatelem Unii, którego akt urodzenia wydany przez właściwe organy przyjmującego państwa członkowskiego wskazuje jako jego rodziców dwie osoby tej samej płci, państwo członkowskie, którego to dziecko jest obywatelem, jest zobowiązane z jednej strony do wydania mu dowodu tożsamości lub paszportu bez konieczności uprzedniego sporządzenia aktu urodzenia przez organy krajowe, a także, z drugiej strony, do uznania, podobnie jak każde inne państwo członkowskie, dokumentu pochodzącego od przyjmującego państwa członkowskiego umożliwiającego temu dziecku korzystanie, wraz z każdą z tych dwóch osób, z przysługującego mu prawa do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich. Komentarz Niniejszy wyrok Trybunał dotyczy jednej z najbardziej „medialnych” spraw. W prezentowanym wyroku Trybunał uznał, że odmowa przez bułgarskie organy zarejestrowania urodzenia obywatela bułgarskiego, które miało miejsce w innym państwie członkowskim i które zostało potwierdzone aktem urodzenia wskazującym dwie matki, wydanym przez właściwe organy tego ostatniego państwa – narusza prawa przyznane takiemu obywatelowi w postanowieniach TFUE i KPP prawo do swobody przemieszczania się i pobytu, a także unormowanych w KPP: prawa do poszanowania życia rodzinnego oraz praw dziecka. W ocenie TS bułgarskie organy, podobnie jak organy każdego innego państwa członkowskiego, są zobowiązane do uznania tych więzi pokrewieństwa w celu umożliwienia temu dziecku niezakłóconego korzystania z każdym rodzicem z przysługującego jemu prawa do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich. Z niniejszego wyroku wynika, że małoletnie dziecko, którego status obywatela Unii nie jest ustalony i którego akt urodzenia, wydany przez właściwe organy państwa członkowskiego, wskazuje jako jego rodziców dwie osoby tej samej płci, z których jedna jest obywatelką Unii, powinno zostać uznane przez wszystkie państwa członkowskie za bezpośredniego zstępnego tej obywatelki Unii. Wyrok TS z 14.12.2021 r., C-490/20,
Wyrok TS potwierdza prawo małoletnich dzieci do uznania obywatelstwa Unii i swobody przemieszczania się wraz z rodzicami, niezależnie od norm dotyczących rodzicielstwa w danym państwie członkowskim. Decyzja ta jest istotna dla praw obywateli Unii i ochrony życia rodzinnego. Trybunał podkreślił konieczność respektowania najlepszego interesu dziecka oraz przestrzegania prawa do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego.