Recenzja w postępowaniu habilitacyjnym to dzieło
Recenzja dorobku naukowego habilitanta w rozumieniu art. 627 KC jest dziełem, a nie rezultatem osiągniętym w ramach starannego działania. Umowy z Uniwersytetem W. zakwalifikowane jako 'umowa o dzieło' dotyczyły wykonania recenzji w postępowaniu habilitacyjnym lub sporządzenia opinii w sprawie nadania stopnia doktora habilitowanego. Prezes NFZ uznał umowy za umowy o świadczenie usług, wymagające ubezpieczenia zdrowotnego, co zostało uchylone przez Sąd I instancji.
Tematyka: Recenzja, dorobek naukowy, habilitant, umowa o dzieło, ubezpieczenie zdrowotne, wynagrodzenie, rezultat, NSA, Sąd I instancji
Recenzja dorobku naukowego habilitanta w rozumieniu art. 627 KC jest dziełem, a nie rezultatem osiągniętym w ramach starannego działania. Umowy z Uniwersytetem W. zakwalifikowane jako 'umowa o dzieło' dotyczyły wykonania recenzji w postępowaniu habilitacyjnym lub sporządzenia opinii w sprawie nadania stopnia doktora habilitowanego. Prezes NFZ uznał umowy za umowy o świadczenie usług, wymagające ubezpieczenia zdrowotnego, co zostało uchylone przez Sąd I instancji.
Recenzja dorobku naukowego habilitanta w rozumieniu art. 627 KC jest dziełem, a nie rezultatem osiągniętym w ramach starannego działania. Postępowanie administracyjne M.W. zawarł z Uniwersytetem W. umowy zakwalifikowane jako „umowa o dzieło”, których przedmiotem było wykonanie recenzji w postępowaniu habilitacyjnym lub sporządzenie opinii w sprawie nadania bądź odmowy nadania stopnia doktora habilitowanego. Prezes Narodowego Funduszu Zdrowia stwierdził, że M.W. podlegał obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu zawartych umów, zakwalifikował je bowiem jako umowy o świadczenie usług, do których stosuje się przepisy dotyczące zlecenia: art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. e ustawy z 27.8.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1285 ze zm.; dalej: ŚOZŚrPubU). Zamawiający ma obowiązek obliczać, pobierać z dochodu ubezpieczonego i odprowadzać składkę na ubezpieczenie zdrowotne. Zdaniem Prezesa NFZ analizowane umowy nie wskazują konkretnego, w przyszłości indywidualnie oznaczonego rezultatu, jak również nie określają kryteriów, w oparciu o które możliwa będzie weryfikacja ich wykonania. Organ stwierdził, że czynności ujęte w umowach były częścią procesu edukacyjnego i są typowe dla usług dydaktycznych. Nie stanowią zaś przedstawienia konkretnego rezultatu w postaci wyodrębnionego dzieła. Stanowisko Sądu I instancji Na skutek skargi Uniwersytetu W. WSA w Warszawie uchylił zaskarżoną decyzję i umorzył postępowanie administracyjne. Jak wyjaśniono, zgodnie z art. 627 KC przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia. Umowę o dzieło charakteryzuje więc jej konkretny, z góry określony rezultat, za którego osiągnięcie odpowiada przyjmujący zamówienie. Ponadto wynagrodzenie z tytułu tej umowy przysługuje za jej wykonanie w sposób wskazany w umowie, a nie za samo staranne działanie podjęte w celu osiągnięcia określonego rezultatu. WSA w Warszawie uznał, że błędne zakwalifikowanie spornej umowy skutkowało wadliwym zastosowaniem art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. e ŚOZŚrPubU. W ocenie Sądu opinia habilitacyjna posiada wszelkie istotne elementy dzieła, gdyż stanowi efekt badań nad dorobkiem habilitanta, przy czym nie jest możliwe skonstruowanie takiej opinii przy pomocy innych źródeł naukowych, co przesądza o jej oryginalnym i niepowtarzalnym charakterze. Opinia z chwilą powstania istnieje w postaci postrzegalnej, a osiągnięty rezultat jest konkretny i widoczny, bo publikowany w toku procedury habilitacyjnej. W uzasadnieniu wyroku podkreślono, że wbrew twierdzeniom organu sporządzenie opinii habilitacyjnej polega na wykonaniu konkretnej i jednorazowej pracy: nie ma charakteru pracy ciągłej ani nie jest usługą edukacyjną. Opinia stanowi dzieło samoistne, niezależne i oryginalne, od którego w znacznej mierze zależy uznanie dorobku naukowego habilitanta za zadowalający. Sąd podkreślił, że w przypadku umowy o dzieło istotne są często osobiste przymioty wykonawcy. Przeprowadzenie właściwej analizy dorobku naukowego habilitanta i opracowanie na tej podstawie opinii wymagało nie tylko posiadania przez M.W. niezbędnej wiedzy i umiejętności, lecz także znacznej samodzielności i poważnego wkładu intelektualnego w ocenie indywidualnych osiągnięć naukowych osoby ubiegającej się o stopień doktora habilitowanego. Jednak kluczowe znaczenie dla wykonania umowy miało sporządzenie dokumentu końcowego z przeprowadzonej analizy naukowej w formie opinii. Wobec tego należy uznać, że to określony rezultat, a nie czynności do niego prowadzące, stanowił przedmiot umowy stron. Cechą charakterystyczną umowy o dzieło, która występuje w umowach dotyczących opinii naukowych, jest też sposób zapłaty, o któym mowa w art. 632 § 1 KC. Z postanowień spornej umowy wynika, że określone kwotowo wynagrodzenie przysługiwało M.W. nie za samo podejmowanie określonych czynności, ale za wytworzenie opinii habilitacyjnej. Zostało wypłacone dopiero po odbiorze tego dzieła. Stanowisko NSA NSA oddalił skargę kasacyjną organu. Podzielił stanowisko Sądu I instancji, że sporządzenie recenzji dorobku naukowego na potrzeby postępowań w sprawie nadania stopni i tytułu naukowego jest dziełem w rozumieniu przepisów ŚOZŚrPubU. W rezultacie osoba sporządzająca takie dzieło nie podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu w ramach umowy o świadczenie usług, do której mają zastosowanie przepisy o zleceniu. Wbrew zarzutom organu Sąd I instancji dokonał prawidłowej wykładni przepisów art. 734 § 1 KC i art. 627 KC w zw. z art. 66 ust. 1 ŚOZŚrPubU. Cechy wyróżniające umowę o dzieło to m.in. wymóg zindywidualizowania dzieła, przy czym przedmiot umowy o dzieło może być określony w różny sposób, pod warunkiem, że nie budzi wątpliwości, o jakie dzieło chodzi (zob. postanowienie SN z 7.10.2020 r., II UK 329/19, ). Zobowiązanie do wykonania oznaczonego rezultatu stanowi element charakterystyczny umowy o dzieło, pozwalający odróżnić tę umowę od innych umów zaliczanych w KC do kategorii świadczenia usług. Dzieło musi istnieć w postaci postrzegalnej, pozwalającej nie tylko odróżnić je od innych przedmiotów, ale i uchwycić istotę osiągniętego rezultatu (wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 10.4.2018 r., III AUa 879/17, ). NSA podkreślił, że dziełem są również rezultaty niematerialne. W rozumieniu prawa autorskiego są to utwory, które mogą, lecz nie muszą być ucieleśnione w jakimkolwiek przedmiocie materialnym, byle zostały utrwalone w postaci poddającej się ocenie ze względu na istnienie wad, lub gdy można uchwycić istotę osiągniętego rezultatu (zob. postanowienie SN z 9.10.2012 r., II UK 125/12, ). W rozpoznawanej sprawie recenzja dorobku naukowego habilitanta, czyli twórcze i samodzielne opracowanie oceny cudzego dorobku naukowego przez osobę, która wykazuje określone umiejętności, spełnia wszystkie cechy pozwalające uznać je za dzieło w rozumieniu art. 627 KC, a nie rezultat osiągnięty w ramach starannego działania. Wyrok NSA z 7.12.2021 r., II GSK 2216/21,
NSA potwierdził, że recenzja dorobku naukowego habilitanta jest dziełem, nie podlegającym ubezpieczeniu zdrowotnemu. Umowa o dzieło charakteryzuje się konkretnym rezultatem, za który przysługuje wynagrodzenie. NSA podkreślił, że dziełem są również rezultaty niematerialne, uznając recenzję za dzieło w rozumieniu prawa autorskiego.