Wpis do rejestru zabytków a miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego
Organ konserwatorski wpisując nieruchomość do rejestru zabytków nie jest związany z ustaleniami miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Wojewódzki Konserwator Zabytków wpisał do rejestru historyczny układ przestrzenny majątku ziemskiego R. Decyzja administracyjna nie może być sprzeczna z obowiązującym prawem. Sąd I instancji uznał, że plan nie może stanowić przeszkody dla wpisu do rejestru zabytków.
Tematyka: rejestr zabytków, miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, konserwacja zabytków, decyzje administracyjne, ochrona dziedzictwa kulturowego
Organ konserwatorski wpisując nieruchomość do rejestru zabytków nie jest związany z ustaleniami miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Wojewódzki Konserwator Zabytków wpisał do rejestru historyczny układ przestrzenny majątku ziemskiego R. Decyzja administracyjna nie może być sprzeczna z obowiązującym prawem. Sąd I instancji uznał, że plan nie może stanowić przeszkody dla wpisu do rejestru zabytków.
Organ konserwatorski wpisując nieruchomość do rejestru zabytków nieruchomych nie jest związany ustaleniami miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego i nie ocenia czy dany wpis pozostaje w zgodności z przeznaczeniem terenu w planie co do możliwości jego zagospodarowania – stwierdził Naczelny Sąd Administracyjny. Wpis do rejestru zabytków Wojewódzki Konserwator Zabytków decyzją z 2017 r. wpisał do rejestru zabytków historyczny układ przestrzenny majątku ziemskiego R., na który składają się m.in.: zespoły budowlane, pojedyncze budynki i formy zaprojektowanej zieleni rozmieszczone w układzie historycznych podziałów własnościowych i funkcjonalnych, w tym sieci dróg czy relacje przestrzenne pomiędzy elementami zabudowy i formami zieleni. Organ II instancji utrzymał zaskarżoną decyzję w mocy stwierdzając, że układ przestrzenny majątku ziemskiego R. posiada wartości historyczne, naukowe oraz artystyczne, istotne dla dziedzictwa narodowego zarówno w skali regionu, jak i całego kraju. Skargę na decyzję Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego wniosła gmina M. dowodząc, że doszło do naruszenia ustaleń miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla przebiegu magistrali wodociągowej m.in. na terenie wsi R. przyjętego uchwalą Rady Miejskiej w M. z 2012 r. (dalej: plan). W skardze stwierdzono, że plan, od daty wejścia w życie, ogranicza uprawnienia konserwatora zabytków uniemożliwiając mu podejmowanie decyzji w przedmiocie ochrony zabytków. Decyzja administracyjna nie może być bowiem sprzeczna z obowiązującym prawem, w tym z aktami prawa miejscowego. Stanowisko Sądu I instancji Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę uznając, że plan nie może stać na przeszkodzie dokonaniu wpisu do rejestru zabytków. Jak wyjaśniono, określenie przeznaczenia nieruchomości w planie nie jest równoznaczne z nakazem wykorzystania nieruchomości na dany cel, w tym przypadku budowę magistrali wodociągowej. Oznacza jedynie, zgodnie z art. 35 ustawy z 27.3.2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 503; dalej: PlanZagospU), możliwość wykorzystywania nieruchomości na cel dotychczasowy lub, w granicach dopuszczalnych przez przepisy szczególne np. przepisy regulujące ochronę zabytków, na nowe cele wskazane w planie. Sąd podkreślił, że uzależnienie możliwości dokonania przez konserwatora zabytków wpisu do rejestru od treści miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego byłoby sprzeczne z zamierzeniem ustawodawcy, którego celem jest ochrona dziedzictwa kulturowego. W interesie władz gminnych jest dążenie do umożliwienia zagospodarowania terenu na cele mieszkalne lub związane z działalnością gospodarczą i w wielu przypadkach przy tworzeniu planów miejscowych nie jest uwzględniana potrzeba ochrony zabytków. Dlatego ochrona konserwatorska jest niezależna od ochrony zabytków przewidzianej w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. W ocenie Sądu, postanowienia planu są enigmatyczne i w zasadzie ograniczają się do zezwolenia na budowę magistrali wodociągowej na terenie istniejących dróg. Samo zaś stworzenie takiej magistrali nie jest sprzeczne z postanowieniami zaskarżonej decyzji. Jak wyjaśniono, ochrona elementów współtworzących zabytkowy układ urbanistyczny lub ruralistyczny nie jest równoznaczna z ochroną obiektu wpisanego indywidualnie do rejestru zabytków. W konsekwencji nie oznacza całkowitego zakazu jakichkolwiek przekształceń lub ingerencji na terenie zespołu, o ile działanie takie nie wpływa znacząco negatywnie na wartości układu urbanistycznego. Nawet w przypadku obiektów objętych wpisami indywidualnymi pewne ingerencje są dopuszczalne, zwłaszcza jeśli chodzi o montaż wkopanych w ziemię instalacji technicznych magistrali. Możliwe jest też poprowadzenie sieci wodociągowych oraz innych form uzbrojenia terenu wzdłuż ulic i dróg lub w nich samych. W takim przypadku zostałyby jednocześnie zachowane cele planu oraz zaskarżonej decyzji. Stanowisko NSA Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną gminy M. Zgodnie z przepisami ustawy z 23.7.2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 710; dalej: OchrZabU), jedyną materialnoprawną przesłanką wpisu do rejestru zabytków jest uznanie danego obiektu lub zespołu obiektów za zabytek w rozumieniu art. 3 pkt 1 OchrZabU. Zgodnie ze wskazanym przepisem zabytek to nieruchomość lub rzecz ruchoma, ich części lub zespoły, będące dziełem człowieka lub związane z jego działalnością i stanowiące świadectwo minionej epoki bądź zdarzenia, których zachowanie leży w interesie społecznym ze względu na posiadaną wartość historyczną, artystyczną lub naukową. Ustawodawca nie przewidział negatywnej przesłanki dopuszczalności wpisania nieruchomości do rejestru w postaci ustaleń planu miejscowego. W konsekwencji organ konserwatorski podejmując decyzję o wpisie nieruchomości do rejestru zabytków nieruchomych nie ma obowiązku badać, czy ten wpis będzie zgodny z przeznaczeniem terenu w planie co do możliwości jego zagospodarowania, nie jest bowiem związany ustaleniami planu. W tym zakresie plan miejscowy ma charakter wtórny i powinien być dostosowany do wymogów wynikających z ochrony zabytków - art. 15 ust. 2 pkt 4 PlanZagospU. Zgodnie bowiem z art. art. 19 ust. 1 pkt 1 OchrZabU w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego uwzględnia się w szczególności ochronę zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru i ich otoczenia. NSA stwierdził, że wbrew zarzutowi skargi kasacyjnej, z art. 2 ust. 1 OchrZabU nie wynika nakaz uwzględniania przez organ konserwatorski ustaleń planu miejscowego przy wydawaniu decyzji o wpisie do rejestru. Przepis ten statuuje wyłącznie zasada niekonkurencyjności pomiędzy regulacjami zawartymi w OchrZabU a regulacjami m.in. PlanZagospU, które to ustawy mają odmienne zakresy regulacji. W szczególności w świetle przepisów PlanZagospU do kompetencji rady gminy nie należy kwalifikowanie danego obiektu jako takiego, który może lub nie może zostać wpisany do rejestru zabytków. Ustalenia planu miejscowego dla przebiegu magistrali wodociągowej nie wiązały więc organów konserwatorskich przy podejmowaniu decyzji o wpisie. W uzasadnieniu wyroku wskazano, że słuszne jest stanowisko Sądu I instancji, iż ochrona elementów współtworzących zabytkowy układ urbanistyczny lub ruralistyczny nie jest równoznaczna z zakazem jakichkolwiek przekształceń lub ingerencji na terenie zespołu, o ile działanie takie, np. polegające na realizacji magistrali wodociągowej, nie wpływa znacząco negatywnie na wartości takiego układu. Kwestie takie są jednak rozstrzygane w ramach odrębnego postępowania o udzielenie zgody konserwatorskiej na prowadzenie takich prac. Wyrok NSA z 25.1.2022 r., II OSK 734/19,
Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną gminy M. Organ konserwatorski nie musi badać zgodności wpisu do rejestru z planem zagospodarowania przestrzennego. Plan miejscowy powinien być dostosowany do wymogów ochrony zabytków. Ustalenia planu miejscowego nie wiążą organów konserwatorskich przy podejmowaniu decyzji o wpisie.