Ułatwienia w zakresie zatrudnienia socjalnego i funkcjonowania centrów integracji społecznej
W styczniu 2022 r. Sejm przyjął ustawę wprowadzającą usprawnienia w zakresie zatrudnienia socjalnego i funkcjonowania centrów integracji społecznej. Nowe przepisy przewidują m.in. zmiany w monitorowaniu działalności podmiotów zatrudnienia socjalnego oraz poszerzenie uprawnień uczestników centrów. Celem jest zwiększenie reintegracji zawodowej osób wcześniej wykluczonych społecznie.
Tematyka: zatrudnienie socjalne, centra integracji społecznej, reintegracja zawodowa, wykluczenie społeczne, wsparcie społeczne, spółdzielnie socjalne, finansowanie centrów, świadczenie integracyjne
W styczniu 2022 r. Sejm przyjął ustawę wprowadzającą usprawnienia w zakresie zatrudnienia socjalnego i funkcjonowania centrów integracji społecznej. Nowe przepisy przewidują m.in. zmiany w monitorowaniu działalności podmiotów zatrudnienia socjalnego oraz poszerzenie uprawnień uczestników centrów. Celem jest zwiększenie reintegracji zawodowej osób wcześniej wykluczonych społecznie.
W styczniu 2022 r. Sejm przyjął ustawę o zmianie ustawy o zatrudnieniu socjalnym oraz o zmianie ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Jej celem jest między innymi wprowadzenie usprawnień dotyczących funkcjonowania podmiotów zatrudnienia społecznego oraz rozszerzenie uprawnień uczestników centrów integracji społecznej. • Zmiany dotyczą ustawy z 13.6.2003 r. o zatrudnieniu socjalnym (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 176 ze zm.; dalej: ZatrSocjU) i ustawy z 26.10.1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1119 ze zm.; dalej: AlkU); • Nowelizacja przewiduje zmiany w systemie monitorowania działalności podmiotów zatrudnienia socjalnego; • Centra integracji społecznej będą działały także poza miejscem swoich siedzib. Kluczowy wpływ na nowelizację przepisów ZatrSocjU miała zmieniająca się sytuacja na rynku pracy w Polsce. Ustawodawca uznał, że bez zmian przepisów realizacja podstawowych celów ustawy, którymi są przeciwdziałanie marginalizacji grup społecznych i skutkom wykluczenia społecznego, nie będzie skuteczna. Celem zmian jest zwiększenie ilości osób, które zmieniły swoje postawy życiowe i rozpoczęły pracę, choć wcześniej były wykluczone społecznie. Mowa tu o reintegracji zawodowej, realizowanej przez centra integracji społecznej lub kluby integracji społecznej, lub też w postaci zatrudnienia wspieranego. Co do zasady ustawa nowelizująca nie zmieni najważniejszych założeń, związanych z funkcjonowaniem centrów integracji społecznej i klubów integracji społecznej. W dalszym ciągu powoływane będą one przez samorządy, zgodnie z uwarunkowaniami lokalnego rynku pracy, w odpowiedzi na lokalną sytuację społeczną. Rozwiązania sprowadzają się więc do ułatwienia funkcjonowania podmiotów zatrudnienia socjalnego, zmodyfikowania organizacji procesu reintegracji, a także rozszerzenia niektórych uprawnień uczestników centrów integracji społecznej. Do ZatrSocjU dodano także przepisy rozszerzające monitoring działalności podmiotów zatrudnienia socjalnego. Odejście od przesłanki ubóstwa Jedną z ważniejszych zmian, jakie wprowadza ustawa nowelizująca, jest odejście od przesłanki ubóstwa, która dotychczas zbyt często decydowała o dostępie danej osoby do wsparcia oferowanego na podstawie ZatrSocjU. Decydującą kwestią, przesądzającą o możliwości skorzystania ze wsparcia przewidzianego ustawą, powinno być wykluczenie społeczne. Jest nim sytuacja, która uniemożliwia lub ogranicza uczestnictwo danej osoby w życiu społecznym, zawodowym i rodzinnym. Osoby, które znajdują się w takiej sytuacji, a których dochód przekracza kryteria uprawniające do pomocy społecznej, również powinny móc otrzymać wsparcie. Poszerzenie kręgu uczestników klubów integracji społecznej Nowela ZatrSocjU poszerza krąg osób, które mogą uczestniczyć w klubach integracji społecznej o osoby, które mają ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy. Osoby takie będą mogły skorzystać ze wsparcia w procesie integracji społecznej. Część osób, u których prawo do renty nie wyklucza możliwości podjęcia zatrudnienia, będzie też mogła skorzystać ze wsparcia w powrocie na rynek pracy. Realizacja usług reintegracyjnych poza miejscem funkcjonowania centrów integracji społecznej Dotychczasowe przepisy nie precyzowały jasno, w jakich miejscach mogą być realizowane usługi w ramach centrów integracji społecznej. Część interpretacji prowadziła do tego, że wszelkie działania powinny być prowadzone jedynie w siedzibie centrów. Ograniczało to oczywiście możliwości funkcjonowania centrów i prowadziło do wielu wątpliwości. Ustawodawca zdecydował się więc w nowelizacji ZatrSocjU rozstrzygnąć te kwestie. Nowela przepisów dopuszcza możliwość organizacji działań reintegracyjnych poza siedzibą centrów integracji społecznej. Rozwiązanie to pozwoli zwiększyć dostępność do ich działalności, zwłaszcza dla osób z gmin wiejskich, gdzie ze względów organizacyjnych, finansowych, czy też z uwagi na niewielką liczbę mieszkańców powołanie centrum było dotychczas utrudnione. Rozwiązanie to pozwoli także ograniczyć liczbę nowo tworzonych centrów, które powstawały jedynie po to, by realizować usługi w innych miejscach, niż ich siedziba. Rozszerzenie katalogu podmiotów uprawnionych do tworzenia centrów integracji społecznej i klub integracji społecznej Ustawa nowelizująca przepisy ZatrSocjU umożliwi tworzenie centrów integracji społecznej i klubów integracji społecznej także spółdzielniom socjalnym, założonym przez osoby fizyczne. Ustawodawca dostrzegł bowiem, że spółdzielnie socjalne to doświadczone podmioty z dużym potencjałem, które na co dzień zajmują się prowadzeniem reintegracji społecznej i zawodowej na rzecz swoich pracowników i członków. Spółdzielnie prowadzą również działalność gospodarczą, co wiąże się z posiadaniem odpowiedniego potencjału do tworzenia i prowadzenia centrów integracji społecznej i klubów integracji społecznej. Inne zmiany Na mocy ustawy nowelizującej ZatrSocjU ograniczono zakres danych gromadzonych przez wojewodę w rejestrze centrów integracji społecznej oraz zobowiązano go do publikacji rejestru w formie elektronicznej. Ponadto wojewoda uzyskał prawo prowadzenia działań nadzorczych wobec centrów integracji społecznej. Wprowadzono również zmiany związane z przeznaczeniem dotacji, przyznawanej przez marszałka województwa na rzecz centrów integracji społecznej. Do tej pory wsparcie to można była przeznaczyć jedynie na pierwsze wyposażenie centrów. Dzięki zmianom centra będą mogły wystąpić o wsparcie w późniejszym czasie i przeznaczyć je na przykład na doposażenie. Zmieniony został także katalog źródeł finansowania działalności centrów. Uzupełniono go między innymi o środki pochodzące z resortowych programów na rzecz rozwoju podmiotów zatrudnienia socjalnego oraz dopuszczono także inne źródła finansowania. Poszerzono je o dotacje z dochodów gminy, przeznaczone na realizację programu profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych. W noweli wprowadzono także zmiany w zakresie ustalenia tygodniowego czasu pobytu w centrach integracji społecznej. Wskazano w ustawie, że wymiar uczestnictwa powinien odnosić się do całego tygodnia i wynosić łącznie co najmniej 30 godzin i nie więcej niż 40 godzin. Wydłużeniu do 24 miesięcy uległ także maksymalny okres uczestnictwa w zajęciach centrum. Nowela zakłada też podniesienie wysokości świadczenia integracyjnego do wysokości 120 proc. zasiłku dla bezrobotnych. Zwiększono liczbę dni wolnych od zajęć w centrum do 12 dni oraz niezdolności do uczestnictwa wskutek choroby do 21 dni. Podniesiona została również maksymalna wysokość premii integracyjnej do wysokości 100 proc. kwoty świadczenia integracyjnego. Nowela zmieniła także zasady współfinansowania kosztów wynagrodzenia pracownika, zatrudnionego w ramach zatrudnienia wspieranego. Zmianie uległy zasady sprawozdawczości klubów integracji społecznej - minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego będzie ustalał wzór sprawozdania dla klubów w drodze rozporządzenia. Nowela umożliwi także ministrowi tworzenie i wdrażanie resortowych programów na rzecz zatrudnienia socjalnego, które będą mogły stanowić źródło finansowania centrów i klubów.
Ustawa nowelizująca ZatrSocjU przynosi istotne zmiany, takie jak odejście od przesłanki ubóstwa na rzecz wykluczenia społecznego, poszerzenie kręgu uczestników klubów integracji społecznej czy możliwość realizacji usług poza siedzibą centrów. Dodatkowo wprowadza nowe kryteria finansowania i zwiększa świadczenia integracyjne.