Pomoc Wojewody i JST dla obywateli Ukrainy w specustawie

Ustawa PomocUkrainaU określa pomoc dla obywateli Ukrainy w Polsce w związku z konfliktem zbrojnym na Ukrainie. Wojewoda oraz inne podmioty publiczne mogą zapewnić zakwaterowanie, wyżywienie, transport oraz inne formy wsparcia. Pomoc może być udzielana przez JST zgodnie z uchwałą organu stanowiącego. Wyłącza się stosowanie przepisów o zamówieniach publicznych w celu szybkiego zapewnienia pomocy. Zadania publiczne mogą być zlecone organizacjom pozarządowym. Wojewoda może wydawać polecenia dotyczące realizacji działań pomocowych przez inne organy i podmioty publiczne.

Tematyka: Pomoc Ukraina, obywatele Ukrainy, wsparcie, zakwaterowanie, wyżywienie, transport, JST, zamówienia publiczne, pomoc wojewody, polecenia wojewody

Ustawa o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (Dz.U.
z 2022 r. poz. 583; dalej: PomocUkrainaU) określa m.in. pomoc zapewnianą przez wojewodów, jednostki
samorządu terytorialnego oraz inne podmioty obywatelom Ukrainy (art. 1 ust. 2 pkt 2 PomocUkrainaU).
Pomoc dotyczy obywateli Ukrainy, którzy wjechali na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej bezpośrednio
z terytorium Ukrainy w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium tego państwa (art. 1
ust. 1 PomocUkrainaU).
• Wojewoda może zapewnić pomoc obywatelom Ukrainy, polegającą na zakwaterowaniu, całodziennym wyżywieniu,
zapewnieniu transportu do miejsc zakwaterowania lub innych miejsc wskazanych w ustawie.
• Taką pomoc mogą również świadczyć inne podmioty publiczne.
• Ustawa przewiduje wyłączenie stosowania w takich przypadkach przepisów ustawy z 11.9.2019 r. Prawo zamówień
publicznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1129 ze zm.; dalej: PrZamPubl).
• Dodatkowo Wojewoda posiada uprawnienie do wydawania poleceń, w tym wobec JST.
Pomoc wojewody
Przepis art. 10 ust. 1 PomocUkrainaU wskazuje, że wojewoda może zapewnić pomoc obywatelom Ukrainy
polegającą na:
1. Zakwaterowaniu;
2. Zapewnieniu całodziennego wyżywienia zbiorowego;
3. Zapewnieniu transportu do miejsc zakwaterowania, między nimi lub do ośrodków prowadzonych przez Szefa
Urzędu do Spraw Cudzoziemców na podstawie przepisów ustawy z 13.6.2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom
ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1108 ze zm.; dalej: OchrCudzU) lub
miejsc, w których obywatelom Ukrainy udzielana jest opieka medyczna;
4. Finansowaniu przejazdów środkami transportu publicznego do miejsc lub pomiędzy miejscami, o których mowa
w pkt 3.
Ustawa wskazuje wprost na konkretne formy wsparcia.
Wojewoda zapewnia pomoc w miarę posiadanych środków, nie krócej niż przez okres 2 miesięcy od dnia pierwszego
wjazdu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (art. 9 ust. 14 PomocUkrainaU).
Pomoc udzielana przez inne podmioty publiczne
Podobną pomoc będą mogły świadczyć także inne podmioty publiczne: inne organy administracji publicznej,
jednostki podległe lub nadzorowane przez organy administracji publicznej, jednostki sektora finansów publicznych
oraz inne organy władzy publicznej, w ramach posiadanych środków własnych (art. 9 ust. 2 PomocUkrainaU).
W celu udzielenia pomocy ww. organy lub jednostki mogą wykorzystywać nabyte lub powierzone tym organom lub
jednostkom mienie Skarbu Państwa.
Rodzaju udzielanej pomocy ustawodawca nie wskazał w odniesieniu do jednostek samorządu terytorialnego (JST),
związków JST lub związków metropolitalnych. Pomoc ta może być udzielana:
1. z własnej inicjatywy i
2. w zakresie posiadanych środków (art. 9 ust. 3 PomocUkrainaU).
Zakres pomocy określa bowiem w uchwale organ stanowiący JST, związku JST lub związku metropolitalnego. Formy
i tryb udzielania pomocy określa właściwy organ wykonawczy danej jednostki lub związku (art. 9 ust. 4
PomocUkrainaU).
Projektowana ustawa przyznaje zatem JST, ich związkom i związkom metropolitalnym kompetencję do podjęcia
uchwały w sprawie pomocy (jej zakresu) dla obywateli Ukrainy.

Wyłączenie stosowania zamówień publicznych
Zgodnie z przepisem art. 9 ust. 5 PomocUkrainaU do zamówień publicznych niezbędnych do zapewnienia pomocy,
o której mowa powyżej nie stosuje się przepisów PrZamPubl.
Z uzasadnienia do projektu ustawy wynika, że wyłączenie stosowania ww. ustawy wynika ze szczególnej sytuacji,
która wymaga natychmiastowego zapewnienia obywatelom Ukrainy zakwaterowania, zapewnienia im transportu,
wyżywienia, czy opieki medycznej, a zatem konieczne jest nie tylko udzielenie, ale też wykonanie zamówienia – co
uniemożliwiałoby zachowanie terminów koniecznych dla przeprowadzenia postępowania w trybie podstawowym.
Dodatkowo sytuacja w Ukrainie ma charakter nieprzewidywalny, prowadzone na jej terytorium działania zbrojne niosą
ryzyko wygenerowania znaczącej skali migracji i wiążą się z dodatkowymi okolicznościami zaburzenia porządku
publicznego i bezpieczeństwa państwa – co zgodnie z art. 12 PrZamPubl umożliwia zastosowanie wyłączenia
stosowania ustawy – z uwagi na istotny interes bezpieczeństwa państwa.
Zlecanie zadań publicznych
W celu zapewnienia pomocy wojewoda albo JST, związku JST lub związku metropolitalnego może zlecić
organizacjom pozarządowym oraz podmiotom wymienionym w art. 3 ust. 3 ustawy z 24.4.2003 r. o działalności
pożytku publicznego i o wolontariacie (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1057 ze zm.; dalej: PożPubWolontU) realizację
zadania publicznego z pominięciem otwartego konkursu ofert. Tryb postępowania o udzielenie dotacji na zadania,
sposób jej rozliczania oraz sposób kontroli wykonywania zleconego zadania określa, w drodze zarządzenia lub
uchwały, organ wykonawczy JST, związku JST lub związku metropolitalnego, mając na względzie zapewnienie
jawności postępowania o udzielenie dotacji i jej rozliczenia.
Polecenia wojewody
W związku z realizacją zadań pomocowych wojewoda może wydawać polecenia obowiązujące wszystkie organy
administracji rządowej działające na obszarze województwa, państwowe osoby prawne, organy samorządu
terytorialnego, samorządowe osoby prawne oraz samorządowe jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości
prawnej. O wydanych poleceniach wojewoda niezwłocznie informuje właściwego ministra.
Polecenia te są wydawane w drodze decyzji administracyjnej i podlegają natychmiastowemu wykonaniu z chwilą ich
doręczenia lub ogłoszenia i nie wymagają uzasadnienia. Mogą one być uchylane lub zmieniane, jeżeli przemawia za
tym interes społeczny lub słuszny interes strony. Ich uchylenie lub zmiana nie wymaga zgody stron. Polecenia nie
mogą jednakże dotyczyć rozstrzygnięć co do istoty sprawy załatwianej w drodze decyzji administracyjnej, a także nie
mogą dotyczyć czynności operacyjno-rozpoznawczych, dochodzeniowo-śledczych oraz czynności z zakresu ścigania
wykroczeń. Mogą być wydawane także ustnie, pisemnie w formie adnotacji, telefonicznie, za pomocą środków
komunikacji elektronicznej lub za pomocą innych środków łączności. Istotne okoliczności takiego załatwienia sprawy
powinny być utrwalone w formie protokołu.
Zadania nałożone w trybie poleceń są realizowane przez JST jako zadania zlecone z zakresu administracji rządowej.

Ustawa o Pomocy Obywatelom Ukrainy reguluje wsparcie udzielane im w Polsce. Przewiduje konkretne formy pomocy, czas trwania oraz wyłączenie stosowania przepisów o zamówieniach publicznych. Pozwala na zlecenie zadań publicznych organizacjom pozarządowym. Wojewoda ma możliwość wydawania poleceń dotyczących realizacji zadań pomocowych.