Polski rynek pracy dla obywateli Ukrainy

Przepisy PomocUkrainaU regulują legalizację pobytu obywateli Ukrainy w Polsce oraz udzielanie pomocy przez wojewodów i inne podmioty. Ustawa określa także zasady zatrudniania i zakładania działalności gospodarczej oraz dostęp do pomocy urzędów pracy.

Tematyka: Polski rynek pracy, obywatele Ukrainy, legalizacja pobytu, zatrudnienie, pomoc urzędów pracy, działalność gospodarcza, integracja cudzoziemców

Przepisy PomocUkrainaU z pewnymi wyjątkami weszły w życie z dniem ogłoszenia, niemniej jednak
obowiązują z mocą wsteczną od 24.2.2022 r. Określają one sytuację prawną obywateli Ukrainy w zakresie
legalizacji ich pobytu na terenie RP, w związku z ich przybyciem do Polski na skutek działań wojennych
prowadzonych na terytorium Ukrainy. Drugą grupą objętą ochroną są również obywatele Ukrainy, którzy
przybyli do Polski wraz z najbliższą rodziną z powodu działań wojennych, ale posiadają Kartę Polaka.
• Przepisy ustawy z 12.3.2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na
terytorium tego państwa (Dz.U. z 2022 r. poz. 583; dalej: PomocUkrainaU) określają m.in. okres pobytu
uznawany za legalny; rejestr obywateli Ukrainy z nadanym numerem PESEL; pomoc zapewnianą przez
wojewodów, jednostki samorządu terytorialnego oraz inne podmioty, a także utworzenie Funduszu Pomocy
w celu finansowania lub dofinansowania realizacji zadań na rzecz pomocy obywatelom Ukrainy;
• PomocUkrainaU reguluje szczegółowe zasady zatrudniania obywateli Ukrainy na terytorium Polski oraz
zasady zakładania działalności gospodarczej;
• Obywatele Ukrainy mogą skorzystać z bezpłatnej pomocy powiatowego urzędu pracy lub wojewódzkiego
urzędu pracy. Otrzymają wsparcie w znalezieniu pracy przez pośrednictwo pracy oraz poradnictwo
zawodowe oraz dowiedzą się, jak uzyskać status bezrobotnego i jakie świadczenia im przysługują.
Legalny pobyt obywatela Ukrainy
Większość świadczeń i uprawnień, które przysługują obywatelom Ukrainy, zależy od uznania ich pobytu na
terytorium RP za legalny. I tak zgodnie z art. 2 ust. 1 PomocUkrainaU, jeżeli obywatel Ukrainy wjechał legalnie na
terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w okresie od 24.2.2022 r. do dnia określonego w przepisach rozporządzenia
i deklaruje zamiar pozostania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jego pobyt na tym terytorium uznaje się za
legalny w okresie 18 miesięcy, licząc od 24.2.2022 r. Za legalny uznaje się także pobyt dziecka urodzonego na
terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez matkę, która spełniła ww. kryteria.
Jednorazowe świadczenie w wysokości 300 zł
Obywatelowi Ukrainy, którego pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest uznawany za legalny na podstawie
art. 2 ust. 1 PomocUkrainaU i który został wpisany do rejestru PESEL, przysługuje pomoc w postaci jednorazowego
świadczenia pieniężnego w wysokości 300 zł na osobę, przeznaczonego na utrzymanie, w szczególności na pokrycie
wydatków na żywność, odzież, obuwie, środki higieny osobistej oraz opłaty mieszkaniowe.
Dostęp do polskiego rynku pracy dla obywateli Ukrainy
Jeżeli pobyt obywatela Ukrainy na terenie RP uznany jest za legalny, lub jeśli jest obywatelem Ukrainy
przebywającym legalnie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, to wówczas ma możliwość skorzystania z prawa do
pracy i dostępu do polskiego rynku pracy. Podmiot powierzający wykonywanie pracy musi powiadomić powiatowy
urząd pracy właściwy ze względu na siedzibę lub miejsce zamieszkania podmiotu o powierzeniu wykonywania pracy
temu obywatelowi w terminie 14 dni od dnia podjęcia zatrudnienia. Powyższych formalności można dopełnić za
pośrednictwem systemu teleinformatycznego: praca.gov.pl. W powiadomieniu podaje się podstawowe dane
zatrudnionego i zatrudniającego, rodzaj umowy pomiędzy podmiotem powierzającym wykonywanie pracy
a obywatelem Ukrainy, stanowisko lub rodzaj wykonywanej pracy oraz miejsce wykonywanej pracy. Legalizacja
pracy obywatela Ukrainy zależy więc od podmiotu nawiązującego z nim współpracę. Podstawy prawne nawiązania
współpracy mogą być różne, np. na podstawie umowy o pracę (na okres próby, na czas określony czy nieokreślony),
powołania, mianowana, wyboru lub w zakresie relacji cywilnoprawnych umowy zlecenia czy o dzieło.
Przepisy PomocUkrainaU regulują również uprawnienie do podejmowania zatrudnienia bez zezwolenia na pracę.
Obywatel Ukrainy, któremu udzielono zezwolenia na pobyt czasowy, jest uprawniony do wykonywania pracy na
terytorium Rzeczypospolitej Polskiej bez konieczności posiadania takiego zezwolenia na pracę.
Status osoby bezrobotnej
Obywatel Ukrainy ma także prawo zarejestrować się w urzędzie pracy oraz zostać uznany za osobę bezrobotną albo
poszukującą pracy na podstawie ustawy z 20.4.2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (t.j. Dz.U.
z 2021 r. poz. 1100 ze zm.). Pewnego rodzaju preferencją jest to, że do obywateli Ukrainy, którzy mogą mieć nadany
status bezrobotnego, nie stosuje się kryterium wieku. Zatem kobieta, która ukończyła 60 lat, lub mężczyzna, który
ukończył 65 lat, mogą być uznani za bezrobotnych.

Uzyskanie statusu osoby bezrobotnej przez obywatela Ukrainy umożliwi skorzystanie mu z katalogu form pomocy
w zakresie promocji zatrudnienia i instytucji rynku pracy. Katalog ten obejmuje m.in.: szkolenia zawodowe,
dofinansowanie podjęcia działalności gospodarczej, refundację zatrudnienia (prace interwencyjne, roboty publiczne),
zwrot kosztów przejazdu i zakwaterowania do i z miejsca pracy oraz refundację kosztów opieki nad dzieckiem do lat
7 lub osobą zależną.
Pomoc urzędu pracy
Warto wskazać, że obywatele Ukrainy mogą uzyskać pomoc bezpośrednio poprzez wizytę w urzędzie pracy lub
w formie zdalnej poprzez kontakt telefoniczny z urzędem pracy lub infolinią „Zielona Linia”. Szczegółowe informacje
zostały opublikowane na stronie Publicznych Służb Zatrudnienia w wersji językowej dla obywateli Ukrainy:
https://lang-psz.praca.gov.pl/uk/. Co więcej obywatel Ukrainy może korzystać samodzielnie z Centralnej Bazy Ofert
Pracy: http://oferty.praca.gov.pl. Codziennie w bazie dostępnych jest ok. 70 tys. wolnych miejsc pracy. Oprócz tego
zarówno doradcy zawodowi, jak i urzędnicy, w ramach poradnictwa zawodowego pomagają obywatelom Ukrainy
w wyborze odpowiedniego zawodu, zmianie kwalifikacji zawodowych, w podjęciu pracy, zbadaniu kompetencji,
umiejętności, zainteresowań i uzdolnień zawodowych, oraz w zaplanowaniu rozwoju kariery zawodowej.
Zakładanie jednoosobowej działalności gospodarczej
Obywatele Ukrainy mają możliwość podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej, jednak kryterium, które
musi zostać spełnione, to uznanie ich pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej za legalny na podstawie
PomocUkrainaU lub ustawy z 12.12.2013 r. o cudzoziemcach (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 2354 ze zm.). Co ważne
obywatele Ukrainy mogą podejmować i wykonywać działalność gospodarczą w Polsce na takich samych zasadach
jak obywatele polscy. Oczywiście, aby móc skorzystać z powyższego jak i szeregu innych świadczeń i preferencji,
istnieje konieczność uzyskania przez obywatela Ukrainy numeru PESEL.
Co ważne, podczas marcowego posiedzenia Rady Rynku Pracy z udziałem Minister Rodziny i Polityki Społecznej
zaprezentowano szczegółowe rozwiązania prawne w zakresie pomocy obywatelom Ukrainy co do świadczeń
socjalnych i dostępu do rynku pracy. Realizowany ma być również program Ministerstwa, aktywizującego
cudzoziemców: „Razem Możemy Więcej – Pierwsza Edycja Programu Aktywizującego dla Cudzoziemców na lata
2022 – 2023”. Program ma na celu aktywizację zawodową oraz integrację cudzoziemców, w tym obywateli Ukrainy,
którzy ze względu na swoją sytuację (m.in. barierę językową i trudności w integracji w społeczeństwie) mają problem
w znalezieniu zatrudnienia. Na program planuje się przeznaczyć nawet do 40 mln zł.

Obywatele Ukrainy mają możliwość skorzystania z różnych form pomocy oraz preferencji na polskim rynku pracy, m.in. szkoleń zawodowych czy refundacji kosztów zatrudnienia. Programy aktywizujące mają na celu integrację cudzoziemców, w tym obywateli Ukrainy.